سفر به شهر دیجیتال

● روایت داستان چگونگی تاسیس همشهری آن لاین
روزنامه همشهری هم نمادی از دوره جدید روزنامه نویسی و هم بازتابنده شكلی تازه از نظام زندگی در ایران بود. سبكی از زندگی شهری تازه غول پیكر شده با روابط و مناسبات متفاوت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی. همشهری همچنین نمادی برای دوره ای دیگر در جمهوری اسلامی به شمار می آید كه تازه ورق می خورد. این فصل با مفاهیم و نام هایی چون سازندگی، توسعه، نوسازی، روابط آزاد با دنیای خارج و گشایش در مناسبات اجتماعی و همین طور با نام هاشمی رفسنجانی، كارگزاران و كرباسچی همراه بود.
ساخته شدن بزرگراه ها، پل های عظیم، بلندتر شدن ارتفاع شهر با برج های رنگارنگ، مجتمع های مسكونی مانند پروژه نواب، فرهنگسراها، زیباسازی میدان ها و خوش آب و رنگ شدن آنها و پارك های كوچك و بزرگ و بی دیوار، سفرهای زیرزمینی (مترو)، كافی شاپ ها، بیلبوردهای بزرگ تبلیغاتی و نحو جدیدی از الگوی مصرف، نمادهای شهر جدید و فرهنگ آن بود.این شهر به تابلوی اعلانی نیاز داشت تا مفاهیم، اطلاعات و جریان مشتركی از زندگی و الگوی تازه آن را جلوی چشم واحد ساكنان آن بگذارد. روزنامه همشهری همان تابلو اعلان بود. همشهری دوره های متفاوتی را به دلیل تغییر مدیریت سیاسی و شهری تجربه كرده و می كند و مانند ارگان دولت مجبور است رنگ عوض كند و تریبون مدیران شهری با گرایش های گوناگون باشد. نسخه مكتوب همشهری، روزنامه ای فراگیر است كه مخاطبی را هدف گرفته كه در كلانشهر تهران زندگی می كند و لزوماً تحصیلكرده و نخبه نیست تا نیازهای خود را از روزنامه دیگری تامین كند.حالا نسخه آن لاین آن در دسترس است و به طور طبیعی قرار است با مقتضیات و شرایط دنیای مجازی منتشر شود.
«همشهری آن لاین شهر دیجیتال شما است. قرار است همشهری آن لاین شهری همیشه بیدار باشد و خدمات لازم را برای یك زندگی شهری در عرصه های خبررسانی، اطلاع رسانی، آموزشی و سرگرمی دنبال كند. این شهر دیجیتال چهل بخش فعال دارد: شهر، اجتماع، ورزش، سرگرمی، جهان، هنر، اقتصاد، سیاست، محیط زیست، بهداشت، تغذیه، آموزش، سفر، گزارش هوا، پلیس، ترافیك، مترو، خیابان، ارتباطات، تكنولوژی، مقررات، شهردار، شورای شهر، بورس، مركز تماس، مسكن، نقشه سایت، فرهنگ، اندیشه، كتاب، زنان و كودكان. این بخش ها در قالب ۲۴ در ۷ كار می كنند.
این اصطلاح امروز در جهان سایبر یك عبارت رایج است: به روز شدن ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته. همشهری آن لاین با كوشش تیم سخت كوشی كه در اختیار دارد به تدریج گسترش می یابد و در كانون این تغییرات گسترش جویانه، حركت به سوی یك سایت تمام عیار سایبر نهفته است. همشهری آن لاین خواهد كوشید تا كلیه امكانات مبتنی بر كنش و واكنش دو سویه را در عرصه كاربری های الكترونیك به كار بگیرد و خصایص كاربری های به روز آن لاین را در كانون امكانات خود بنشاند. واحدهای این شهر همیشه بیدار كه همسایه جهان شهر اینترنت است كه براساس دات نت عمل می كند.» نوشته بالا در سرور ورودی شهر دیجیتال همشهری نصب شده است. شهری همیشه بیدار كه سعی دارد روز به روز گسترش یابد و به یك شهر تمام عیار سایبر تبدیل شود. اگر علاقه مندید به این شهر سفر كنید و از مراحل ساخت و كار در این شهر آگاه شوید با این گزارش همراه شوید.
