گنج های پنهان آتلانتیک

احتمال وجود منابع نفت، گاز و الماس در زیر یخ های اقیانوس منجمد شمالی چالشی را میان همسایگان حوزه این اقیانوس به وجود آورده است.
در اقیانوس منجمد شمالی هوا در حال گرم شدن است. بالا رفتن دما در این منطقه، تنها به علت تغییرات آب و هوایی نیست، بلكه نزاع هایی كه بر سر كنترل ثروت های فراوان آن در گرفته، علت دیگر آن است. بسیاری تصور می كنند كه اقیانوس منجمد شمالی توده ای عظیم از یخ است كه بتدریج در حال ذوب شدن است، اما درون كوچك ترین اقیانوس (۱۴ میلیون كیلومتر مربع)، در زیر ۴۰۰۰ متر سطح یخی و در تاریكی مطلق، گنجی مخفی است كه هنوز میزان نفت، طلا و الماس موجود در آن مشخص نشده است. نفت، طلا و الماس ثروت هایی هستند كه روسیه، كانادا، آمریكا، دانمارك و نروژ برای دستیابی به آنها با یكدیگر رقابت می كنند.
به گفته اداره ملی اقیانوس و اتمسفر آمریكا در دو دهه اخیر به علت انتشار گازهای گلخانه ای، تغییراتی در اقیانوس منجمد شمالی به وجود آمده است. این تغییرات موجب شده كه كشورها در چند قدمی تحقق رؤیای اكتشاف و استخراج منابع مخفی آن قرار گیرند.
براساس مطالعه مؤسسه زمین شناسی آمریكا در سال ۲۰۰۵ پوشش یخی این منطقه به نازك ترین حد در طول تاریخ رسیده است. ذوب شدن یخ و افزایش مداوم قیمت انرژی باعث شده كشورها بار دیگر به این منطقه علاقه نشان دهند. روسیه مثالی روشن در این زمینه است. این كشور هفته گذشته پرچمی را در اعماق این منطقه، به عنوان سمبل مالكیت و تعلق این منطقه به روسیه نصب كرد.
این اقدام روسیه مشابه اقدام آمریكا هنگام رسیدن به ماه در سال ۱۹۶۹ است. این اقدام روسیه كه اقدامی تاریخی و با اهمیت است، ثابت می كند كه هنوز چیزهای زیادی برای كشف كردن در زمین وجود دارد.
با استخراج منابع این منطقه و نازك شدن توده های یخی قطب ها، امكان اكتشاف مسیرهای جدید دریایی و نقاط ماهیگیری كاملاً سودآور نیز به وجود می آید. بدین ترتیب، آنچه كه تا چندی پیش دشتی سفید به شمار می رفت، ممكن است تا ۴۰ سال دیگر به منطقه ای بسیار سودمندتر از حال حاضر تبدیل شود.
كشورها و شركت های بزرگ نفتی آماده اند به هر گوشه زمین بروند تا ادامه تولید انرژی مورد نیاز خود را تضمین كنند. اداره ملی اقیانوس و اتمسفر آمریكا تصریح می كند: «پتانسیل منابع طبیعی اقیانوس منجمد شمالی هنوز ناشناخته است.» اما برآوردهای كارشناسان نشان می دهد كه یك چهارم ذخایر گاز و نفت جهان در این منطقه قرار دارد.
لاوسون بریگام، معاون كمیسیون تحقیق در خصوص اقیانوس منجمد شمالی در آمریكا تأكید می كند: «وجود یك چهارم ذخایر نفت و گاز جهان در این ناحیه، جذابیت آن را بیش از پیش افزایش داده است.»
به رغم همه این مسائل هنوز جایی برای شك وجود دارد. رقم وسوسه كننده ۲۵ درصد انرژی بر مبنای اندازه گیری های انجام شده در ناحیه نزدیك به روسیه است كه از ۲۰ سال پیش آغاز شده بود. با وجود این، در مناطقی مانند آلاسكا ، اندازه گیری نیازمند چنین زمانی نیست. با این حال شك و تردید در این خصوص دلیلی برای متوقف شدن منافع شركت های بزرگ نفتی نیست. وعده تسلط بر مقداری از ذخایر این منطقه كه با ذخایر خاورنزدیك رقابت خواهدكرد و در محلی بسیارآرامتر قراردارد به عنوان محركی برای شركت در این مسابقه است.
در سال ،۲۰۰۵ شركت شل بیش از ۴۴ میلیون دلار (۳۲ میلیون یورو) برای اجاره دریای بیوفورت واقع در مرز میان آلاسكا و كانادا، پرداخت كرد. در آوریل سال جاری، این شركت ۳۹ میلیون دلار دیگر برای ۱۲ حفاری در دوره ای ۳ ساله هزینه كرده است. این حفاری ها اعلام خطری برای اكولوژیست ها و حامیان جوامع بومی آلاسكا بود، زیرا زیستگاه آنها را درمعرض خطر آلودگی و آسیب قرار می دهد. در برابر اعتراض گروه های یادشده، یك دادگاه آمریكایی شل را مجبور كرد فعالیت خود را ماه گذشته در این منطقه تعطیل كند.
خطرها و عوارض ناشی از حفاری و استخراج در این یخهای محدود كره زمین، كه دمای هوا معمولاً ۱۱ درجه زیرصفر است، مشابه خطرهایی است كه دیگر مناطق با آن مواجه هستند، اما بریگام درخصوص خطری بزرگتر هشدار می دهد: «در صورت آبگرفتن های احتمالی، آب بخار نمی شود. رفع آلودگی دراین منطقه به سختی امكانپذیر است و آسیب های بیشتری به منابع طبیعی وارد می شود.»
درخصوص منابع گاز اقیانوس منجمدشمالی، كافی است كه استخراج های انجام شده تاكنون را نام ببریم كه به عنوان یك دستگرمی برای دولتها و شركتها بوده و هنوز بطور جدی به این كار پرداخته نشده است. در شمال سیبری غربی حوزه انرژی مهمی به نام بستر اورنگوی واقع شده است، كه دومین بستر بزرگ دنیا به شمار می رود و ذخایر آن از ۳۰۰ بیلیون مترمكعب تجاوز می كند. مجوز لازم برای استخراج از این بستر در اختیار اورنگوی گازپروم، شاخه ای از شركت انحصاری گازپروم روسیه قراردارد.
در دریای برنت، در ۶۰۰كیلومتری شبه جزیره كولا، حوزه ای دیگر به نام بستر اشتوكمان واقع شده است كه یكی دیگر از ذخایر عظیم گاز محسوب می شود. مجوز بهره برداری از این بستر نیز دردست گاز پروم است و برآورد می شود كه ذخایر این بستر ۳‎/۲ بیلیون مترمكعب باشد. اگر ثروتهای فراوان انرژی موجود در اقیانوس منجمدشمالی برای تلقی كردن این منطقه به عنوان جواهر كافی نباشد، واژه الماس می تواند افرادی را كه باوری ضعیف تر دارند، متقاعدكند. معدن اكاتی در مناطق شمال غربی كانادا، یكی از غنی ترین معادن این كشور است. بین سالهای ۱۹۹۸ و ۲۰۰۴ كه عملیات های حفاری آغاز شد، این معدن ۲۶ میلیون قیرات - حدود ۵۰۰۰ كیلوگرم- تولید داشته است و انتظار می رود كه تا ۲۵ سال، سودی بیش از ۳۴۴ میلیون یورو در سال داشته باشد.
تلاش كنونی قدرت ها و مدعیان ذخایر قطب شمالی معطوف به یافتن معادن مشابه در مناطق اكتشاف نشده است. از همین رو حركت جدید روسیه نگرانی دیگر كشورهای علاقه مند را برانگیخته است. بریگام تصریح می كند: «كشورهای حوزه اقیانوس منجمدشمالی بایستی گذشته از مناقشه ها و اختلاف نظرها، برای توسعه این منطقه همكاری كنند.
این بار، روسیه دست پیش گرفته است و نارضایتی دیگر كشورها از نقض یك قرار نانوشته توسط مسكو است. درحالی كه قوانین بین المللی مشخص می كند كه چه كسی، چه چیزی را دراختیار بگیرد و یخ این منطقه درحال ذوب شدن است، می توانیم درانتظار مناقشه ای جدید باشیم. صف آرایی اقتصادی در قطب شاید مفهوم تازه ای به جنگ سرد جدید ببخشد.

دولسه راموس
مترجم: مهدی صفری

منبع : روزنامه ایران