جادوی انحنای عشق

و خداوند از طریق کلماتش حق را ثابت می کند (سوره یونس آیه ۸۲) فعل تشکرون از آیه شریفه «ثم بعثناکم من بعد موتکم لعلکم تشکرون» از جانب اشرف مخلوق جز با ضبط کلام صورت نمی یابد، چنان که او با کتاب بود که به خاتم المرسلین، فرمان اقرأ گفت...
و کلام ثبت نمی شود مگر با آوا و کلمه! و هر کدام می بایست زیبا باشند تا جوهر کلمات را بر دل بنشانند، همان گونه که سخن خداوند به اول بار به زیبایی مکتوب شد و این رسم ادامه یافت.
● نمایشگاهی بی سابقه
«استادان بزرگ نستعلیق» عنوان نمایشگاهی است که برای نخستین بار حجم وسیعی از آثار ارزشمند خطاطی استادان بزرگ نستعلیق را در معرض دید علاقه مندان هنر خوشنویسی و هنرمندان این عرصه قرار می دهد.
نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق به همت مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و با حمایت دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد و همکاری انجمن خوشنویسان ایران از اواسط تیر ماه در موزه هنرهای معاصر تهران گشایش یافته و به مدت یک ماه پذیرای حضور هنرمندان و علاقه مندان هنر خوشنویسی خواهد بود.در این نمایشگاه بیش از ۴۰۰ شاهکار خوشنویسی از قدما در معرض دید گذاشته شده که متعلق به دوره های صفویه، قاجاریه و تیموری است و بخش عمده ای از این آثار برای نخستین بار است که به نمایش گذاشته شده اند.
اعتراف می کنم که برای اولین بار است، در نمایشگاهی به دیدن آثار خوشنویسی و خطاطی آمده ام. به محض ورود و قدم گذاشتن در اولین گالری نمایشگاه، غرق می شوم در جادوی کلمات و حروف که در هم پیچیده اند و غلت می خورند در انحناها و نقطه ها و قوسها... . کلمات با همه هویتی که در قالب خود نهفته دارند، با همه پیچ و تابها و زیبایی که در شکل و فرم پیدا کرده اند، گویی در برابر تماشاکنندگان نمایشگاه به رقص درآمده اند، وانگار جهان را به پیچش و رقصی ابدی در آورده اند. این کلمات و خطوط زیبا روایتگر تاریخ خودشان هستند. هر کدام از گوشه ای و هر یک از دوره خاص خودشان آمده اند. هر کدام از خانه ای و از پیچشهای عاشقانه دستها و قلم هنرمندانی از جای جای ایران بزرگ!
● کلاس درسی بزرگ و زیبا ...
به وجد آمده ام! از اولین گالری موزه هنرهای معاصر می گذرم. احسان کامیابی از هنرمندان خوشنویس استان سمنان مشغول تماشای آثار به نمایش گذاشته شده در نمایشگاه است.
او می گوید: ما نمایشگاهها، برنامه ها و مسابقات زیادی در همه حوزه های هنرهای تجسمی داشته ایم، اما تا به حال نمایشگاهها و برنامه های مربوط به هنر خطاطی بیشتر محدود به نمایشگاههای انفرادی یا حداکثر نمایشگاههای گروهی کوچکتر و در سطح منطقه ای بودند، اما نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق ایران آن هم در این حجم گسترده و با وجود این همه آثار فاخر و ارزشمند تاریخ خوشنویسی ایرانی، جایگاه بسیار مهمی در میان همه برنامه های مربوط به هنر خوشنویسی در کشور دارد.
کامیابی افزود: این نمایشگاه برای هنرجویان، استادان و همه علاقه مندان خوشنویسی یک کلاس درس زیبا و برای هر فرد ایرانی، گنجینه ای زیبا و دیدنی از هنر«نوشتن» در ایران است و فکر نمی کنم هیچ ایرانی اهل ذوقی وجود داشته باشد که مخاطب این نمایشگاه نباشد. حتی هنرجویان و هنرآموزان تاریخ و نقاشی و ... نیز می تواند درسهای زیادی از آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه بیاموزند.