صبح روزی آفتابی در اواسط فروردین ۸۵ حسین انتظامی مدیر موسسه همشهری وارد طبقه چهارم ساختمان موسسه همشهری شد. پشت میز كارش نشست، بعد از گفت وگو با همكارانش به مسئول دفترش گفت: با دكتر شكرخواه تماس بگیرید، من صحبت كنم. لحظاتی بعد تلفن دستی شكرخواه زنگ خورد. نام Hossein Entezami روی مانیتور تلفن نمایان شد. شكرخواه دكمه سبز رنگ تلفن را فشرد و ارتباط برقرار شد.
- دكتر سلام.
- سلام آقای انتظامی عزیز. احوال شما.
- به حمدالله خوبیم. شما چطورید.
- به لطف شما.
- دكتر پس فردا تشریف بیاورید در خدمت باشیم.
چهارشنبه ۱۶ فروردین ،۸۵ ساعت ۱۱ صبح شكرخواه مقابل در موسسه همشهری در خیابان جردن از ماشین سبز رنگ پیاده شد. ده، بیست قدم برداشت، از پله ها بالا رفت و جلوی آسانسور ایستاد. دكمه خاكستری رنگ را فشرد. وارد آسانسور شد و دكمه چهار را فشار داد. لحظه ای بعد آسانسور ایستاد و در باز شد. حسین انتظامی دم در ایستاده بود. دیده بوسی كردند و وارد اتاق شدند. فنجانی چای نوشیدند. هنگام ناهار انتظامی بعد از اینكه چند خاطره از همكاری های قبلی نقل كرد به شكرخواه گفت:
- می خواهیم چاپ همزمان روزنامه را شروع كنیم.
- خیلی خوبه.
- اما قبل از اون باید همشهری آن لاین را راه اندازی كنیم. دكتر باید سریع راش بندازی.
- باید مطالعه كنم. الان نمی تونم جواب بدم.
- چقدر زمان می خوای.
- یه هفته.
روز ۲۳ فروردین چهارشنبه بود. شكرخواه بعد از بررسی و مطالعه یك هفته ای، روی نام Entezami در تلفن همراهش كلیك كرد. وقتی ارتباط برقرار شد اعلام كرد برای راه اندازی همشهری آن لاین آماده است.
صبح روز اول اردیبهشت ۸۵ شكرخواه وارد طبقه دوم موسسه همشهری شد. از بین حروف چین های روزنامه گذشت. دری را كه روی آن نوشته شده بود Hamshahrionline باز كرد و وارد اتاق شد. كیف اش را روی میز گذاشت و لپ تاپ سیاه رنگ اش را روشن كرد. باید به سرعت كار را آغاز می كرد چون همشهری به عنوان یك موسسه رسانه ای باید مخاطبانش را گسترش بدهد و با استفاده از رسانه های نوین با موسسات بزرگ جهان از جمله تایمز، گاردین، CNN و... رقابت كند. پس دست به كار شد و با همكاری همكارانش نقشه تمام سایت های معتبر شهری جهان را دانلود و روی این نقشه ها مطالعه كردند.
به موازات این كار مطالعه روی حوزه های خبری روزنامه مكتوب همشهری هم آغاز شد. این كار به دلیل تجربه ده ساله این روزنامه در روزنامه نویسی شهری انجام شد. بعد از چند روز بررسی و مطالعه، مدخل های مهمی به دست آمد كه با ادغام آن چهل بخش فعال شهر دیجیتال - شهر، اجتماع، ورزش، سرگرمی، جهان، هنر، اقتصاد، سیاست، محیط زیست، بهداشت، تغذیه، آموزشی، سفر، گزارش هوا، پلیس، ترافیك، مترو، خیابان، ارتباطات، تكنولوژی، مقررات، شهردار، شورای شهر، بورس، مركز تماس، مسكن، نقشه سایت، فرهنگ، اندیشه، كتاب، زنان، كودكان و... مشخص شد.
