جاده ابریشم نفت

خط لوله BTC، نه تنها سود کلانی را نصیب آذربایجان ساخته، بلکه درآمد مالیاتی قابل توجهی را در اختیار ترکیه قرار داده است. ‌
ترکیه که ۹۰ درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کند، در تلاش است تا خود را به عنوان مرکز حمل‌ونقل انرژی در منطقه مطرح کند. در حال حاضر، نفت آذربایجان و عراق، از طریق خطوط انتقال ترکیه، به بازار اروپا ارسال می‌شوند. اما آنکارا به دنبال شرکای قدرتمندتری است و رویای انتقال نفت و گاز منطقه خزر را از خاک خود به بازار اروپا، در سر می‌پروراند. ‌ ‌
در حالی که بسیاری از آمریکایی‌ها گمان می‌کنند، کشورهای خاورمیانه در نفت و گاز غوطه‌ور هستند، بسیاری از کشورهای این منطقه از کمبود منابع فسیلی رنج می‌برند. ترکیه، از جمله کشورهای منطقه خاورمیانه است که منابع نفت و گاز آن، حتی برای تأمین نیازهای داخلی کافی نیست و نیاز شدیدی به واردات محصولات نفتی و گازی دارد. ترکیه با وجود مشکلات اساسی در بخش نفت و گاز، به دنبال ایجاد خط انتقال جدیدی در منطقه است و می‌خواهد شاهرگ انتقال نفت و گاز خاورمیانه به بازار اروپا باشد. این برنامه، بیش از هر کشور دیگری مورد رضایت و حمایت ایالات متحد قرار گرفته است، چراکه هر دو سیاست کلان کاخ سفید در منطقه، یعنی به انزوا کشاندن ایران و کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه را برآورده می‌سازد. ‌ ‌
پس از گذشت ۱۷ سال از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اروپایی‌ها به موفقیت‌های بزرگی جهت ایفای نقش در منابع انرژی منطقه رسیده‌اند و با جلب توجه آذربایجان، به منابع فسیلی غیرروسی در منطقه خزر دست یافته‌اند. خط لوله BTC (باکو‌‌‌‌‌‌- تفلیس - جیحان)، بزرگترین گام اروپایی‌ها در راه استقلال از انرژی روسی، طی دو دهه گذشته بوده است. نفت آذربایجان به کمک خط لوله BTC، خاک ترکیه را پیموده و در بنادر مدیترانه‌ای ترکیه، به بازار تشنه اروپا تحویل داده می‌شود. هم‌اکنون، ظرفیت این خط لوله، به یک میلیون بشکه در روز رسیده است و در صورت ادامه روند توسعه این خط لوله در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳، ظرفیت BTC به ۶/۱ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
این خط لوله هزار و ۷۵۰‌ کیلومتری، نه تنها سود کلانی را نصیب آذربایجان ساخته، بلکه درآمد مالیاتی قابل توجهی را نیز در اختیار ترکیه قرار داده است. خط لوله BTC، حدود هزار و ۷۰‌ کیلومتر از خاک ترکیه را می‌پیماید. حلمی گولر، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه، در خصوص درآمدهای مالیاتی ترکیه، از محل انتقال نفت آذربایجان به بازار اروپا، از طریق خط لوله BTC می‌گوید: ”ما در ازای انتقال ۳۷۸ میلیون بشکه نفت آذربایجان از طریق خط لوله BTC، درآمدی معادل ۲ میلیارد دلار کسب کرده‌ایم.“ وی در ادامه می‌گوید:
ـ ”ما افتخار می‌کنیم که طرحی رویایی را عملی کرده‌ایم.“ آنکارا مدعی است که به دلیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه عراق، که پس از حمله به کویت در سال ۱۹۹۰ به تصویب رسید، ترکیه حدود ۴۰ میلیارد دلار درآمد مالیاتی را از محل انتقال نفت عراق به اروپا از دست داده است. نفت عراق تا پایان این تحریم‌ها، یعنی تا سال ۲۰۰۳، تنها در قالب برنامه ”نفت در برابر غذا،“ تحت نظارت سازمان ملل متحد به فروش می‌رسید و به همین دلیل، ترکیه از درآمدهای مالیاتی انتقال نفت این کشور به اروپا محروم بود. برنامه نفت در برابر غذا، تنبیه شورای امنیت سازمان ملل متحد در برابر حمله عراق به کویت بود. این برنامه در سال ۱۹۹۵، به تصویب اعضای شورای امنیت رسید.
● بندر جیحان، ایستگاه آخر
خط لوله کرکوک - جیحان، مهمترین خط لوله انتقال نفت عراق به بازارهای اروپایی بود که پس از آغاز جنگ تحمیلی عراقی‌ها علیه ایران، هرگز با ظرفیت کامل مورد استفاده قرار نگرفت. ترکیه نیز پس از تحریم‌های سازمان ملل متحد، از درآمدهای مالیاتی این خط لوله محروم شد، زیرا پولی در میان نبود و نفت در برابر غذامعامله می‌شد.
خط لوله BTC، به یکی از بزرگترین بنادر تجاری ترکیه در مدیترانه، یعنی بندر جیحان می‌رسد. این بندر در کنار نفت آذربایجان، نفت عراق را هم دریافت کرده و به بازار اروپا منتقل می‌کند. بندر جیحان، مجهز به ۷ مخزن بزرگ انبار نفت است و دو سکوی پیشرفته بارگیری نفت با نفت‌‌کش‌هایی با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن دارد. برخی از کارشناسان بازار جهانی انرژی، ترکیه را ”جاده ابریشم نفت“ می‌خوانند که بندر جیحان، آخرین ایستگاه این جاده است. ‌ ‌
● کام شیرین آذربایجان
خط لوله BTC، نه تنها ترکیه را به عنوان شاهرگ انرژی در منطقه مطرح کرده، بلکه موجب ترقی و رشد چشمگیر اقتصاد آذربایجان نیز شده است. طی دو سالی که نفت آذربایجان از طریق خط لوله BTC به بازار اروپا منتقل می‌شود، اقتصاد آذربایجان با رشد حیرت‌آوری روبه‌رو بوده و رشد اقتصادی آن در سال ۲۰۰۷، رقمی برابر با ۲۹ درصد را تجربه کرده است که این مقدار، ۳ برابر رشد اقتصادی چین می‌باشد. آذربایجان، تنها در سال ۲۰۰۷، حدود ۲۱ میلیارد دلار از محل صادرات نفت، به واسطه خط لوله BTC درآمد داشت. پیش‌بینی می‌شود، درآمدهای آذربایجان از این طریق، طی دو دهه آتی، بالغ بر ۲۳۰ میلیارد دلار گردد و این یعنی، ظهور قدرتی بزرگ در منطقه خزر.‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران