کار اینترنتی

در سال ۱۷۶۹، مهندس مجار، یوهان ولفگانگ کمپلن، با به نمایش گذاشتن پیشرفته ترین آدم آهنی آن دوران سر و صدای زیادی در اروپا ایجاد کرد: عروسک مکانیکی شطرنج باز. این آدم آهنی مترسکی به اندازه یک انسان بود با سبیل و کلاهی که در پشت یک پیشخوان قرار داشت. وقتی به درون آن نگاه می‌کردی، یک سیستم دقیق از چرخ دنده‌ها و میله‌ها و مثلث‌های فلزی می‌دیدی که بنا به ادعای مخترعش، به این عروسک مکانیکی هوش مصنوعی‌ای اعطا می‌کرد که او را تواناتر از بسیاری از انسان‌ها می‌نمود. این سیستم مکانیکی می‌بایست مرتباً توسط یک میله بزرگ کوک می‌شد.
در عمل، جناب آدم آهنی بسیار خوب بازی می‌کرد و در طی سفرهایش به سراسر اروپا، در بیشتر بازی‌ها برنده شد: او به‌ویژه در پاریس، بنیامین فرانکلین و در شون برون، ناپلئون بناپارت را در زمان نبرد واگرام شکست داد.
اما این عروسک توانا کلاه برداری‌ای بیش نبود: در پس پیچ و مهره‌هایی که در لحظه اول به چشم می‌خوردند، جایگاه مخفی‌ای در درون پیشخوان تعبیه شده بود که در آن یک استاد واقعی شطرنج مخفی می‌شد. او توسط آئینه‌ای مهره‌ها را می‌دید و حرکات آدم آهنی را هدایت می‌کرد. خوب بازی کردن آدم‌آهنی، مدیون استاد ماهر مخفی در پیشخوان بود. هوش مصنوعی در آن زمان هنوز متولد نشده بود.
باید حدود دو قرن می‌گذشت تا شاهد آن باشیم که در سال ۱۹۹۷، قهرمان شطرنج جهان یوری گاسپارف، از یک ماشین شکست بخورد. این بار دیگر حقه‌ای در کار نبود و رایانه Deep Blue شرکت IBM، اولین ماشینی بود که قادر به شکست یک قهرمان جهان در محدودیت‌های زمانی یک مسابقه واقعی بود. بدین ترتیب می‌شد پنداشت که به زودی برای تعدادی از فعالیت‌های فکری، دیگر نیازی به مغز بشر نباشد.
اما درست بر خلاف انتظار، آدم‌آهنی هنوز روزهای رونق بی‌شماری را در پیش رو داشت و در نوامبر ۲۰۰۵، شرکت آمازون، اولین شرکت تجارت الکترونیکی جهان، آن را تحت عنوان Mecanical Turk یا MTURK به روز در آورد. این بار، مسئله بازی شطرنج نبود بلکه از هوش انسانی می‌بایست در فعالیت‌هایی استفاده شود که رایانه یا اساساً نمی‌توانست آن را انجام دهد و یا به خوبی قادر به انجام آن نبود. به نظر این شرکت: «انسان‌ها هنوز بسیار بهتر از قوی ترین رایانه‌ها قادرند فعالیت‌های ساده‌ای مانند شناسایی اشیا در یک عکس را انجام دهند، کاری که کودکان نیز حتی قبل از اینکه زبان باز کنند، از عهده آن بر می‌آیند».
در آغاز، این شرکت فقط می‌خواست که به شکلی ساده مغز مشتریانش را برای فعالیت‌های خود به کار گیرد: انتخاب بهترین عکس برای ویترین، شناسایی نوازنده و یا خواننده یک قطعه موسیقی و.....، فعالیت‌هایی که خیلی سخت قابل اتوماتیزه شدن بودند و در عین حال، میلیون‌ها کاربر اینترنتی در مقابل دستمزدی ناچیز تمایل به انجام آن داشتند. اجرت کار می‌توانست فقط تعدادی «بن» خرید برروی پایگاه‌های تجارت الکترونیکی باشد.
آمازون خیلی سریع متوجه شد که MTURK اش می‌تواند کارآیی‌های اساسی تری داشته باشد. از این رو آن را به یک سرویس کاملاً مجزا تحت نام MTURK.COM تبدیل کرد و به آن هویت حقوقی‌ای معادل یکی از شاخه‌های شرکت مادر اعطا نمود. MTURK بسیار فراتر از هدف اولیه اش، در واقع یک سرویس عمومی است که می‌تواند هرگونه فعالیت هوشمندانه‌ای را در سطح جهان توزیع نماید: هرکس می‌تواند از هر کجا، یک کار را با مشخص کردن اجرت آن به این آدم‌آهنی نوین بسپارد و هر فرد بالای هجده سال دارای یک رایانه متصل به اینترنت در هرجای جهان، می‌تواند داوطلب انجام آن شود. آمازون سهم خود را از روی معامله به مقدار ۱۰? کل قرارداد برمی دارد.
به محض گشایش این سرویس، هزاران کاربر اینترنتی که شیفته پول درآوردن به شکلی چنین آسان شده بودند، آمادگی خود را بر روی سایت برای پذیرش کار اعلام کردند. اما آنها خیلی زود سرخوردند. «اجرت» پیش بینی شده برای «یک فعالیت هوشمندانه بشری» اغلب فقط چند سنت بود.....
● فعالیت‌هایی بی‌اجرت
اجرت رایج برای اکثریت فعالیت‌های پیشنهادی آمازون، فقط یک سنت بود: «سه آلبوم اولیه Metallica کدامند ؟»، «آدرس سه Pub ایرلندی اول در سیاتل چیست ؟». در موارد نادری می‌شد حتی ۲ سنت به دست آورد اما برای آن می‌بایست مثلاً بهترین محل برای تعویض روغن درنیویورک را شناخت و مهم نیست که شما این مطلب را توسط یک موتور جستجو برروی اینترنت از هرجائی به دست آورده باشید و یا خودتان نیویورک را مثل کف دست بشناشید.
فعالیت‌های منشعب از MTURK نیز درآمد بهتری برای کاربران به همراه نیاوردند. به عنوان مثال شرکت تازه، تاسیس Casting Words که خدمات در «بازنویسی اتوماتیک متن‌های دیکته شده» (SIC) در چارچوب سرویس‌های آمازون ارائه می‌دهد، هزینه تمام شده‌ای دوبرابر کمتر از شرکت‌های تجاری کلاسیک دارد: ۴۲ سنت برای هردقیقه بازنویسی. علی رغم طبیعت نامطبوع کار و اجرت ناچیز آن، این شرکت همیشه به اندازه کافی داوطلب کارسیاه می‌یابد تا فایل‌های صدا را از روی اینترنت پیاده کنند و بازنویسی آن را «اغلب در کمتر از ۲۴ ساعت» پس بفرستند.
از این هم تعجب‌آور تر اینکه، برای صدها «کار»، حتی لازم نیست اجرتی در نظر گرفته شود. نمونه آن google answers است که سیستمی مشابه برای پاسخ‌گویی به سؤالات می‌باشد که در آن کاربران اینترنتی «داوطلبانه» به سؤالات دیگران پاسخ می‌دهند. نظیر آنچه برنامه نویسان نرم افزارهای آزاد و نویسندگان دائره المعارف Wikipedia هم اکنون نیز به صورت مجانی مشغول به انجام آن هستند. انگیزه مالی در نهایت فقط برای کارهایی لازم است که هیچ کس حاضر به انجام آن به صورت داوطلبانه نیست.
اما این «کارگران در سایه» چه کسانی هستند؟ آمازون آن‌ها را افرادی می‌داند که می‌خواهند از «وقت آزاد خود پول به دست آورند» و در MTURK فعالیت‌های جدیدی را می‌یابند که آن‌ها را هر وقت و در هر کجا که خواستند، می‌توانند انجام دهند. به ظاهر نوعی ناکجا‌آباد حقوقی که در آن کار واقعاً کار محسوب نمی‌شود (چرا که «اجرت» در واقع همان دستمزد نیست) و نیازی به امضای قرارداد بین «سفارش دهندگان» (آنهایی که پروژه و کار را پیشنهاد می‌کنند) و «عرضه کنندگان» (کاربران اینترنتی که خود را برای انجام آن معرفی و فقط در صورت رضایت دسمتزد دریافت می‌کنند) نیست.
با این همه، در صفحات بی‌شمار «شرایط استفاده ار سرویس» آن (۲۰ صفحه‌ای که می‌بایست بی‌هیچ شرطی پذیرفته شود)، آمازون شناخت دقیق خود را از تعهدات حقوقی و قانونی به نمایش می‌گذارد: در پشت مفهوم جنجالی «هوش مصنوعی» (SIC)، در واقع کار انسانی قرار دارد. این شرکت به تمام «عرضه کنندگان» اخطار می‌دهد که می‌باید خود را با قوانین کار منطبق گردانند، به ویژه در مورد نهادهایی که کارگران بی‌قرارداد مجبور به نام نویسی در آن‌ها هستند و همچنین در مورد رعایت میزان مجاز کار حداکثر. این شرکت از سوی دیگر تاکید می‌کند که کار به واسطه یک سرویس اینترنتی، به هیچ وجه یک رابطه کارگر و کارفرما بین کاربر اینترنتی و «سفارش‌دهنده» و یا آمازون محسوب نمی‌شود و کاربران اینترنتی یعنی «عرضه‌کنندگان» نمی‌توانند در هیچ شرایطی از امتیازاتی بهره مند شوند که آمازون و یا «سفارش‌دهندگان» به کارمندان خود اعطا می‌کنند (مرخصی با حقوق، بیمه بیماری و حتی بازنشستگی).
داوید ال. مارگولیوس، وقایع نگار اینترنت، این پدیده را شکل نوین «کارمزد» می‌داند و اجرت حداکثر ساعت کار را ۳/۶۰ دلار (۸۶.۲ یورو) ارزیابی می‌کند (حداقل حقوق فدرال در ایالات متحده که میزان آن در ۹ سال گذشته تغییر نکرده و اخیراً نیز کنگره افزایش آن را رد کرد، ۵/۱۵دلار در ساعت است). به نظر داوید مارگولیوس، این شیوه کار، در واقع نوع جدیدی از انتقال کار به جاهای دیگر است؛ بدون اینکه این نام را داشته باشد.
«از ورای خلاقیت به نمایش گذاشته شده، آنچه برای من جالب است، این که در واقع، مسئله به صورت تکنیکی بر سر اجرتی کمتر از دسمتزد حداقل می‌باشد و آمازون توانسته وسیله‌ای برای تشدید افراطی این گرایش به انتقال کار(off shoring) به وجود آورد که من آن را web shoring نامیده ام. دیگر هیچ دل نگرانی‌ای درباره محل زندگی کارگر وجود ندارد، مهم این است که کار درست انجام شود و هزینه مدیریتی‌ای به همراه نداشته باشد.».
بازی‌های ویدئویی در شبکه، نمونه بسیار خوبی از این پدیده هستند. در یکی از شناخته شده‌ترین آن‌ها، Word of Warcraft (که توسط یکی از شعب شرکت ویواندی به نام Blissard tentenement توزیع می‌شود)، بازیکن که دائما به شبکه وصل است، در جهانی مجازی رشد و تحول می‌یابد. او در دنیای مجازی، دیگر بازیکن‌ها را ملاقات کرده و با آنها در ارتباطی دوجانبه‌ای از نوع صحبت، تجارت و یا جنگ کردن قرار می‌گیرد. با این حال، یک بازیکن باید ده روز تمام، سلاح، پول و غیره جمع آوری کرده باشد تا شخصیت مجازی اش در بازی بتواند به بالاترین سطوح دست یابد. از همین جاست که بازی منشاء سود می‌شود. برای چه این مدت طولانی را منتظر ماند ؟ وقتی که به واسطه بازار الکترونیکی مشابه MTURK، کاربر اینترنتی به راحتی می‌تواند، شخصیت مجازی در «سطح بالا قرار گرفته»‌ای را به قیمت ده‌ها دلار بخرد. در آن سوی جهان، یک جوان چینی می‌گوید: «۱۲ ساعت در روز، هفت روز در هفته، من و همکارانم هیولاها را می‌کشیم. من حدود ۲۵ دلار در ماه از این راه به دست می‌آورم. این مبلغ در مقایسه با آنچه در شغل‌های قبلی ام کسب می‌کردم، بسیار عالی است. من می‌توانم تمام روز بازی کنم». بعضی‌ها رقم چینی‌هایی که به این کار مشغولند را ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده اند، همان‌هایی که به طور تمام وقت از سطوحی از بازی گذر می‌کنند که دیگران توانایی و یا همت اش را ندارند. اما همانند آنهایی که با ترک مکانیکی شطرنج بازی می‌کردند، خریدار شخصیت‌های مجازی در بازی نمی‌داند چه کسی در پس پیش خوان پنهان شده است.
● نرم افزارهای ترجمه
اما گاه لازم می‌آید که مهارت‌های این انسان‌های محرمانه و مخفی، شناخته شود: شاید یک قهرمان، یک بابی فیشر... همانند یک بازیگر معمولی شطرنج به ماشین اعتبار بخشیده است. از این‌رو، هر چه کارهای توزیع شده توسط اینترنت، فعالیت‌های با اهمیت تری را در بر می‌گیرند، ضرورت کیفیت در کار نیز بالا می‌رود: بررسی‌های کیفی، تاریخچه فعالیت‌های انجام گرفته... و بالاخره امکان همیشگی رد کار برای «سفارش دهنده» در صورت عدم رضایت، امری که تاثیر منفی در «اعتبار» عرضه کننده دارد (اعتباری که خود نیز با ضرایب عددی ارزیابی می‌شود). در این زمینه اما، MTURK آمازون عقب افتادنی چشم گیر را به نمایش می‌گذارد. شاید این سایت بهترین محل برای انجام مثلاً نظرسنجی آماری باشد اما برای کارهایی با کیفیت بیشتر، صاحب کاران، بازارهای تخصصی را ترجیح می‌دهند. شما می‌توانید مستقیماً شرح حال کاری (CV) و اعتبار هر یک از افرادی را که به مزایده گذاشته شده اند، مطالعه کنید و پس از تصمیم‌گیری، تنها با چند کلیک، سرویس برنامه نویسی متخصص مورد نظر خود را اجاره نمایید». این آن چیزی است که به عنوان مثال سایت RentaCoder.com عرضه می‌کند، سایتی که برای انجام پروژه شما، مهندسین کامپیوتر روسی، هندی و پاکستانی را در رقابت با هم قرار می‌دهد. سایت elance.com به صورتی عمومی‌تر، خدمات گرافیکی، تالیف، ساختن سایت‌های وب، ترجمه، خدمات حقوقی (وکیل) ارائه داده و هم اکنون ۱۰۰ هزار عضو و ۹۰ میلیون دلار پروژه امضا شده دارد. بر روی این سایت توضیح داده می‌شود: «چون متخصصین حرفه‌ای در رقابت با هم برای انجام پروژه شما قرار دارند، شما بهترین قیمت ممکن را به دست خواهید آورد.» و سپس به صورتی ضمنی مطرح می‌شود: «امکان صرفه جویی‌ای معادل ۶۰? در مقایسه با قراردادهای محلی وجود دارد.». در اینجا نیز Web shoring بی‌تفاوتی مطلقی را در مورد موقعیت جغرافیایی آن چیزی که آن را «بهترین قیمت ممکن» معرفی می‌کند، نشان می‌دهد.
ادموند برک، فیلسوف محافظه کار انگلیسی از همان سال ۱۷۹۵ اعلام کرده بود که «کار یک کالا است و به مثابه کالا می‌تواند موضوع تجارت باشد. وقتی کالایی در بازار قرار می‌گیرد، ضرورت بالارفتن قیمت آن، نه به فروشنده که به خریدار بستگی دارد. وقتی به مسائل از این منظر نگریسته شود، عدم امکان بقای کسی که کارش را به بازار ارائه کرده، مطلبی است کاملاً خارج از موضوع.»
در دنیای ترجمه، نرم افزار Trados خود را تحمیل کرده است. این نرم افزار که قادر به بازشناسی عباراتی است که قبلاً ترجمه شده اند، آنها را در متن جایگزین می‌کند و امکان آن را فراهم می‌آورد که: «انسجام زبان، در عین انجام سریع تر کار، تضمین شود». اما آنچه به ویژه این نرم افزار امکان پذیر می‌سازد آن است که به مترجمین تنها اجرت لغت‌های ترجمه نشده پرداخت شود. بدین ترتیب در بازار ترجمه Translation Zone، تنها مترجمینی اجازه شرکت در «اکوسیستم عمومی» را دارند که از نرم افزارTrados (۷۰۰ یورو قیمت خرید) استفاده کرده و با موفقیت امتحانات گواهی نامه رسمی فراگیری آن (۵۰ تا ۳۰۰ یورو) را گذرانده باشند.
MTURK نیز همین راه را دنبال و به نوبه خود جلسات بررسی کیفی ترجمه را سازمان‌دهی می‌کند. از این رو مسئولین «Von Kempelen» وابسته به آمازون اعلام کرده اند که تست‌های مهارت ترجمه از انگلیسی به اسپانیولی، فرانسه، آلمانی و عبری را بر روی سایت منتشر کرده اند و از کسانی که به این زبان‌ها تسلط دارند، دعوت می‌کنند که این تست‌ها را بگذرانند تا بتوان در آینده «کارهایی با اهمیت فراوان» را به آنها محول نمود.
«ما در حال خلق یک بازار الکترونیکی کار هستیم.» این مطلب را جف بار(Jeff Bar)، «ترویج کننده» سرویس‌های آمازون، به صورتی پیامبرگونه پیش بینی می‌کند و ادامه می‌دهد: «از این پس شما می‌توانید هوش انسانی را در ابعادی وسیع در کار خود شرکت دهید». از همه چیز گذشته، مگر نه اینکه انسان یک پردازنده مانند بقیه است و برخلاف تمام پیش داوری‌ها، شاید هم اوست که از همه بی‌بها تر باشد.

محسن داوری
پیر لوزولی
منبع: WWW.mondediplo.com