نقش الگوی مصرف در بیماری های غیرواگیر

بررسی وضعیت فعلی غذا و تغذیه در کشور حاکی از آن است که از یک طرف سوءتغذیه پروتئین - انرژی در کودکان زیر ۵ سال و کمبود ریزمغذی ها به ویژه آهن، روی، کلسیم، ویتامین A و D سلامت جامعه را به مخاطره انداخته و از سوی دیگر بیماری های مزمن و متابولیک از جمله چاقی، دیابت، بیماری های قلبی - عروقی و انواع سرطان ها روند رو به گسترشی را طی می کنند. بدون شک الگوی فعلی غذای مردم یکی از علل عمده این بیماری هاست. غذاهای چرب، سرخ شده، سس های چرب، نوشابه های گازدار، روغن های جامد و همچنین گرایش به مصرف غذاهای خارج از خانه همه افزایش دهنده خطر هستند.
نتایج بررسی های مصرف مواد غذایی در کشور حاکی از آن است که مصرف چربی ۳۰ درصد بیش از مقدار توصیه شده است. از سویی مصرف سرانه شیر و لبنیات در کشور کمتر از مقادیر توصیه شده است. شیر و لبنیات مهم ترین منبع کلسیم است. بر اساس مطالعات سبد غذایی، در حال حاضر ۴۰ درصد مردم دچار کمبود شدید کلسیم هستند . بنابراین الگوی فعلی غذای مردم کشور روند نامتعادلی را طی می کند که کاملاً با تغییرات سیمای بیماری ها در کشور مطابقت دارد. بنابراین:
۱) مواد گیاهی اصلی ترین منبع کربوهیدرات ها هستند. کربوهیدرات ها همچنین در شیر و فرآورده های آن یافت می شوند و بیشترین مقدار انرژی مورد نیاز برای فعالیت های روزانه را تامین می کنند. انواع غلات نظیر گندم، برنج، ذرت، جو دوسر، ارزن و جو یا حبوباتی نظیر انواع لوبیا، نخود، عدس و سبزی های ریشه ای نظیر سیب زمینی غنی ترین منابع نشاسته هستند.
تنظیم حرکات دستگاه گوارش، پیشگیری از یبوست و بواسیر و نیز کاهش خطر ابتلا به چاقی، دیابت نوع ۲، برخی از انواع سرطان و بیماری های قلبی - عروقی از مهمترین اثرات مصرف الیاف گیاهی است. بدین لحاظ توصیه می شود در برنامه غذایی روزانه، غلات و به مقدار کافی حبوبات، میوه ها و سبزی ها استفاده شود.
از طرفی شکر، انواع شیرینی یعنی دسرها، نوشابه ها، شربت ها و غذاهای پرشکر و شیرین که دارای مقدار زیادی قندهای ساده هستند، حاوی انرژی و فاقد مواد مغذی مورد نیاز برای تامین سلامت بدن هستند. پوسیدگی دندان، کمبودهای تغذیه ای به دلیل جایگزین شدن این مواد با سایر مواد مغذی مورد نیاز در برنامه غذایی روزانه و چاقی از مهمترین عوارض مصرف زیاد قندهای ساده است. به طور کلی توصیه می شود ۵۵ الی ۶۰ درصد انرژی روزانه از کربوهیدرات ها و کمتر از ۱۰ درصد انرژی روزانه از قندهای ساده تامین شود.
به جای انواع نوشابه های شیرین گازدار و آب میوه های صنعتی از نوشیدنی های سالم تر مثل آب، دوغ، شیر و آب میوه های طبیعی استفاده کنید. از مواد غذایی که حاوی دانه کامل غلات هستند به جای غلاتی که سبوس آنها گرفته شده است، استفاده کنید.
۲) بـــرای پیشگیری از افزایش کلسترول خون، به جای روغن حیوانی و روغن نباتی جامد از روغن های مایع مانند روغن زیتون و روغن آفتابگردان استفاده کنید. غذاها را به صورت کبابی، تنوری، بخارپز یا آب پز مصرف کنید. از مصرف بی رویه شیرینی های خامه دار، چیپس، سس سفید سالاد، سوسیس، کالباس، همبرگر، کله پاچه، مغز، دل و قلوه که حاوی مقدار زیادی چربی هستند خودداری کرده و سعی کنید حداقل ۲ بار در هفته ماهی مصرف کنید. زیرا چربی مفید آن خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد.
۳) برای پیشگـــیری از ابتلا به پوکی استخوان، در هر سنی که هستید روزانه حداقل دو لیوان شیر یا جانشین های آن شامل ماست، پنیر یا کشک بخورید. ماست و شیر بدون چربی و کم چربی از مهم ترین منابع کلسیم هستند و حاوی بیشترین مواد مغذی مثل پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین A و ویتامین های گروه B هستند. توصیه می شود به جای استفاده از نوشابه های گازدار از نوشیدنی های طبیعی پاستوریزه و کم نمک چون دوغ استفاده کنید، زیرا نوشابه های گازدار جذب کلسیم را مختل می کند.
کودکان و نوجوانان را به مصرف روزانه شیر عادت دهید. افرادی که به دلیل عدم تحمل لاکتوز، نمی توانند شیر بخورند، برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن خود باید روزانه به مقدار کافی از سایر مواد لبنی مثل ماست، پنیر، کشک و دوغ استفاده کنند.
۴) برای حفظ سلامتی خود و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله برخی از انواع سرطان ها، ۵ بار در روز میوه و سبزی مصرف کنید. روزانه دو واحد میوه (شامل یک عدد سیب، پرتقال یا یک چهارم طالبی متوسط، نصف لیوان آب میوه و....) و سه واحد سبزی (شامل یک لیوان سبزی برگی مثل کاهو یا نصف لیوان سبزی پخته و.....) بخورید. سبزی ها را به صورت تازه مصرف کنید. با این کار ویتامین های آنها بیشتر حفظ می شود. در همه سنین به ویژه دوران بارداری مصرف روزانه میوه و سبزی را فراموش نکنید.

منبع : روزنامه شرق