یک مهاجرت اجباری

شرایط بحرانی سینمای ایران، تنگناهای اقتصادی در عرصه سینما، محدودیت تولید، شرایط نابسامان اکران، وضعیت مبهم نمایش عمومی برخی از آثار تولیدی، کمبود سالن های نمایش، ممیزی های سلیقه ای، سیاست گذاری های مقطعی در عرصه سینما و... زمینه ای را فراهم کرده تا در چند سال اخیر، برخی از کارگردانان سینما رسانه تلویزیون را، برای فعالیت های خود به سینما ترجیح دهند. البته طی چند سال گذشته نیز مدیران شبکه های مختلف تلویزیون، تلاش کرده اند تا سینماگران را برای ساخت تله فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی به سمت قاب شیشه ای جذب کنند. برخی سینماگران نیز این اتفاق را، به فال نیک گرفتند. اما گروهی از آنان نیز این رخداد را، به سبب اوضاع ناپایدار اقتصاد سینما مقطعی دانستند. اما به هر حال در چند سال اخیر، تولید انبوه فیلم های تلویزیونی و مجموعه ها در شبکه های مختلف سیما، بستری را برای فعالیت کارگردانان و شماری از تهیه کنندگان سینما، فراهم کرده است. اگرچه با بررسی ابعاد و وجوه مختلف این مهاجرت دسته جمعی، می توان به این نتیجه رسید که این رویکرد، پیامدی جز نحیف تر شدن پیکره بیمار سینمای ایران به همراه ندارد. بازیگران و کارگردانان سینما پیش از این، کمتر به سراغ تلویزیون می آمدند. به نوعی می توان گفت که فعالیت و کار در این رسانه ملی را، در حد و اندازه های خود و توانمندی هایشان نمی دانستند.از طرفی نیز شرایط امروز سینما، به گونه ای است که بسیاری از آثار سینمایی هنوز بر پرده نیامده، با سالن های سینما خداحافظی می کنند. در این شرایط شمار بسیاری از کارگردانان و تهیه کنندگان سینما، که مبالغ هنگفتی را برای تولید فیلم هزینه کرده اند به سبب شکست تجاری این آثار در گیشه، دلسرد شده و بیکاری را به فعالیت کم رنگ در عرصه سینما ترجیح داده اند. نتیجه کوتاه مدت این شرایط، ایجاد فرصت های شغلی برای سینماگرانی است که در نتیجه محدودیت تولید و اکران، امکان فعالیت مستمر در سینما را نمی یابند. اما در سال های اخیر بازار پررونق تولید فیلم ها و مجموعه های تلویزیونی، مجال و فرصتی طولانی مدت را برای ساخت و ساز آثار مختلف، برای سینماگران ایجاد کرده است. از طرفی سیاست گذاری های حمایتی رسانه ملی در تولید فیلم، فضایی رقابتی را با سینما فراهم آورده است. در پی ایجاد این موقعیت، برخی از کارگردانان مطرح و بازیگران محبوب نیز، با دستمزدهای چشمگیر به صدا و سیما دعوت شدند. گاه نیز پیشنهادهای وسوسه کننده برنامه سازان و تهیه کنندگان تلویزیونی، زمینه حضور پررنگ و مستمر آن ها را در شبکه های مختلف فراهم کرده است. این اتفاق بیش از آن که به سود سینماگران تمام شود، به نفع تلویزیون بوده است. در چند سال اخیر کارگردانانی صاحب سبک و نام آشنا، ساخت فیلم ها و مجموعه های گوناگون را برای شبکه های مختلف سیما، برعهده گرفتند.شرایط فیلم سازی و ساختن مجموعه های مختلف نیز به گونه ای بوده است که حتی برخی کارگردانان سخت پسند و گزیده کار، که برای فعالیت در تلویزیون اما و اگرهای بسیاری داشتند، حاضر شدند بخت خود را در این عرصه بیازمایند.
حضور کیانوش عیاری با ساخت مجموعه «روزگار قریب»، ابراهیم حاتمی کیا (خاک سرخ، حلقه سبز)، اصغر هاشمی (یک مشت پر عقاب)، کمال تبریزی (دوران سرکشی، شهریار)، سامان مقدم (پریدخت)، داوود میرباقری (رعنا، امام علی(ع)، معصومیت از دست رفته، مختارنامه)، مهدی فخیم زاده (تنهاترین سردار، ولایت عشق، خواب و بیدار، حس سوم، بی صدا فریاد کن)، بهرام بهرامیان (ساعت شنی)، همایون اسعدیان (روز بی پایان)، احمد امینی (تصویر یک رویا، آخرین شب آرامش، بیگناهان)، حسن هدایت (کارآگاه علوی ۱ و ۲)، محمدرضا هنرمند (کاکتوس، زیرتیغ، آشپزباشی) و... گواه این ادعاست. با ایجاد شرایط مطلوب برای ساخت سریال یا فیلم از سوی تلویزیون، برخی کارگردانان سینما که فعالیت هایشان در این عرصه با محدودیت همراه بود و آثارشان با توجه به مقررات و قواعد حاکم بر تلویزیون، از شبکه های مختلف این رسانه قابل نمایش بود، فرصت فعالیت در جعبه جادویی را یافتند. بی تردید تلویزیون رسانه ای فراگیر با مخاطب عام است و برای جلب رضایت بینندگان، باید قواعد بازی را رعایت کرد به همین سبب وجه سرگرمی سازی در تولیدات امروز تلویزیون پررنگ تر شده است. از طرفی سیاست گذاری های مدیران تلویزیون، برای جذب کارگردانان و سینماگران گاه فضایی را به وجود آورده تا ممیزی ها کمتر و ساده تر شود.
این روزها اغلب کارگردانان سینما در پروژه های مختلف تلویزیونی پشت دوربین هستند. مازیار میری پس از تجربه ساخت یک فیلم تلویزیونی، مجموعه تلویزیونی «گاوصندوق» را کارگردانی می کند. کمال تبریزی مشغول ساخت مجموعه تاریخی «سرزمین کهن» است. سیروس الوند پس از ساخت دو فیلم تلویزیونی، درگیر ساخت سومین فیلم تلویزیونی اش با نام «ساعات ناامیدی» است. منوچهر محمدی، علیرضا رئیسیان، رسول صدرعاملی، کیانوش عیاری و پوران درخشنده نیز به عنوان تهیه کننده، این روزها در تلویزیون به فعالیت مشغول اند.مدیران تلویزیون و تهیه کنندگان رسانه ملی، با فراهم کردن زمینه لازم برای فعالیت سینماگران، تسهیل نمودن مراحل تولید و پرداخت دستمزدهای مناسب و... هیچ دغدغه ای برای سینماگران -که پیش از آن در سینما با آن درگیر بودند- باقی نگذاشتند.بی شک در چنین شرایطی کارگردانان، بازیگران و تهیه کنندگان سینما، ترجیح می دهند از سر ناچاری به سمت تلویزیون کوچ کنند. متاسفانه با توجه به شرایط اقتصادی نامناسب، سینما قدرت رویارویی با چنین رقیب قدرتمندی را هم ندارد. به همین سبب از هم اکنون می توان گفت سینما بازنده بزرگ این بازی است. با مقایسه آمار تولید و نمایش فیلم های تلویزیونی با آثار سینمایی، می شود صدای زنگ خطر را شنید به ویژه آن که نگاه مثبت مدیران تلویزیون، استقبال سینماگران را برای ادامه فعالیت در این رسانه فراگیر فراهم کرده است. اما اگر این روند گسترده هم چنان استمرار داشته باشد، باید تلویزیون را تهدیدی جدی برای سینما به شمار آورد. اگر امروز مدیران سینمایی برای اقتصاد بیمار سینما، کمبود سالن های نمایش، دلگرمی سینماگران برای ادامه فعالیت، ممیزی های سلیقه ای و شخصی، شرایط ناگوار چرخه تولید، وضعیت نامشخص قوانین اکران و... چاره ای نیندیشند، باید در انتظار روزی بود که در گرمای تابستان، از سردی سالن های سینما به خود لرزید!

احمد صبریان

منبع : روزنامه خراسان