بعدازظهر همان روز وقتی حسین انتظامی چهل بخش فعال را خواند به طبقه دوم موسسه آمد و به شكرخواه گفت: آیتم های سایت خیلی ریز شده شاید بشه بعضی از آنها را توی یك گروه طبقه بندی كرد. دلیل ریز شدن آیتم ها چیه؟ شكرخواه جرعه ای چای نوشید و گفت: نكته ای كه اشاره می كنید درسته. آیتمی مثل مترو، خیابان یا ترافیك می توانند از یك جنس باشند و زیر موضوع حمل ونقل بیایند. اما ما باید برخی از حوزه ها را بیافرینیم. به عنوان مثال مترو یك حوزه بزرگ است كه در مطبوعات مورد غفلت قرار گرفته است.
كما اینكه در حوزه اجتماع آیتم هایی مثل زنان و كودكان را جدا كرده ایم چون رسانه های ما موضوعات مورد غفلتی هستند. در زندگی شهری باید اینها را خوب تفكیك كنیم چون سرویس ها، مدیریت و توجه متفاوتی را می طلبند. در روزنامه نگاری دنیا سرویس هایی داریم كه اصلاً در ایران وجود ندارند. آنها سرویس مترو دارند. چرا آنها مترو را زیر شاخه شهر طبقه بندی نكرده اند چون می خواهند مترو به عنوان یك سرویس و خدمت اجتماعی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. كما اینكه وقتی روزنامه همشهری در تركیب كلی رسانه های كشور روی حوزه شهر زوم می كند، نمی توان ایرادی به آن گرفت چون بازتاب مدیریت این روزنامه است كه شهرداری این شهر است و تفكیك شدن حوزه های آن هم به زندگی شهری ما كمك كرده است. بنابراین در همشهری آن لاین در ریز شدن این حوزه ها تعهد داشته ایم و اگر بخواهیم به زبان دایره المعارفی با هم صحبت كنیم این حوزه ها حالت مدخل را پیدا می كند.
پس از مشخص شدن بخش های فعال شهر دیجیتال نوبت به طراحی شهر رسید. برای طراحی شهر دیجیتال دو گروه تشكیل شد. گروه اول درباره طراحی گرافیك، استفاده از رنگ و المان ها و گروه دوم درباره برنامه نویسی سایت تحقیق و بررسی كردند. تحقیق گروه اول نتیجه اش زمینه سیاه رنگ همشهری آن لاین با نواری سفید در بالای صفحه و حاشیه سبز فسفری در پایین صفحه بود. سیاه نشانه واقع گرایی، عقلانیت و شناخت است و این یعنی جست وجوی مخاطبی تازه برای روزنامه. در جایی میانه نوار سفید، فنجانی سبز در گرم ترین نقطه عكس و برابر لپ تاپ نشسته است. محتوای آن قهوه است. رشته نور ملایمی از پشت فنجان عبور كرده و لپ تاپ را كمی محو كرده است. یعنی كه صبح است و وقت صبحانه و خواننده می تواند از كامپیوتر برای خواندن روزنامه استفاده كند.
فونت ریز سایت و آیكون های بدون توضیح نوشتاری هم نمایانگر انتظار تحریریه از خوانده شدن مطالب توسط قشر جوان، متوسط و مرفه است.دكتر شكرخواه سردبیر همشهری آن لاین درباره طراحی گرافیك گفت: دوست ندارم درباره طراحی صفحات توضیحی بدهم. فكر می كنم فلسفه طراحی را طراحان وب باید توضیح بدهند. ما برای تك تك صفحات محاسبه داریم و روندهای وب را بررسی كردیم و در نظر گرفته ایم. درباره لپ تاپ و فنجان هم باید بگویم آنها می توانند یك شروع باشند. در فرهنگ ایران قهوه نشانه بیدارخوابی است البته از آن در مراسم عزاداری و كافه ها هم استفاده می شود. ضمن اینكه سفیدی سایت هم می تواند نشانه بیداری باشد. برای رنگ سیاه پس زمینه هم محاسباتی صورت گرفته و بی دلیل نبوده است.
نتیجه تحقیق گروه دوم درباره برنامه نویسی سایت را مهدی احمدی و كامران مافی اعلام كردند: دو استراتژی درباره برنامه نویسی سایت وجود دارد یك استفاده از نرم افزارهای اپن سورس مثل زبان برنامه نویسی PHP ،دو استفاده از نرم افزارهایی مثل دات نت. برای برنامه نویسی همشهری آن لاین به جای برنامه نویسی PHP كه توسط افراد زیادی نوشته می شود و از نظر ایمنی مشكل دارد از نرم افزار دات نت استفاده كردیم چون در اینگونه سایت ها ما دو نوع كاربر داریم. یك كاربر كه تولید می كند و یك كاربر كه مصرف می كند و احتمال اینكه ماژول ها با هم ارتباط داشته باشند كم است.
هنگام انتخاب تحریریه شكرخواه مكث كرد و زمان گذاشت. او برای انتخاب اعضای تحریریه چهار مشخصه تعریف كرده بود.
۱- آشنایی و تجربه كار با نرم افزارهای مختلف مثل ورد، فتوشاپ، پیج میكر، كوآرك اكسپرس، دریم ویور، كنترل پانل و برنامه های كاربردی اكسل و...
۲- دوزبانه و ترجیحاً چندزبانه بودن
۳- آشنایی با روزنامه نویسی نوشتاری از نظر تجربه پوشش رویدادها، شناخت ارزش های خبری، موقع سنجی، اداره سوژه ها و...
۴- آشنایی با موتورهای جست وجو، سایت های مرجع، دایركتوری ها و سایت های خبری و بالاخره مهارت های تنظیم خبر، فیچر، گزارش و گفت وگو برای وب.
بعد از چند روز بررسی و مرور تجربیات و توانمندی های نیروهای روزنامه همشهری و كل مطبوعات ایران شكرخواه ۹ نفر را انتخاب كرد كه به جز دو نفر همگی تجربه كار در موسسه همشهری را داشتند.۱- علی ملائكه پزشك عمومی، دبیر خبر پزشكی شبكه خبر بوده و از سال ۸۲ تا به حال با روزنامه شرق همكاری می كند. او حوزه های تكنولوژی، پزشكی و علمی را در همشهری آن لاین پوشش می دهد. ملائكه شش خبری را كه در روز لود می كند از خبرگزاری های AP ،رویترز، روزنامه های واشینگتن تایمز، نیویورك تایمز، Med Line Plus تا HeltHday می گیرد.
۲- امید پارسانژاد عكاسی را در دانشگاه هنر خوانده و از سال ۷۱ تا ۸۱ در روزنامه مكتوب همشهری عكاس خبری بوده. آن سال ها شغل اش را عوض كرده و دو سال دبیر صفحه آخر روزنامه همشهری بود. دو سال هم در صفحه تاریخ روزنامه شرق ستون ثابت داشت. اكنون در همشهری آن لاین اخبار سیاست، اقتصاد ایران، ارتباطات، ورزش و هنر را پوشش می دهد.
۳- مهدی احمدی روزنامه نویسی را در دانشگاه علامه طباطبایی فراگرفته و یكی از دو فردی است كه بخش فنی همشهری آن لاین را هدایت می كند. او در حوزه سیاست، ورزش و... هم ترجمه می كند.
۴- دكتر علی صباغیان كه دكترای علوم سیاسی خود را از دانشگاه امام صادق گرفته، از دو زبان عربی و انگلیسی اخبار حوزه سیاست، بین الملل، ورزش، ارتباطات، جهان و... را برای همشهری آن لاین ترجمه می كند.
۵- جواد نصرتی دانشجوی ادبیات آلمانی دانشگاه آزاد است. او روزنامه نویسی را سال ۸۰ در همشهری جوان آغاز كرد. یك سال در همشهری جمعه، یك سال هم در ضمیمه ایران شهر بود. نصرتی اخبار حوزه ورزش، دانش، جهان، خیابان و پیشخوان را برای همشهری آن لاین ترجمه می كند.
۶- كیوان مافی همراه مهدی احمدی بخش فنی همشهری آن لاین را اداره می كند. او فارغ التحصیل كشاورزی گرایش زراعت از دانشگاه آزاد است. مافی علاوه بر بخش فنی در حوزه محیط زیست، تكنولوژی و كامپیوتر ترجمه می كند.
۷- ابوالحسن مختاباد از سال ۷۳ كارش را با همشهری آغاز كرده و در تمام سرویس های روزنامه از جمله شهری، معارف و اندیشه و اجتماعی حضور داشته است. سال ۷۶ در سرویس گفت وگو روزنامه جامعه با ابراهیم نبوی همكاری كرده، دبیر سرویس اندیشه صبح امروز و اندیشه و هنر آفتاب امروز، عضو شورای سردبیری كتاب هفته و دبیر تحریریه سایت كتاب ایران بین بوده است. هم اكنون دبیر سرویس كتاب و اندیشه روزنامه كارگزاران و بازرس و دبیر كمیته حل اختلاف انجمن صنفی روزنامه نگاران است. مختاباد كه در رشته مدیریت دولتی تحصیل كرده حوزه كتاب، موسیقی، فرهنگ و اندیشه را با دو تا چهار خبر در روز و سه تا پنج یادداشت در هفته برای همشهری آن لاین پوشش می دهد.
۸- زهرا رفیعی روزنامه نویسی را در واحد مركز دانشگاه آزاد تهران آموخته و از سال ۷۹ با روزنامه های همبستگی، حیات نو، نوروز، یاس نو، وقایع اتفاقیه و همشهری در حوزه اجتماعی، قوه قضائیه، كودك و زنان همكاری كرده. یك ماه و سه ماه هم در سایت تهران شهر گزارش نویسی كرده است. رفیعی در همشهری آن لاین حوزه خیابان، ترافیك، زنان، كودك و... را پوشش می دهد.
۹- خانم كیهانی كه تحصیلاتی در حوزه ارتباطات دارد مطالبی در حوزه زنان، ارتباطات، روان شناسی و... برای همشهری آن لاین ترجمه می كند.شكرخواه در تماس تلفنی كه با انتظامی داشت، گفت: ما الان تحریر یه ای مستقل با ده نیرو داریم. در مرحله بعد نیروهایی جذب می كنیم كه الزاماً در تحریریه نیستند اما برای ما كار خواهند كرد. روز بعد وقتی شكرخواه راس ساعت ۵ بعدازظهر وارد تحریریه شد، گفت: باور عمومی بر این استوار است كه سایت ها باید متفاوت از رسانه های مكتوب بنویسند. اما این موضوع رعایت نمی شود. ما در همشهری آن لاین قصد داریم این تفاوت را ایجاد كنیم. برای همین اینجا جمع شدیم. ما در این سایت وظیفه داریم نمونه ای از خبرنویسی و ترجمه خوب را ارائه بدهیم. یكی از اعضای تحریریه گفت: از Softenew استفاده كنیم؟
شكرخواه گفت: ما از خبرنویسی به روش T استفاده خواهیم كرد كه همان هرم وارونه است. در روش T اصل خبر گفته می شود و بعد خبر به سرعت خودش را جمع می كند. هر جا هم توضیح لازم باشد از طریق لینك ارائه می شود.
سه هفته از شروع كار شهر دیجیتال گذشته بود، شكرخواه صبح روز یكی از روزهای اواسط اردیبهشت به خبرنگاری كه درباره شهر دیجیتال با او گفت وگو می كرد، گفت: شهر دیجیتال یك ابرشهر درست مثل تهران است و بعد از لحظه ای درنگ گفت: وقتی از خیابان ها و كوچه پس كوچه های تهران عبور می كنی حس ناامنی و ترس در چهره و رفتار مردم كاملاً مشخص است. تهران جای امنی نیست. به قول یكی از بزرگان از زیر پوست این شهر لطافت برنمی خیزد. شما به عنوان مسئول این شهر برای امنیت شهروندانی كه وارد شهر دیجیتال می شوند چه كرده اید؟
- ایمنی سایت وظیفه سردبیر نیست بلكه وظیفه مسئول فنی شبكه و میزبان است. اما بخش فنی همشهری آن لاین - مهدی احمدی و كیوان مافی - برای حفظ امنیت شهر دیجیتال و كسانی كه وارد این شهر می شوند از دو روش استفاده كرده اند. استفاده از گارد سخت افزاری و همزمان با آن از لایه سوكت امنیتی كه به SSL - پروتكل رایج برای مدیریت امنیت انتقال پیام ها روی اینترنت معروف است استفاده كرده اند.
