زلزله ایکان در اینترنت

سازمان آیکان که زیر نظر وزارت بازرگانی آمریکا وظیفه اداره و رسیدگی به امور فنی اینترنت را بر عهده دارد، در جریان نشست اخیر خود در پاریس تصمیمی اتخاذ کرد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مهم ترین تحول در تاریخ ۴۰ ساله اینترنت از زمان شکل گیری شبکه آرپانت (پدربزرگ اینترنت) تا به حال محسوب می شود. آیکان با ایجاد تغییر جدی در سیستم اسامی دامنه یا همان DNS سیاست تازه ای را در زمینه ثبت دامنه های سطح بالا یا TLDs اتخاذ کرده است. بر طبق زمان بندی ارائه شده توسط آیکان در نشست پاریس انواع و اقسام دامنه های سطح بالا توسط اشخاص حقیقی و شرکت های خصوصی قابل ثبت است و انحصار سنتی دامنه هایی همچون .com ، .org ، .biz و… شکسته می شود. بر طبق این تصمیم، فردی مانند استیو جابز رییس شرکت اپل به راحتی می تواند دامنه www.steve.mac را ثبت یا بیل گیتس رییس شرکت مایکروسافت دامنه www.gates.msn را از آن خود کند. قرار است این تصمیم در سه ماهه دوم سال ۲۰۰۹ اجرایی شود. تا آن زمان امور فنی مربوط به این کار انجام شده و قراردادهای شرکت های ثبت دامنه با آیکان در این حوزه نهایی و به احتمال زیاد در سه ماهه سوم سال ۲۰۰۹ فروش اسامی دامنه جدید آغاز می شود. پل تومی رییس و مدیر اجرایی آیکان اضافه شدن اسامی دامنه سطح بالای جدید را بهroot zone اینترنت بسیار مهم می داند، ولی معتقد است نکته مهم تر آن است که فرایند جدید باید به گونه ای طراحی شود که به نفع اشخاص خاص، گروه ها و شرکت های قدرتمند و بانفوذ نباشد و تمامی اشخاص و شرکت های خصوصی بتوانند از این قابلیت جدید بهره مند شوند. سال ۲۰۰۰ آیکان از مجموع ۴۷ پیشنهاد ارائه شده برای به کارگیری دامنه های سطح بالای جدید ۷ پیشنهاد را برگزیده بود که مصوبه اخیر از جمله این پیشنهادها بود. این سازمان در همان زمان به علت رد بسیاری از پیشنهادها به شدت مورد انتقاد قرار گرفت. سال ۲۰۰۳ این ۷ پیشنهاد به طور جدی تر مورد بررسی قرار گرفت تا زمینه اجرای آنها فراهم شود. در پاریس مجددا بررسی این پیشنهادها در دستور کار قرار گرفت و به ویژه، به کارگیری دامنه های جدید به بحث گذارده شده و به تصویب رسید. از جمله پسوندهای جدیدی که تا سال ۲۰۰۹ در اسامی دامنه قابل استفاده خواهد بود می توان به tel. ، City. ، bank. ، .hate و… اشاره کرد. در حالی که قید و بندهای ثبت اسامی دامنه به شدت کاهش یافته، برخی کارشناسان بر این باورند که نباید انتظار داشت هزاران دامنه سطح بالا به کار گرفته شوند. علت این مساله هزینه های بالای این کار است. پل تومی اظهار امیدواری کرده هزینه این کار به دلار آمریکا از شش رقم بیشتر نشود!
