گنجینه ملی واقعی

موسیقی مقامی که از جذاب ترین و دلنوازترین موسیقی های کشور است و بیم کمرنگ شدن و فراموشی آن می رود و باید مسئولان از معدود بازماندگان این موسیقی در خراسان دلجویی و آنان را تشویق نمایند تا جانی تازه در این موسیقی دمیده شود، یکی دیگر از بزرگان خود را از دست داد. استاد «حاج قربان سلیمانی»، هنرمند پیشکسوت و صاحب سبک موسیقی مقامی و فولکلوریک خراسان و از افتخارات ملی هنر ایران، در سن ۸۵ سالگی در شهر قوچان چشم از جهان فروبست. «قربان سلیمانی» موسیقیدان، کشاورز، خواننده و نوازنده دوتار در روستای ترک نشین علی آباد در شمال قوچان به دنیا آمد.
حاج قربان در مزرعه خود در این روستا کار می کرد و نوازندگی دوتار در خانواده او موروثی بوده است. وی از سن هفت سالگی دوتار را به دست گرفت. پدرش کربلایی رمضان نخستین استادش بود ۲۰ساله بود که پدرش درگذشت بعد از فوت پدر نزد استادان موسیقی ترکی چون «غلامحسین بخشی جعفرآبادی»، «حاج محمد بخشی قیطانی» و «عوض بخشی» به آموختن نوازندگی دوتار و خوانندگی ادامه داد و در ۲۱ سالگی عنوان بخشی گرفت. وی هنگام درگذشت پدر، ۲۲سال سن داشت و از آن پس نزد غلامحسین بخشی جعفر آبادی، حاج محمد بخشی قیطانی و عوض بخشی به آموختن دوتار روی آورد اما کار حاج قربان از دوتارنوازی در مراسم عروسی، ختنه سوران و شیرینی خوران از سال۱۳۲۱ آغاز شد. حاج قربان از سال ۱۳۴۶ به مدت ۲۰سال به دلایل مذهبی دست به ساز نزد و از نواختن دوتار امتناع ورزید و سال ۱۳۶۶ نوازندگی و خوانندگی را از سرگرفت و با وجود ۲۰سال دوری از موسیقی دوباره مرکز توجه قرار گرفت. وی از آخرین نمونه های اساتید بخشی در شمال خراسان بود و بسیاری حاج قربان سلیمانی را یکی از مهم ترین و برجسته ترین هنرمندان معاصر ایران شمرده اند.
نوازندگی و خوانندگی اشعار ترکی و فارسی او که آنها را به لهجه خاص ترکان شمال خراسان می خواند هرگونه مرز و سد زبانی را درهم می نوردید و به هر گوشی خوش می نشست. حاج قربان در کشورهای بسیاری از جمله سوریه، عربستان، ترکیه، فرانسه، آلمان، سوئیس، بلژیک، کلمبیا، انگلیس، پرو، پاناما، آمریکای شمالی برنامه های مختلفی اجرا کرده بود.
وی ۸بار به فرانسه دعوت شد و در سال ۱۹۹۶م، که این هنرمند بزرگ در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی ایران در جشنواره شهر «آوینیون» فرانسه شرکت کرده بود حضار را مجذوب و حیران هنر خویش ساخت و تحسین موسیقیدانان و آهنگ سازان نامی غرب را برانگیخت.
منتقدین اروپایی موسیقی به او لقب «گنجینه ملی واقعی» را دادند و مجله مشهور فرهنگی فرانسوی نوول آبزرواتور در مورد او نوشت: «حس عمیق او نسبت به موسیقی و مهارت او در نوازندگی در عین حال که بسیار طبیعی جلوه می کند بسیار حیرت انگیز است.» پس از فستیوال «آوینیون» وی در مقابل تماشاگران به وجد آمده در پاریس اجرای هنر کرد. در این اجرا حاج قربان و پسرش از سوی تماشاگران سه بار به صحنه بازخوانده شدند و پس از آن بر دست های حضار حمل شدند.
«لوموند» نیز تصویر حاج قربان سلیمانی را روی جلد خود چاپ کرد و زیر آن نوشت: «کسی که درهای بهشت را به روی غرب گشود.» استاد حاج قربان سلیمانی کار کشاورزی می کرد و از ۱۴ فرزندش فقط دو دختر و یک پسر به موسیقی روی آورده اند. پسر استاد هم اکنون بالغ بر ۵۰سال دارد و در بیشتر اجراهای پدر به عنوان همنواز حضور جدی داشته است.
در سال ۱۳۶۹صداوسیمای خراسان اقدام به معرفی نوازنده ای گمنام نمود. این هنرمند حاج قربان سلیمانی بود. طولی نکشید که از طرف مسئولان مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تهران دعوت شد و چند اجرا در تئاتر شهر و تالار وحدت و در هزاره فردوسی نام او را بر سر زبان ها انداخت. وی در سال ۱۳۷۰ در جشنواره بین المللی موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداخت و موفق به دریافت لوح زرین و دیپلم افتخار گردید سپس به عنوان کارشناس موسیقی مقامی در جشنواره های بین المللی موسیقی فجر در کنار داوران نشست.
● استاد سلیمانی از زبان دیگران
▪ محمدحسین صفار هرندی: ضرباهنگ قلب نوازنده زرین پنجه موسیقی مقامی خراسان مرحوم استاد حاج قربان سلیمانی باز ایستاد و دگر بار گوهری درخشان از جامعه هنری کشور به خاموشی گرایید. حاج قربان، نوازنده پیشکسوت، توانا و صاحب سبک خراسان بشمار می آمد که عمری را برای اعتلای موسیقی مقامی و آیینی کشور مصروف ساخت و همواره به اهل بیت عصمت و طهارت عشق می ورزید. ضمن ابراز تاسف از فقدان این هنرمند توانا برای روح لطیف و ولایی او مغفرت و برکت از درگاه خداوند جمیل مسئلت می کنم.
▪ محمدرضا شجریان: یکی دیگر از سرمایه های بزرگ ملی و منحصر موسیقی خراسان، استاد والامقام، انسان شریف، خواننده و نوازنده چیره دست دوتار، درگذشت. این ضایعه هنری را به پسرشان استاد علیرضا سلیمانی و خانواده هنرمند و محترم شان و نیز به خاندان بزرگ هنر و ملت هنردوست ایران، صمیمانه تسلیت می گویم.
▪ هوشنگ جاوید: با مرگ حاج قربان سلیمانی یکی از پایه های بزرگ موسیقی نواحی فرو ریخت و بخش عظیمی از موسیقی خراسان و ترک های شمال خراسان به زیر خاک رفت. حاج قربان، گنجینه داستان های کهن ایران بود و زمانی که این داستان ها را با دوتار همراه می کرد هنر موسیقی را به اوج می رساند; شیوه نوازندگی و تکنیک های موسیقی که به کار می گرفت موجب شد که به چهره ای جهانی تبدیل شود و پس از حضور در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی در جشنواره شهر آوینیون، به خاطر مقام والای او در موسیقی، از دانشگاه این شهر به اودکترای افتخاری دادند.

منبع : روزنامه ابتکار