- ابرشهر تهران برای حل مشكلات اقتصادی و كمك به پروژه هایی كه قرار است اجرا شود از تبلیغات استفاده می كند. شما در شهر دیجیتال همشهری چه برنامه ای برای استفاده از تبلیغات دارید؟ آیا می توانید نیازهای خود را از طریق آگهی تامین كنید.
- به نظر من پاسخ این سئوال در گرو دامنه مخاطبان است. یعنی اگر تعداد كاربران ایران كه الان ۱۵ میلیون نفر هستند به ۲۵ میلیون نفر برسد قطعاً توجه آگهی دهندگان را هم جلب خواهد كرد. اما هر چه این دامنه كوچك تر باشد، طبعاً نمی توان از طریق آگهی زندگی كرد. چون قیمت آگهی در فضای وب دقیقاً برابر با قیمت دیده شدن آنها است. تعرفه های آگهی در فضای وب در دنیا بر مبنای ۱۰۰۰ بار دیده شدن است. بنابراین زندگی اقتصادی یك رسانه آن لاین قطعاً با آگهی گره می خورد. اما اگر روزنامه نگاری آن لاین به خصوص اگر روی یك میزبان (Host) بنشیند، قطعاً نسبت به روزنامه نگاری چاپی ارزان تر است. چون هزینه كاغذ و چاپ از آن كم می شود. در واقع یك متغیر وابسته است و سرنوشت آن به میزان كاربر گره می خورد. هر چه میزان كاربر بیشتر باشد، شانس یك سایت برای ادامه حیات بیشتر است اما برای ادامه زندگی به آگهی نیاز دارد. ما در شهر دیجیتال همشهری قیمت تعرفه ها را در دسترس عموم قرار دادیم. حوزه آن هم احتمالاً بیشتر میزبان ها «Host» ها (شركت های فراهم كننده خدمات اینترنتی)، «Isp» ها و شركت های بین المللی خواهد بود كه در ایران نمایندگی دارند. یك صفحه تحت عنوان آگهی الكترونیك داریم در هر صفحه جای چهار آگهی جانبی و یك بنر را در نظر گرفته ایم، سه سرتیتر (Header) سمت راست هر صفحه هم متعلق به تحریریه است كه زیر آنها آگهی ها می نشیند.
- چرا شهر دیجیتال موتور جست وجو ندارد؟ بعضی از شهروندان از این مسئله ناراضی اند.
- ما همه امكانات را برای شهر دیجیتال برنامه ریزی و آماده كرده ایم اما قصد داریم در فازبندی های مختلف امكانات را وارد شهر كنیم. موتور جست وجو به مخاطب كمك می كند در حوزه های گسترده ای كه شهر دیجیتال دارد به آن چیزی كه می خواهد برسد. در آینده نزدیك سرویس RSS هم فعال خواهد شد به طوری كه در مورد كلیه واژه ها به مخاطبان خدمات ارائه می كند. ما در واقع با این كار می خواهیم از شهر آن لاین به سمت شهر سایبر حركت كنیم.
«شما نسخه بتای همشهری آن لاین را دیدید. نسخه بتا در واقع یك مرحله تا نسخه اصلی كه آلفا نامیده می شود فاصله دارد. البته آنچه بین ما و نسخه آلفا فاصله انداخته مربوط به پوسته سایت نیست و شامل برخی از بخش های سایت می شود كه تحریریه همشهری آن لاین با آن فاصله دارد.» نوشته بالا در سر در خروجی شهر دیجیتال همشهری نصب شده است. شهری كه همیشه بیدار است.

حسین صرافی

منبع : روزنامه شرق