چگونه کودکی مسئولیت پذیر تربیت کنیم؟

والدین به دنبال راه هایی برای آموختن مسئولیت پذیری به کودکان خود هستند، در بیشتر خانه ها، انتظار می رود که ارجاع کارهای روزمره به کودکان، راه حلی برای این مشکل باشد.
والدین بر این باورند که شستن ظرف ها و مرتب کردن تختخواب ها در کودکان احساس مسئولیت را پایه ریزی می کند، این قبیل کارهای روزانه، گر چه عملا برای اداره خانه مهم هستند، ولی شاید هیچ تاثیر مثبتی در ایجاد احساس مسئولیت پذیری در کودکان نداشته باشند، این امکان وجود دارد که پافشاری تحمیلی تاثیر نامطلوبی در شکل گیری شخصیت کودک بر جای گذارد.گردشی در شهر و مهد کودک ها و صحبت با بچه ها، این نظر را به اثبات می رساند که اگر مسئولیتی را بر عهده کودک بگذاریم که مشتاق به انجام آن است، نقش ها و مسئولیت های دیگر را آسان تر و بهتر به عهده می گیرد.
مرضیه رحمانی ۵ سال دارد، او درباره کارهایی که در خانه انجام می دهد می گوید: وقتی مامانم بالکن را جارو می کند، کمکش می کنم.گلدان های توی بالکن و راه پله را هم هر روز من آب می دهم.
مادر مرضیه می گوید: همیشه سعی می کنم کارهایی را به عهده اش بگذارم که فکر کند اگر انجام نشود، کار من پیش نمی رود.آن وقت سعی می کند وظایفش را به بهترین نحو و به موقع انجام دهد.
مرجان حیدری ۶ ساله است، او مسئولیت پهن کردن سفره را در خانه به عهده دارد، مرجان که یک خواهر دو ساله هم دارد، بعضی از کارهای مربوط به او را هم انجام می دهد.
مرجان می گوید: لباس های خواهرم را که خشک شده جمع می کنم، وقتی هم که مامانم کار دارد من از او مراقبت می کنم. مادر مرجان می گوید: کارهای کوچک را به عهده اش می گذارم، هر چند او به خاطر داشتن خواهر کوچک، خیلی احساس مسئولیت می کند، همیشه به او می گویم اگر او نباشد من تنهایی به هیچ کارم نمی رسم.
علی خیاط پور ۸ سال دارد. او درباره وظایف و مسئولیتی که در خانه دارد، می گوید: اتاقم را مرتب می کنم، وقتی که پدرم در پارکینگ ماشین را تمیز می کند، کمکش می کنم.
روزهایی هم که مادرم برای خرید بیرون می رود، همراهش می روم تا به او کمک کنم.
● به کودکانمان فرصت انتخاب دهیم
کودکان با احساس مسئولیت، ذاتی به دنیا نمی آیند و در یک دوره سنی معین نیز آن را کسب نمی کنند، احساس مسئولیت به تدریج و پس از سال های طولانی به دست می آید.
«ناهید شکری» روان شناس، درباره آموزش مسئولیت به کودکان می گوید: آموزش مسئولیت را می توان از سنین اولیه کودکی آغاز کرد.
مسئولیت وقتی پرورش می یابد که در اموری موثر بر کودکان به آنان اجازه دهیم نظرشان را بیان کنند و هر جا که لازم می بینیم، بگذاریم انتخاب کنند.
البته این جا باید تفاوتی سنجیده بین حق بیان و حق انتخاب قایل شد.
وی می افزاید: بعضی موارد هستند که در قلمرو مسئولیت کودک قرار دارند.
در چنین اموری است که باید اجازه بدهیم کودک انتخاب کند، مثلا از یک کودک ۲ ساله می توان سوال کرد که آیا نصف لیوان شیر می خواهد یا یک لیوان. می توان به یک کودک چهار ساله حق انتخاب داد تا بگوید نصف سیب می خورد یا یک سیب کامل.
باید عمدا موقعیت هایی را برای کودکان ایجاد کرد تا مجبور باشند در آن موقعیت ها انتخاب کنند یا والدین موقعیت ها را انتخاب کنند، کودکان چاره اندیشی کرده، راهی را برگزینند.
وی اضافه می کند: در مورد پوشاک نیز وضعیت به همین گونه است، در خرید لباس برای کودکان، این مسئولیت ماست که تصمیم بگیریم آن ها چه لباسی را نیاز دارند و این مسئولیت ماست که بودجه آن را تعیین کنیم.
اما می توانیم در فروشگاه چند نمونه لباس انتخاب کنیم که همه از نظر جنس و قیمت مورد قبول ما هستند، بعد به کودک اجازه دهیم یکی از این چند نمونه لباس را انتخاب کند.
«شکری» متذکر می شود: به طور کلی، برای افزایش حس استقلال و آزادی در کودکان، دلایل می توانند در گفت و گوهای خود با کودکان با آگاهی کامل، جملاتی را به کار ببرند که نشان دهد به توانایی آنان در اتخاذ عاقلانه تصمیمشان اعتقاد دارند.
بنابراین، هنگامی که پاسخ ذهنی ما به درخواست کودک (آری) است، می توانیم این مفهوم را با جملاتی نشان دهیم که برای پرورش حس استقلال کودک طرح شده اند.
مانند این که به جای گفتن آری از جملاتی مانند (اگر دلت می خواهد)، (هر چه تصمیم بگیری من هم قبول دارم) یا (بستگی به خودت دارد) استفاده کنیم.
پاسخ فقط (آری) ما شاید مایه دلخوشی کودک شود، اما جملات دیگر باعث می شود که کودک از این که خودش تصمیم می گیرد و مسئولیت کاری به عهده او قرار دارد، رضایت خاطر یابد و از اعتقاد و ایمانی که به او داریم، لذت ببرد.

رضاپور

منبع : روزنامه خراسان