● مشارکت گنجینه داران
آثاری از گنجینه های خصوصی ۳۲ مجموعه دار، بخشی از نمایشگاه را به خود اختصاص داده است و در میان آنها تعدادی نیز برای نخستین بار است که به نمایش گذاشته می شوند.
کاغذهای رنگی، قلمتراش ها، قلمدانها و ابزار و ادوات سنتی خوشنویسی، بخش دیگری از نمایشگاه هستند که مسلماً تنها برای هنرمندان خوشنویس جالب و دیدنی نیستند و ارزشهای زیادی نیز در زمینه هنرهای دستی دارند.
نمایشگاه «استادان بزرگ نستعلیق» شامل سه بخش آثار قدما و بزرگان خوشنویسی نستعلیق و شکسته نستعلیق، آثار استادان و هنرمندان معاصر خوشنویسی و بخش رقابتی است.
علی شیرازی، خوشنویس و عضو شورای ارزشیابی مرحله فوق ممتازی انجمن خوشنویسان کشور و عضو هیأت داوران بخش رقابتی این نمایشگاه ضمن برشمردن بخشهای مختلف نمایشگاه، برگزاری آن را حرکتی مفید و مثبت در حوزه هنرهای تجسمی ذکر می کند و در مورد بخش قدما می گوید: در بخش قدما، برگزاری نمایشگاه و نمایش آثار تا به حال اصلاً سابقه نداشته است. در حقیقت نمایش این نوع آثار خوشنویسی از قدما با بیش از ۳۰۰ اثر، تاکنون بی سابقه بوده است، اما در بخش معاصران، یعنی خوشنویسان معاصر، ما می توانستیم شاهد نمایش و شرکت دادن آثار بیشتری باشیم. نمایش آثار خوشنویسی نسل جوان در کنار هنرمندان قدیمی برجسته خوشنویس کشورمان می تواند برای پیشرفت و بهتر عمل کردن آن در عرصه خوشنویسی مؤثر واقع شود.
● میرعماد، درویش عبدالمجید، میرزا رضا کلهر و ...
در میان آثار قدما و بزرگان خوشنویس نستعلیق و شکسته نستعلیق به دنبال اسامی آشنای هنرمندان می گردم؛ میرعماد، میر علی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی، میرزا رضا کلهر، عمادالکتاب، میر حسین ترکی و ... هنرمندان دوره های صفوی، تیموری و قاجار هستند که آثارشان در میان کارهای به نمایش گذاشته شده با استقبال بیشتری مواجه می شود.
● استقبال شدید از نمایشگاه
امیر عبدالحسینی، دبیر جشنواره، زمان زیادی برای ماندن در نمایشگاه ندارد و وقتی پیدایش می کنم برای انجام کاری قصد ترک موزه را دارد و صحبت در مورد نمایشگاه و آثار آن را به وقتی دیگر موکول می کند.
تنها در مورد آثار این هنرمندان بزرگ خوشنویس و استقبال از آثار آنها صحبتهایم را تأیید می کند و می گوید: این آثار برای نخستین بار است که در نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق نمایش داده شده اند و از همین روست که علاقه مندان توجه بیشتری به دیدن آنها نشان می دهند.
و البته این نکته را هم باید ذکر کنم که در بخش مربوط به آثار هنرمندان معاصر نیز آثار زیادی از هنرمندان برجسته خوشنویسی حضور دارند که در مدت زمان برگزاری نمایشگاه به شدت مورد توجه قرار گرفته اند.
● جای خالی دوسالانه خوشنویسی
وی مطلبی در مورد مراسم افتتاحیه را در اختیارم می گذارد که درباره این بخش از نمایشگاه است، در این مطلب محمد شالویی مدیر کل دفتر امور هنرهای تجسمی و سرپرست موزه هنرهای معاصر پس از اشاره به تلاشهای صورت گرفته در مورد جمع آوری آثار برای نمایشگاه می گوید: استاد جلیل رسولی به من گفتند که، خود من اثری داشتم که تاکنون ۴۰ سال است کسی آن را ندیده و شاید هرگز فرصتی این گونه فراهم نشده بود که این اثری که بیش از ۴۰ سال در نزد من نگهداری می شد را به نمایش بگذارم و این نمایشگاه چنین فرصتی را فراهم کرد تا مجموعه داران، صاحبان آثار هنری و هنرمندان این گونه حضور پر شوری داشته باشند و همین امر ما برنامه ریزان هنری را درصدد آن برآورد که برای نخستین بار در سال آینده دوسالانه ملی خوشنویسی مربوط به بخش مسابقه در آن قرار داده شده اند: بخش رقابتی نمایشگاه، سه موضوع آیه «بسم ا... الرحمن الرحیم»؛ روایت «ولایت علی بن ابیطالب» حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی» و «اشعاری از بزرگان ادبیات پارسی» را به عنوان موضوع اصلی محور خلق و انتخاب آثار خوشنویسی قرار داده است و به دنبال آن ۴۰ اثر برتر برای حضور و نمایش در این نمایشگاه انتخاب شده اند.
● در هنر، گرفتار تقابل هستیم
استاد غلامحسین امیرخانی از استادان خوشنویسی کشور هم با اشاره به تأثیرات مناسب برگزاری این نمایشگاه گفت: ما گرفتار اموری هستیم که کمکی به رشد نگاه و دید ما نمی کند. ما در هنر گرفتار تقابل هستیم و این واقعیتی است که تبدیل به رفتار غالبمان شده است! تشکیل چنین نمایشگاههایی به ما به عنوان ملتی که دارای تاریخ کهن و ارزشهای بسیار درخشانی در زمینه های هنری هستیم، کمک فراوانی می کند.
وی در ادامه به هویت خط معاصر اشاره کرد و افزود: خط معاصر ما شخصیت و هویتش به جایی رسیده که خط یکی از استادان تراز اول را بدون اینکه امضا داشته باشد، می توان از شیوه و سبک آن شناخت و می توان پی برد که این خط معاصر ایران است. منظورم آثار استادان تراز اول تاریخ است، اما امروز خط و خطاط ما باید خیلی لیاقت و جمال و کمال داشته باشند تا بتوانند در کنار آن قله ها جایگاهی برای خود در نظر بگیرند.
استاد امیرخانی درباره استادانی که قرار است در این نمایشگاه ها از آنها تجلیل شود نیز می گوید: در تاریخ هنر نقش استادان و سردمداران که سرچشمه امور محسوب می شوند و جریان تاریخی هنر را به دوره معاصر جاری می کنند در تمام رشته های هنری و علمی وجود داشته و دارد. در موفقیت و رشد خوشنویسی در ایران در دوره های گذشته تا به امروز کسانی بودند که از طریق آثار مکتوب و تربیت شاگردان شاخص چنین تأثیری داشتند. از این استادان می توان در نستعلیق از میرعلی هروی و میرعماد در عصر صفویه و میرزا کلهر و میرزا غلام در عصر قاجار نام برد.
از استادانی که برای خوشنویسی عصر ما منشأ شدند نیز می توان به عماد الکتاب سیفی قزوینی اشاره کرد که سبک او مورد پیروی این دو استاد قرار گرفت و هر دو از شاگردان مکتب عماد الکتاب هستند.
لازم به ذکر است که تجلیل از «حسن و حسین میرخانی» به عنوان دو استاد خوشنویسی معاصر و از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران و همچنین تجلیل از ۱۰ مجموعه دار برتر و برگزاری نشستهای تخصصی و میزگردهای خوشنویسی از برنامه های جنبی نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق است که به بررسی جایگاه و ارزشهای جاودانه هنر خوشنویسی و سیر باطنی آن از مناظر گوناگون اختصاص دارد

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس