رابطه صنایع خودروسازی و سهمیه بندی بنزین

انرژی یکی از عوامل مهم رشد و توسعه اقتصادی جوامع مختلف بوده است و به دلیل اهمیت و نقش آن در هزینه های تولیدی و خدماتی و همچنین مسائل زیست محیطی، بهبود وضعیت مصرف و کارایی هرچه بیشتر در استفاده از آن توجه زیادی می شود. در کشور ما به دلیل وجود منابع عظیم نفت و گاز و قابلیت دسترسی نسبتا آسان به این منابع، نقش هزینه انرژی در مقایسه با سایر هزینه ها، ناچیز بوده و از این نظر حساسیت و انگیزه زیادی برای صرفه جویی و استفاده معقول از این موهبت الهی وجود ندارد. این در حالی است که با دخالت دولت، قیمت حامل های انرژی نسبت به سایر کالا ها پایین نگاه داشته شده و قیمت حامل های انرژی به عنوان علا مت دهنده فعالیت های اقتصادی عمل نمی کند.
بخش حمل و نقل یکی از بزرگترین بخش های مصرف کننده انرژی بوده و نیز عمده ترین مصرف کننده فرآورده های نفتی به شمار می رود که رشد مصرف در آن افزون است. در بین بخش های اقتصادی کشورهای توسعه یافته، بیشترین سهم در مصرف انرژی مربوط به بخش های صنعت (۳۱درصد)، حمل و نقل (۳۰ درصد) و سایر خدمات (۲۱/۴ درصد) است، در حالی که در کشورهای در حال توسعه، بیشترین سهم مصرف انرژی مربوط به بخش های صنعت (۳۵ درصد)، سایر خدمات (۳۴/۴ درصد) و حمل و نقل (۱۸ درصد) است.
در ایران طی سال های گذشته قیمت اغلب کالا ها در حال افزایش بوده و اقتصاد همواره تورم دو رقمی را تجربه کرده است. در این میان با دخالت دولت، قیمت حامل های انرژی نسبت به سایر کالا ها پایین نگه داشته شده و از این رو، استفاده از تجهیزات با بازده انرژی کم، دارای مطلوبیت بیشتری گردیده و به همین دلیل مصرف بیشتر انرژی تشویق شده است. ادامه این روند منجر به تشویق تولیدکنندگان منجمله تولیدکنندگان خودرو در جهت تولید کالا ها و تجهیزات با بازده انرژی کم و در نهایت باعث کاهش توان رقابت برخی خودروهای ایرانی چه در داخل و چه در سطح بین المللی گردیده است.
در ایران، تولید بنزین، طی سال های ۱۳۶۵-۱۳۸۰، ۲/۶ برابر شده و در همین دوره، مصرف بنزین روندی افزایشی داشته و بیش از تولید بوده است و شکاف و اختلا ف روند افزایشی مصرف بنزین نسبت به تولید بنزین در سال های اخیر به حدی بوده که منجر به رشد فزاینده واردات این فرآورده گردیده است.
از دلا یل اصلی بالا بودن مصرف انرژی (بنزین) در بخش حمل و نقل ایران، فرسودگی ناوگان حمل و نقل و خودروها و عدم رعایت استانداردهای بین المللی در زمان تولید و مونتاژ خودرو توسط خودروسازان داخلی می باشد. بهبود وضعیت خودروسازی در کشور و افزایش تولید و واردات خودرو با کیفیت می توانند عواملی برای کاهش شدت مصرف انرژی در نظر گرفته شوند.
برخی مطالعات بین المللی در این باره نشان داده است که خودروهای ساخت داخل ایران۳۷ درصد بیشتر از خودروهای وارداتی انرژی مصرف می کنند.
این نکته قابل توجه است که از لحاظ اقتصادی قیمت بنزین نسبت به کالا ها و فرآورده هایی که تحت کنترل قیمت گذاری دولت نبوده اند کاهشی بوده و این منجر به اختلا ل در قیمت های نسبی شده است.
با توجه به افزایش قیمت واقعی برخی کالا ها که تحت کنترل قیمت گذاری نبوده اند و قیمت آنها با توجه به تورم سالا نه افزایش یافته، قیمت واقعی بنزین کاهش یافته است. بنابراین این اختلا ل باعث عدم مصرف بهینه بنزین در تمامی بخش های اقتصادی و هدر رفتن منابع کشور شده است.
به طور کلی در کشور ایران، اگرچه طی سال های اخیر قیمت ها اصلا ح شده اند، ولی همچنان قیمت گذاری به نحو صحیح انجام نمی شود.
در ایران چنین القا شده که یارانه های اعطایی، جهت گیری طرف مصرف کننده نهایی را دارد، ولی واقع امر نشان می دهد که حمایت ها و یارانه های اعطایی عملا جهت گیری طرف خودروسازان را دارد و اهداف چنین یارانه های حمایتی عبارتند از تضمین سود اغلب خودروسازان و تامین حاشیه امنیتی برای این گروه از تولیدکنندگان. تولیداتی که بدون لحاظ کردن استانداردهای مصرف سوخت با کارایی پایین، ایمنی بسیار پایین تر، مصرف سوختی دو برابر مصرف سوخت خودروهای وارداتی و تولیدی در اروپا، آمریکا و ژاپن و با قیمت هایی دو برابر قیمت های بازارهای جهانی در بازار داخلی به فروش می رسند.
