اینترنت ملی، تافته‌ای جدا بافته

همانطور که از نامش پیداست به شبکه جهانی وب مشهور است و در این شبکه دسترسی همه به هر نوع از اطلاعات در هر جای جهان امکان پذیر است.
این شبکه که در پایان دهه ۱۹۶۰ با اتصال چند دستگاه کامپیوتر به یکدیگر آغاز شده بود به سرعت گسترش یافت و جای خود را در میان سایر کشورها نیز باز کرد و به سرعت نام شبکه جهانی را به خود گرفت و در سال ۱۹۹۰ همه گیر شد.
اینترنت مقوله ای است که در جریان دسترسی آزاد به اطلاعات برای همگان ایجاد شده و این امکان را به وجود آورده است تا همه بتوانند برای دستیابی به مطالب مورد نیاز خود از آن استفاده کنند.
با ظهور این پدیده و همه گیر شدن استفاده از آن، ایران نیز به این سمت روی آورد و شرایط را برای دسترسی به این شبکه هرچند با مشکلات فراوان ناشی از فقدان زیرساخت های مناسب و سیاستگذاری های صحیح مهیا کرد.
اکنون که روند دسترسی به این شبکه در کشور رشد فزاینده ای به خود گرفته و مسایل حاشیه ای ناشی از قطعی های مکرر و هزینه های بالا، ذهن کاربران و مسوولان را به خود مشغول کرده است، خبری مبنی بر راه اندازی "اینترنت ملی" شنیده شد.
برای همگان در تعریف اینترنت، جهانی بودن امری تثبیت شده است و هرگاه قرار بوده این شبکه، ملی و یا بومی شود از آن به عنوان اینترانت یاد شده است که امری بدیهی نیز به شمار می رود.
●شبکه ای یک میلیارد دلاری
قصه از این قرار است که قرار شده شبکه اینترنت ملی با بودجه یک میلیارد دلاری راه اندازی شود تا به وسیله آن هزینه استفاده از اینترنت تا ۹۰ درصد کاهش یابد.
این شبکه که قرار است ظرف سه سال آینده راه اندازی شود، در ابتدای امر بحثی ناپخته عنوان شده بود که تخصیص میزان بودجه خواسته شده برای آن در لایحه بودجه امری دشوار به نظر می آمد.
اما سرانجام پس از بررسی هایی که مدت زمان زیادی به طول نینجامید، بودجه خواسته شده از سوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تصویب شد تا برای راه اندازی این شبکه در اختیار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گیرد.
●اینترنت ملی یا اینترانت ملی
اینترنت ملی که در ابتدای امر به اذعان بسیاری همان اینترانت ملی است که به اشتباه معادل سازی شده جای سوال های بسیاری داشت و هرکس در موقعیت خود به نقد آن و یا ارایه نظراتی برای بهبود ارایه بهتر آن برخاسته بود.
اینترنت ملی را به نوعی می توان اینترنت بومی سازی شده و یا نسخه ای ایرانی و محلی از اینترنت جهانی دانست که قرار است سیاست های داخی بر آن حاکم شود.
●شاید گامی برای فیلترینگ قوی
اما با همه این تفاسیر، با توجه به سیاستگذاری های داخل کشور، در راه اندازی اینترنت ملی برای کشور، کاربران از هم اکنون اعمال محدودیت ها و فیلترگذاری ها را محسوس می بینند.
همه کاربران داخلی خاطره قشنگی از اعمال سیاست های داخلی در کشور دارند که نتیجه آن اجرای فیلترینگ شد که "عبدالمجید ریاضی" معاون فناوری اطلاعات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به خبرنگار اعتماد ملی گفت: با راه اندازی شبکه اینترنت ملی، دسترسی ها محدود نمی شود و فیلترینگ داخلی بر اساس فرهنگ، ارزش ها و باورهای کشور انجام می شود و عمده کار فیلترینگ روی مسایل اخلاقی است.