● مشکلات پیش رو
در جریان نشست آیکان در پاریس رقم سرسام آور ۲۵۰ هزار دلار برای ثبت اسامی دامنه بر طبق قوانین جدید پیشنهاد شد. آیکان مدعی است بدین دلیل این هزینه کلان را دریافت می کند که بتواند هزینه لازم برای تحول در زیرساخت های فعلی اینترنت را به دست آورد. به ادعای این سازمان تحول در نظام ثبت و به کارگیری دامنه در اینترنت مستلزم صرف حداقل ۲۰میلیون دلار هزینه است که آیکان فعلا ۱۰میلیون دلار برای این کار هزینه کرده و در آینده نزدیک باید ۱۰ میلیون دلار دیگر نیز صرف همین مساله کند. شاید این طور تصور شود که همه مشکلات احتمالی مربوط به ثبت دامنه های جدید فنی است، اما پیش بینی می شود رقابت شدید برخی اشخاص ذی نفوذ و شرکت های بزرگ خصوصی برای ثبت دامنه های تازه بر مبنای مصوبات جدید آیکان منجر به رقابت های جنجالی و حتی طرح دعاوی در دادگاه های خصوصی شود. تردیدی نیست که آیکان باید از هم اکنون به فکر اتخاذ و تدوین رویه هایی باشد که هر کس بتواند شکایت و اعتراض خود به ثبت دامنه ای توسط فرد دیگر را مطرح کند و بر اساس مبانی قضایی و حقوقی مشخص در مورد شکایات طرح شده احکامی صادر شود، امری که در مورد علائم تجاری یا نقض حق ثبت اختراع شرکت ها متداول است. شکی نیست که بی توجهی به این مساله مهم موجب بروز درگیری هایی شده و نگرانی های اقتصادی را نیز به دنبال می آورد. در این میان دولت ها نیز نگرانی هایی دارند. آنان بیم آن دارند که اسامی جغرافیایی، اشخاص خاص و محل های مهم و بعضا مورد مناقشه در قالب روش جدید ثبت دامنه مورد سواستفاده قرار بگیرند یا تحریف شوند. کارشناسان سیاسی بر این باورند که باید از این امر اجتناب یا ثبت دامنه های این چنینی را تنها به اشخاص صاحب صلاحیت که نماینده دولت های مسوول هستند واگذار کرد.
● نگرانی های اخلاقی و سیاسی
از جمله بحث ها و نگرانی های مهم در مورد تصمیم اخیر آیکان، انتقادی است که از منظر اخلاق و نظم اجتماعی به آن وارد است. مخالفان این تصمیم می گویند که ثبت دامنه به سبک جدید به علت تبعاتی که دارد به هر دولتی اجازه می دهد در زمینه ثبت اسامی دامنه و حتی انتخاب اسامی دامنه ها توسط اشخاص و شرکت های خصوصی دخالت کند. به اعتقاد طرفداران این نظریه چنین امری موجب تضعیف ماموریت آیکان که باید به عنوان یک نهاد خصوصی و بدون دخالت دیگران عمل کرده و قانون گذاری کند، خواهد شد. از دید منتقدان بدون شک چنین تصمیمی دخالت دولت ها را در آیکان افزایش می دهد. یک کارشناس در این مورد می گوید: "تصمیم جدید آیکان دست دولت ها را برای سانسور اینترنت باز می کند. در حالی که قرار بود بخش خصوصی کنترل و مدیریت اینترنت را انجام دهد و سیستم ثبت دامنه هم در اختیار این سیاست باشد. من معتقدم که قوانین سختگیرانه و محدودکننده قبلی در مورد دامنه ها بهتر از قوانین جدید هستند." وی می افزاید: "از سوی دیگر ما نگران هستیم که با تصویب قوانین جدید برخی افراد و گروه ها دست به انتخاب اسم و ترکیب های عجیب و غریب غیر اخلاقی، توهین آمیز، نژاد پرستانه و ضد دینی بزنند و با این کار خود دامنه نفرت و درگیری را در جهان افزایش دهند. باید در زمینه ثبت دامنه های جدید به هنجارهای اخلاقی در سطح جهان توجه شود. از جمله این هنجارها عدم تحریک به خشونت و انجام اقدامات ضدقانونی است. هیچ کس در جهان خواستار ثبت و به کارگیری چنین دامنه هایی نیست. نکته دیگر آن که دامنه های ثبت شده نباید به گونه ای باشند که موجب توهین به نژاد، رنگ، جنسیت، قومیت، مذهب یا ملیت خاصی شوند. نکته نهایی هم این است دامنه های جدید نباید مروج هرزه نگاری و به خصوص هرزه نگاری علیه کودکان و نوجوانان باشند. به اعتقاد او بی توجهی به این نکات مهم در ثبت دامنه های جدید، اخلاق و نظم اجتماعی در جهان را زیر سوال خواهد برد. جهان امروز جهانی پیچیده و متنوع و استانداردهای اخلاقی و انتظامی در آن به شدت متفاوت است. بنابراین باید تلاش کرد برای حفظ صلح و آرامش جهانی به همه آنها احترام گذارده شود. برخی دیگر از صاحب نظران و سازمان های غیردولتی فعال در عرصه اینترنت هم بر این باورند که هیات مدیره آیکان باید هر چه سریعتر برای سانسور اسامی دامنه سیاست های مشخصی را وضع کند. البته مقامات آیکان هم نسبت به این انتقادها بی توجه نیستند. یکی از مقامات مسوول در این سازمان این نظریه را که ممکن است دولت ها مانع تصویب و به کارگیری اسامی دامنه جدید شوند، رد کرده و معتقد است: "اعتراضات در مورد اسامی دامنه ثبت شده بر طبق مصوبات نشست پاریس، به عده ای از کارشناسان آگاه و حرفه ای در سطح بین المللی محول خواهد شد و آنان در مورد اعتراضات به عمل آمده تصمیم گیری خواهند کرد. به گفته پل تومی سازوکار پیش بینی شده برای رسیدگی به منازعات مربوط به اسامی دامنه، رویه ای موسوم به Uniform Dispute Resolution Procedure (UDRP) خواهد بود که به عنوان یک مدل اولیه به کار گرفته خواهد شد. رویه UDRP توسط سازمان مالکیت معنوی کنترل و مدیریت خواهد شد و دولت ها اگر به اسامی دامنه ثبت شده اعتراض داشته باشند می توانند شکایات خودشان را در این سازمان طرح کنند.
● دامنه های غیرلاتین
نشست اخیر آیکان در پاریس مصوبات دیگری هم داشت که البته همه آنها مورد توجه رسانه ها قرار نگرفت. مطبوعات و سایت های خبری بیشتر ترجیح دادند تصمیمات تازه آیکان در مورد نظام ثبت دامنه را مورد توجه قرار بدهند. این در حالی است که بحث و بررسی دراین باره از سال ها قبل آغاز شده بود و نشست اخیر آیکان پایانی برای آن محسوب می شد. مصوبه دیگر آیکان که باید مورد توجه قرار بگیرد و البته ارتباط نزدیکی با مصوبه قبلی مورد بحث دارد، امکان ثبت دامنه های سطح بالای کشوری غیر لاتین در اینترنت است. بسیاری از کشورهای غیرانگلیسی زبان از جمله روسیه، چین، ایران، اعراب و کشورهای خاور دور که از الفبای غیرلاتین استفاده می کنند، معتقدند لزومی ندارد ثبت دامنه در اینترنت تنها به زبان انگلیسی ممکن باشد، به خصوص که درصد قابل توجهی از مردم این کشورها با زبان انگلیسی آشنایی ندارند و چنین محدودیت غیرقابل قبولی تنها موجب می شود که شهروندان کشورهای یاد شده چندان تمایلی به اینترنت نداشته باشند و نتیجه آن بی بهره ماندن آنها از بسیاری از خدمات الکترونیک و افزایش شکاف دیجیتال در جهان است. دولت ها و نمایندگان سازمان (CCSO) که توسط آیکان برای حمایت از همین موضوع تشکیل شده، در جریان نشست پاریس در مورد اتخاذ رویه ای برای ارائه و به کارگیری دامنه های غیرلاتین در کنار اسامی دامنه سطح بالای جدید به توافق رسیدند. کشورهای عضو این سازمان خواستار توجه جدی به این مساله شدند تا رویه نهایی برای رسیدن به این هدف هر چه سریع تر حاصل شود. البته مقامات آیکان معتقدند رسیدن به نتیجه مطلوب در مورد به کارگیری دامنه های غیرلاتین حدود ۲ سال طول خواهد کشید. جالب آن که در همان ایام رییس جمهور روسیه اعلام کرد در قالب بخشی از تلاش دولت روسیه برای اشاعه زبان روسی به عنوان یک زبان جهانی، کرملین خواستار تخصیص یک نام دامنه با حروف الفبایی سریلیک است. به گفته مدودف رییس جمهور روسیه، دولت این کشور از این که زبان روسی که زمانی زبان اصلی در سراسر اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، در حال از دست دادن برتری خود نسبت به زبان های محلی و انگلیسی است، نگران است و دفاع از زبان روسی را یک مساله مربوط به غرور ملی می داند. مدودف طی سخنانی در کنگره جهانی مطبوعات روسی در مسکو گفت: ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان از رسانه های روسی زبان استفاده می کنند و یک نام دامنه سیریلیک بخش کلیدی از اهمیت رو به افزایش زبان روسی خواهد بود و این امر اولویت شخصی وی در مقام ریاست جمهوری است. وی تاکید کرد: باید هر کاری که می توانیم انجام دهیم تا مطمین شویم در آینده یک نام دامنه سیریلیک خواهیم داشت. سایت های اینترنتی روسی مانند سایر سایت های اینترنتی از نام های دامنه لاتین استفاده می کنند و آدرس های آن ها به پسوند .ru و در برخی موارد به .su ختم می شود که میراث به جا مانده از زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق است. به گفته کارشناسان اینترنتی، روسیه خواهان نام دامنه .rf معرف روسیه فدرال است که به حروف سیریلیک نوشته شده باشد. چند روز بعد بلغارستان هم اعلام کرد به منظور مقابله با نفوذ زبان انگلیسی خواستار ثبت دامنه به خط سیریل در اینترنت است. این کشور حوزه دریای بالکان که ٧/٧ میلیون نفر جمعیت دارد، سال گذشته بر اساس قواعد سیریل حق تلفظ اورو به جای یورو را کسب کرد. سال میلادی گذشته با پذیرش بلغارستان در اتحادیه اروپا، سیریل پس از لاتین و یونانی، به سومین الفبای رسمی در این اتحادیه تبدیل شد. گفتنی است الفبای سیریل بخشی از هویت ملی بلغارستان تلقی می شود. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات بلغارستان در بیانیه ای اعلام کرد بلغارستان نخستین کشوری است که رسما برای ثبت دامنه به خط سیریل تقاضایش را مطرح می کند. سایت های اینترنتی بلغارستانی مانند سایر سایت های اینترنتی از دامنه نوشته شده به حروف لاتین استفاده می کنند. بلغارستان خواستار آن است که نام این دامنه .bg و نوشته شده به حروف سیریل باشد. سیریل زبان و خط مورد استفاده در کشورهایی مانند بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مغولستان، مقدونیه، مغولستان، روسیه، صربستان، تاجیکستان، ازبکستان و اوکراین است. در حال حاضر نمایندگان دولت های غیرلاتین و سازمان (CCSO) در حال مذاکره با یکدیگر برای طراحی یک مدل نهایی هستند که در قالب آن بتوان از اسامی دامنه غیرلاتین در اینترنت استفاده کرد. بر طبق بیانیه کمیته مشورتی دولتی که در پایان نشست پاریس منتشر شد، این کمیته از اتخاذ یک رویکرد مشترک برای به کارگیری دامنه های غیرلاتین پشتیبانی می کند. انتظار می رود در جریان نشست آتی آیکان در قاهره در مورد استفاده از دامنه های غیرلاتین تصمیمات جدی اتخاذ شود، تصمیماتی که به طور قطع تاثیرات مهم و غیرقابل انکاری بر آینده اینترنت خواهد گذاشت.
● یک نکته حاشیه ای
اما شاید بد نباشد به عنوان نکته پایانی به یک حادثه جالب ولی نگران کننده اشاره کنیم که در پایان نشست پاریس رخ داد. این حادثه چیزی نبود جز هک شدن سایت های آیکان و آنا که نهادهای کنترل کننده رسمی و فنی دامنه های اینترنت هستند. مدتی پس از وقوع حمله اعلام شد یک گروه هکر ترکیه ای مسوولیت حمله و از کارانداختن سایت های یانا و آیکان را برعهده گرفته است. این گروه هکر همچنین سایت اشتراک عکس Photobucket را نیز تغییر شکل دادند.
این گروه هکر که NetDevilz نام دارد، دامنه های ICANN و IANA را به صفحه ای انتقال دادند که روی آن پیغام زیر نوشته بود: “شما فکر می کنید که کنترل دامنه های اینترنتی را در دست دارید، اما این گونه نیست و همه می دانند که این اشتباه است. ما کنترل دامنه ها را در دست داریم، باور ندارید؟"
icann.com ، icann.net ، iana.com و iana-servers.com دامنه هایی بوده اند که توسط این گروه مورد حمله قرار گرفته اند. اما این دامنه ها دامنه های اصلی آیکان و یانا نیستند. icann.org و iana.org دامنه های اصلی آیکان و یانا به حساب می آیند.
مسوولان این دو سایت هم سرانجام تایید کردند که روز وقوع حادثه (۷ تیر) این دامنه ها حدود ۲۰ دقیقه مورد حمله قرار گرفته بودند، اما محتوای هر دو سایت بلافاصله اصلاح شده اند.
به هر حال این مساله نیز تا مدتی سوژه ای مناسب به دست خبرنگاران و کارشناسان داده بود. آنها می پرسیدند آیکان که توان حفظ امنیت دامنه خودش را هم ندارد چگونه می خواهد امنیت دامنه های دیگران را حفظ کند و مصوبات جدید خود در مورد ثبت دامنه های جدید را با موفقیت به اجرا درآورد؟

نویسنده: احسان موحدیان

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات