ویژگی های معلم خوب

سازماندهی در سازمان آموزشی یعنی انتخاب افراد و منابع کارآمد و مناسب قراردادن آنها درجای لازم و تعیین روابط بین آنها به منظور دست یابی به اهداف نظام آموزشی. وظیفه مدیر آموزشی این است که براساس ویژگی ها و نیاز دانش آموزان یا مقطع تحصیلی تحت نظرخود دبیران متخصص و کارآمد را انتخاب کند. اگر چه درنظام های آموزشی متمرکز انتخاب دبیران از حیطه اختیارات مدیران مدارس خارج است و به سلسله مراتب بالاتر مربوط می شود، ولی مدیران سطوح بالاتر نیز درخدمت آموزش هستند و در نهایت باید نیروها را برگزینند که در محیط مدرسه و کلاس از کارآمدی لازم برخوردار باشند. مدیران مدارس نیز به نوبه خود باید در آن حد که به آنان مربوط می شود در این امر همت بگمارند و چنان چه در ضمن کار متوجه مشکلات و یا نارسایی هایی شدند، پیشنهادات لازم را به سیاستگذاران و برنامه ریزان نیروی انسانی ارائه دهند.
در بحث تأمین نیروی انسانی چه مدیران مدارس و چه مدیران سطوح میانی و عالی به نحوی درگیر تأمین نیروی انسانی می شوند. به عنوان مثال ممکن است فردی مسئول مدرسه غیر دولتی، تیزهوشان و غیره باشد که خود باید در تأمین و انتخاب افراد دخالت ورزد. حتی مدیران مدارس معمولی نیز می توانند قبل از صدور حکم و معرفی دبیران به مدرسه خود سفارشات مخصوصی به منطقه آموزشی خود بدهند. اساسا برای آن که ارزش و احترام مدیران محفوظ باشد.
و نوعی احساس مسئولیت در آنها به وجود آید لازم است که پیش از صدور حکم و شروع به کار هر معلمی آموزش و پرورش منطقه فرد را برای مصاحبه و گفت و گو به مدیر مدرسه معرفی کند تا پس از توافق فکری، اخلاقی و توجه به انتظارات مدرسه و بررسی توان و میزان تعهدات معلم به مدرسه به کار گمارده شود. به هرحال تأمین و انتخاب نیروی انسانی باید تابع ضوابط و اصولی انجام گیرد تا بتوان بهره بیشتری از نیروها گرفت.
مهم ترین سؤالی که مدیر باید به هنگام تأمین نیروی انسانی از خود بپرسد این است که من چه می خواهم. من چه می خواهم یعنی مدیر چه انتظاراتی برای یک نقش یا وظیفه قائل است و نیروی انسانی را برای چه کارهایی می خواهد؟ بخش بزرگی از این سوال به بحثی به نام تجزیه و تحلیل شغل یا کارشکافی برمی گردد. کارشکافی به تعریف و توصیف شغل می پردازد و به صورت تحلیلی نقش ها، فعالیت ها، مسئولیت ها و نتایجی که از یک شغل انتظار می رود را بیان می کند. متاسفانه بسیاری از مدیران که مسئول تعلیم و تربیت نیروی انسانی هستند، خود تعریف روشن و مشخصی از نیروی انسانی ندارند و نمی توانند به روشنی و به روش علمی وظایف معلمین را تعیین کنند.
کار شکافی یعنی مطالعه ویژگی های کمی و کیفی شغل معلمی و شرایط احراز آن از طریق جمع آوری اطلاعات دقیق درباره شغل معلمی. کار شکافی به اینکه معلمی چه ماهیتی دارد؟ هدف و نتیجه کار معلمی چه باشد؟ با چه روش ها و وسیله هایی باید کار انجام شود؟ و بالاخره معلم چه مهارت هایی باید داشته باشد؟ می پردازد. در سازمان خدمات استخدامی و آموزشی یکی از کشورهای غربی درتجزیه و تحلیل شغل به پنج ویژگی توجه شده است:
۱) وظایف کارمند و کارگر (معلم) چیست و با توجه به اطلاعات، امکانات و نیروهای خود چه کارهایی را باید انجام دهد؟
۲) فنون و روش های انجام کار چیست؟
۳) چه تکنولوژی وسایل و امکاناتی باید مورد استفاده قرارگیرد؟
۴) حاصل و نتیجه کار چیست؟ چه تولید و محصولی باید از کار (معلم) پدید آید؟
۵) ویژگی ها و خصوصیاتی که برای انجام موفقیت آمیز کار لازم است، چیست؟
گاهی اوقات همین مفاهیم عنوان ویژگی های معلم (نیروی انسانی) خوب مطرح شده است. مدیر باید حداقل به چند دسته از ویژگی ها توجه کاملی داشته باشد.
۱)سلامتی جسمی:
سالم بودن، نداشتن بیماری های واگیردار و یا مخل کار معلمی. نداشتن معلولیت هایی مثل ثقل جامعه، ضعف بینایی، لکنت زبان و نظایر آن.
۲) سلامت روانی:
نداشتن بیماری های روانی و عصبی از قبیل فشار، افسردگی، عقده های روانی، عقده حقارت، عصبانیت بیش از حد عاطفی و یا بی عاطفه بودن و غیره.
۳) سلامتی فکری:
داشتن قدرت و تفکر و تعقل، برخورداری از تفکر منطقی و استدلال، قدرت درک مفاهیم و موضوعات، قدرت قضاوت و استنتاج، داشتن فلسفه، جهان بینی و ایدئولوژی روشن و نظایر آن.
۴) تحصیلات مناسب:
داشتن حداقل مدرک تحصیلی موردنیاز در رشته خاص تدریس در مقطع تحصیلی مورد نظر.
۵) تجربه با سابقه کار مناسب:
داشتن حداقل تجربه کار تدریس یا کارورزی کافی به طوری که هنگام کار نیاز به آزمایش و خطا نباشد و احتمالا سبب زیان به روحیه و سرنوشت دانش آموزان نگردد.
۶) ویژگی های خانوادگی و اجتماعی:
بررسی شرایط اجتماعی، اخلاقی و تربیتی خانواده برای اطمینان از حسن سلوک و رفتار و ویژگی های تربیتی معلم، داشتن حسن شهرت در بین دوستان و جامعه و نداشتن سوء پیشینه مخل رسالت تعلیمی و تربیتی معلم.
۷) توانمندی ها ومهارت های خاص:
توان انتقال مفاهیم و به کارگیری روش های تدریس نوین. برقراری روابط حسنه با دانش آموزان و مدیر یا معلمان و اولیا، قدرت اداره کلاس، نظارت و سرپرستی بر امور تحصیلی و تربیتی دانش آموزان.
۸) منش و شخصیت:
بررسی میزان برون گرایی ودرون گرایی فرد. میزان دوست داشتن دانش آموزان و علاقه به انسان ها، میزان خونسردی و بردباری و همچنین خونگرمی و جوشش به موقع او، میزان مسئولیت پذیری و حفظ اسرار افراد. اعتماد به نفس، میزان خلاقیت، ابتکار و نوآوری و غیره.
چنان که یک معلم از زوایای فوق مورد مطالعه قرار گیرد، بدون تردید بسیاری از مشکلات موجود مدارس و مدیران برطرف خواهد شد. در چنین وضعی مسلما دانش آموزان نیز بهره بیشتری برده و استعدادهای آنان شکوفا خواهد شد. مجموعه ویژگی های برشمرده از مفهوم به نام خودابزاری را در آموزش و پرورش تضمین خواهد کرد که نهایت امر سبب بهبود کیفی نظام آموزشی خواهد شد. رایت کومبز در کتاب آموزش تخصصی معلمان در این باره گفته است که منظور از تربیت یک معلم خوب یا هر کارگزار دیگری این نیست که فرد به عنوان یک تکنسین. حرفه ای را یاد بگیرد و به طور مکانیکی آن را در همه حالات به یک شکل به کار برد. هدف این است که فرد از معلومات، دانش، آگاهی وجود خویش و منابعی که در اختیار دارد، برای حل مشکلات و مسائلی که مسئولیت آنها بر دوش اوست، بهره گیرد. او مفهوم خودابزاری را برای همه مشاغل صادق می داند. مثلا پرستاری نوین می طلبد که پرستار با بیمار خود روابط انسانی مناسب برقرار کند و یا در مشاوره و روان درمانی خود بیمار باید درگیر مسائل شده و اهمیت کار را درک کند.

سیدبهزاد حسینی

منبع : روزنامه کیهان