وی از پاسخ به چگونگی اجرای فیلترینگ در مورد سایت های سیاسی در شبکه اینترنت ملی سر باز زد.
●اینترنت ملی، شبکه ای توانمندساز
ریاضی گفت: زمینه و بستر برای راه اندازی این شبکه طوری فراهم می شود که توسعه چنین شبکه ای که توانمندساز است و ظرفیت های بسیار بالایی دارد و موجب توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می شود، بتوان از آسیب ها و تهدیدهایی که دارد مصون بمانیم و بوانیم از آن با کمترین هزیته بیشترین بهره برداری را داشته باشیم.
وی ادامه داد: شرکت های مختلفی با اخذ مجوزهای مختلف در این حوزه فعال هستند و هرکدام به نحوی در این زمینه قسمتی از کار را برعهده دارند.
دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات تصریح کرد: ارتباط ما از داخل کشور به خارج از کشور از مسیرهای مختلف و متعددی صورت می گیرد بطوریکه قریب به ۳۸ مجوز ICP داده شده که این شرکت ها مجاز بودند ارتباط با شبکه اینترنت را از یک نقطه داخل ایران به خارج از ایران برقرار کنند.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر شرکت دیتا هم به همین طریق از مسیرهای مختلف ارتباطی با شبکه جهانی دارد بنابراین نقاط اتصال ما به خارج از کشور و مسیرهایی که به اینترنت جهانی متصل می شویم، متعدد و گوناگون است.
●میزبانی سایت ها در داخل
به گفته ریاضی، بسیاری از سایت های داخلی در خارج از کشور میزبانی می شود و میزبانی تمام اطلاعات و نرم افزارهای کاربردی در این زمینه به صورت کامل در خارج از کشور انجام می شود ومدیریت و حاکمیت کل شبکه جهانی اینترنت در دست کشور خاصی است و تسلط کامل بر این موضوع دارد.
وی گفت: اگر یک کاربر در سطح کشور که به یکی از ISPها یا ICPها وصل شده بخواهد به اطلاعات موجود در یک سرور دیگر وصل شود، کاربر بایستی از یک مسیر به شبکه اینترنت جهانی وصل شود و از مسیر دیگر به سروری که اطلاعات مورد نیاز وی بر روی آن قرار دارد، متصل شود که این کار به این معنی است که از لحاظ اقتصادی دوبار هزینه مسیر و پهنای باند را برای دسترسی به اطلاعات داخلی که در خارج میزبانی شده است، می پردازیم.
ریاضی یادآور شد: دومین سرورها یا خادم نام های دامنه با پسوند .ir که داخل ایران است اما از طریق خطوط ارتباطی اینترنت به شبکه جهانی خارج از کشور وصل است که بدین ترتیب اگر ما به هر طریقی ارتباطمان با شبکه جهانی اینترنت قطع شود حتی کاربرهای داخل کشور نمی توانند مقصد خود را یا سایت هایی که در داخل کشور میزبانی شده، پیدا کنند و عملا شبکه از کار می افنند و ارتباطات خود را از دست می دهیم.
●شبکه اینترنت، شبکه ای ناامن
به گفته دبیر شورای عالی فناوری اطللاعات، مجموعه این مسایل باعث می شود که از شبکه اینترنت برخوردار باشیم منتهی شبکه ای که هزینه بسیار زیادی برای ما دارد و قابل اعتماد و اطمینان نیست و اگر زمانی ارتباط ما با خارج از کشور قطع شود، شبکه داخلی ما هم دچار صدمه می شود.
وی تصریح کرد: در داخل کشور شبکه های گوناگون و متعددی داریم که هیچ کدام با هم ارتباط ندارند و شرکت هایی که مجوز PAP دریافت کرده اند، با یکدیگر ارتباط ندارند و هرکدام دارای یک شبکه مجزا هستند و بعضا با یک پهنای باند نسبتا کم و پایینی به شبکه جهانی اینترنت متصل هستند.
ریاضی گفت: یک شبکه یکپارچه که توانمندی های شبکه اینترنت را داشته باشد در داخل کشور نداریم و آنچه که تاکنون سرمایه گذاری شده به صورت پراکنده بوده و یک مدیریت منسجمی بر آنها حاکم نبوده است.
●۲۲ میلیون کاربر در برنامه چهارم
وی افزود: اگر بخواهیم طبق برنامه به اهدافی که در برنامه چهارم برای وزارت ارتباطات و سایر دستگاه ها دیده شده، دست پیدا کنیم باید تا پایان برنامه چهارم ۲۲ میلیون کاربر داشته باشیم که از این تعداد، حدود ۵/۱ میلیون کاربر پیش بینی شده که از طریق خطوط ADSL باشد و بقیه از طریق خطوط Dial Up به اینترنت متصل باشند.
از سوی دیگر ۱۲۰۰ نقطه علمی و دانشجویی شامل مجموعه دانشگاه ها و مراکز تجمع دانشجویی و همچنین ۱۲۰۰ بیمارستان و کلینیک باید به اینترنت متصل شوند.
به گفته وی، مجموعه این نیازمندی ها نیاز به برقراری ارتباطی با پهنای باند زیاد دارد که می بایست خدمات مورد نیاز خود را به صورت امن دریافت کنند.
‌●نیاز به پهنای باند چند صد گیگابایتی
در مجموع ما به پهنای باند چند صد گیگابایت بر ثانیه نیاز داریم که اگر بخواهیم از طریق توسعه شبکه موجود اینترنت به همین روش ادامه دهیم ناگزیریم که هزینه هنگفتی را در مقیاس ملی متحمل شویم که این هزینه ها می بایست در خارج از کشور هزینه شود.
وی ادامه داد: این در حالیست که اطلاعات ما هم از داخل کشور به خارج از کشور منتقل می شود و از نظر امنیتی هم مشکلات فراوانی برای کشور بوجود خواهد آمد.
ریاضی، راه اندازی اینترنت ملی را از جمله راهکارهای موجود برای فائق آمدن به این موضوع و رفع مشکل عنوان کرد که این شبکه مشابه توانمندی های شبکه اینترنت در داخل کشور و در ارتباط با اینترنت پرسرعت جهانی نیز است.
●ویژگی های اقتصادی
وی، حفظ استقلال، جابه جایی ارتباطات و پهنای باند به صورت داخلی و حفظ اطلاعات در داخل کشور را از مزایای این شبکه ذکر کرد و گفت: اگر این شبکه را اجرا کنیم برای هر کاربر و هر ارایه دهنده خدمات می توانیم پهنای باند بالای را اختصاص دهیم و تمام کاربری ها و سرویس های الکترونیکی را می توان بر روی این شبکه پیاده کرد در نتیجه هزینه های بسیار زیادی صرفه جویی خواهد شد.
معاون فناوری اطللاعات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یادآور شد: آن دسته از ارتباطات خارجی هم که کاربران نیاز دارند، طبیعتا بخاطر اتصال و ارتباطی که شبکه اینترنت ملی با شبکه اینرنت جهانی دارد، وجود خواهد داشت و کاربرانی که بخواهند به خارج از کشور دسترسی داشنه باشند و به اطلاعات مورد نیازشان برسند به سادگی می توانند اطلاعات مورد نیازشان را دریافت کنند.
اما بخش اعظمی از ارتباطاتی که به خارج از کشور می رفت و برمی گشت و یا از طریق خارج از کشور تامین می شد، می توان آنها را در داخل تامین کرد.
وی با اشاره به هزینه بالای تامین ارتباطات از ماهواره و تاخیر ناشی از انتقال اطلاعات گفت: از ویژگی های منحصر به فرد این شبکه این است که انتقال پاکت های اطلاعاتی در ۳۰ تا ۴۰ میلی ثانیه انجام می شود که این افزایش سرعت ناشی از انجام جابه جایی ها در داخل و پهنای باند زیاد شبکه است.
ریاضی تصریح کرد: روی این شبکه یکپارچه که اقصی نقاط کشور را می پوشاند و تمام شبکه های فرعی مانند PAP و ADSL به عنوان لایه دسترسی روی این شبکه قرار می گیرند، تمام کاربرها و تمام سرویس دهنده ها به هر طریقی از هر کسی یک خط ارتباطی بگیرند به این شبکه اینترنت ملی وصل هستند و تبادل اطلاعات و تعاملات بین دو نقطه از روی این شبکه با کیفیت و سرعت بالا انجام می شود.
●راه حلی برای راه اندازی سریعتر دیتاسنترها
به گفته دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات، روی این شبکه تعداد زیادی دیتاسنتر پیش بینی شده که در هنگام طراحی شبکه اینترنت ملی این دیتاسنترها با ظرفیت بالا و استانداردهای موجود در دنیا ایجاد می شود.
در این شبکه سه کلاس دیتاسنتر توسط بخش خصوصی بر حسب ضرورت و امکانانی که باید باشند ایجاد می شود تا هزینه های زیادی را متحمل نشویم.
●آدرس های IP سامان می یابند
ریاضی به بحث آدرس های IP که حدود ۲۵ شرکت مختلف در کشور به صورت مستقل آنها را واگذار می کند، اشاره کرد و گفت: در این زمینه نیز مدیریت منسجم نداریم که باعث می شود ناهماهنگی هایی در سطح کشور بوجود بیاید و این به عدم یکپارچگی شبکه ملی دامن می زند و موجب بروز مشکل می شود.
به گفته وی، با ایجاد شبکه اینترنت ملی، آدرس دهی IP و مدیریت آدرس های IP نیز به نحو مطلوبی انجام خواهد شد.
●بکارگیری شبکه فیبرنوری
از جمله مزایای راه اندازی شبکه اینترنت ملی این است که بر روی شبکه فیبرنوری پیاده سازی می شود که قسمت آن موجود است و بیشتر تلاش ها باید بر روی طراحی شبکه، تامین تجهیزات و طراحی نرم افزار صورت گیرد که به زمان زیادی نیاز ندارد.
به گفته معاون وزیر ارتباطات، با استفاده از امکانات موجود اقداماتی در سطح شهر تهران آغاز شده که در چند ماه اینده به نتیجه می رسد و بخش کوچکی از شبکه اینترنت ملی در تهران اجرا خواهد شد.
●چه تضمینی هست؟
برکسی پوشیده نیست که راه اندازی شبکه اینترنت ملی، توانایی های داخلی را افزایش می دهد و عرصه ای برای ظهور و بروز توانایی های کارشناس های داخلی خوهد بود.
افزایش امنیت اطلاعات و کاهش نگرانی های ناشی از تعطیلی سایت های ایرانی که در خارج از کشور میزبانی می شود، از دیگر مزایایی است که راه اندازی هرچه سریعتر این شبکه را بیش از پیش آشکار می سازد.
اما چه تضمینی وجود دارد که این شبکه که قرار است با هزینه یک میلیار دلاری راه اندازی شود، همچون شبکه اینترانت داخلی که هنوز نتوانسته ایم از پس راه اندازی آن بربیاییم، عمل کند؟
امید می رود مسوولان با راه اندازی این شبکه، درصدد اعمال صد درصد سیاست های داخلی حکومت نباشند و قدرت تشخیص و تمیز را نیز برای کاربران قائل باشند و آنها بتوانند آزادانه آنچه را که به نفع مملکت است، در پیش بگیرند.
امیدواریم مسوولان راه چاره ای بیندیشند تا در لفافه راه اندازی این شبکه، بودجه کشور روانه جوی های آب نشود و شاهد به ثمر رسیدن پروژه ای تا آخرین مراتب فازبندی آن باشیم.

نویسنده: فاطمه ملکی
۱۲ اسفند ۱۳۸۴ - اعتماد ملی - www (World Wide Web)