در واقع مانع اصلی در کاهش مصرف سوخت و افزایش بهای آن در سطحی عادلا نه و به وسیله قطع یارانه های بنزین، اعتراضات مردم نیست، بلکه مانع اصلی قدرت مالکان و گردانندگان برخی صنایع خودروسازی است که می خواهند هزینه های چند هزار میلیاردی اصلا ح ساختار تولیدات خود، برای کاهش در مصرف بنزین خودروهای تولیدی شان را به دوش دولت و مردم بی نوا قرار داده و تولیدات فاقد کیفیت و غیرقابل عرضه در بازارهای جهانی خویش را با دو برابر قیمت واقعی در بازارهای داخلی عرضه کنند.
با محاسبه ای ساده می توان دریافت، در صورتی که خودروهای عرضه شده در بازار داخلی دارای استانداردهای بین المللی حاکم در بازار جهانی بوده و بر قیمت عادلا نه و جهانی آن به بازار داخلی و مصرف کنندگان آن عرضه گردد، در مصرف بنزین با کاهش ۳۷ درصدی مصرف روبه رو خواهیم بود و از طرف دیگر مصرف کننده بدون هیچ گونه اعتراضی حاضر به پرداخت بهای بیشتر برای بنزین مصرفی خود خواهد بود. بدین شکل که اگر متوسط مصرف بنزین و خودرو در یکصد کیلومتر به وسیله خودروهای تولیدی داخل را ۱۱ لیتر و به بهای هر لیتر بنزین یارانه ای ۱۰۰ تومانی و با متوسط مصرف روزانه هر خودرو ۱۰ لیتر در نظر بگیریم، با شرایط فعلی متوسط میزان مصرف سالیانه هر خودرو تولید داخل برای ۳۲۷۲۷ کیلومتر مسافرت بالغ بر ۳۶۰۰ لیتر می باشد. حال اینکه متوسط مصرف بنزین هر خودرو در یکصد کیلومتر، در صورت وجود خودرو با کیفیت و استاندارد در بازار داخلی ۶/۳ لیتر می باشد و براساس متوسط میزان مصرف سالیانه برای همان ۳۲۷۲۷ کیلومتر مسافرت ذکر شده در قبل به رقم ۲۰۶۱ لیتر کاهش می یابد. در واقع در این حالت برای ۳۲۷۲۷ کیلومتر سفر، صرفه جویی معادل ۱۵۳۹ لیتر خواهیم داشت.
از طرف دیگر در صورتی که خودروساز، مکلف به فروش خودرو به قیمت های جهانی و در بازار داخلی باشد، مصرف کننده داخلی با کاهش ۵۰ درصدی در هزینه خرید خودرو روبه رو خواهد بود. بدین شکل در صورتی که قیمت خودرو در بازار فعلی داخلی را هفت میلیون تومان در نظر بگیریم، در صورت عرضه این خودرو به قیمت های بازارهای جهانی با رقمی بالغ بر سه میلیون و پانصد هزار تومان، مصرف کننده داخلی با تفاوت قیمتی بالغ بر سه میلیون و پانصد هزار تومان روبه رو خواهد بود و در صورتی که این مصرف کننده مبلغ مذکور را با سود سالیانه ۱۶ درصد بانک سرمایه گذاری نماید، سود سالیانه دریافتی وی معادل ۵۶۰/۰۰۰ تومان خواهد بود.
در صورت حاکم بودن دو شرط فوق بر بازار فروش و تولید خودرو در ایران، صرفه جویی ریالی مصرف کننده داخلی در هزینه خرید بنزین با قیمت ۱۰۰ تومان در لیتر برای ۳۲۷۲۷ کیلومتر مسافرت رقمی بالغ بر ۱۲۳۱۲۰ تومان و سود سالیانه به وسیله پول از کف نرفته مصرف کننده نهایی خودرو بالغ بر ۱۵۳۹۰۰ تومان می باشد. در واقع اضافه مبلغی که مصرف کننده نهایی خودرو در شرایط فوق و برای خرید ۲۰۶۱ لیتر بنزین به جهت ۳۲۷۲۷ کیلومتر مسافرت حاضر به پرداخت می باشد بالغ بر ۷۱۳۹۰۰ تومان می باشد که حاصل جمع مبالغ حاصل از کاهش مصرف سوخت سالیانه به علت کیفیت و کم مصرفی خودرو و سود ضمنی حاصل از کارکرد اقتصادی پول مصرف کننده به خاطر خرید خودرو به قیمت عادلا نه و ارزش واقعی آن است.
حال برای مشخص شدن بهای نهایی که مصرف کننده بنزین برای هر لیتر آن و با رضایت کامل ، حاضر به پرداخت آن است می بایست سود کلی مصرف کننده که بالغ بر ۶۸۳۱۲۰ تومان است را بر کل مصرف سالیانه بنزین و خودرو (۲۰۶۱ لیتر) برای ۳۲۷۲۷ کیلومتر مسافرت تقسیم کنیم که رقمی بالغ بر ۳۴۶/۳ تومان را به دست می آورد و در نهایت با جمع این عدد (۳۴۶/۳ تومان) با قیمت فعلی و یارانه ای بنزین ۱۰۰ تومان به قیمت نهایی قابل اعلا م بر مصرف کننده نهایی با حاکم بودن دو شرط اعلا می که رقمی بالغ ۴۴۶/۳ تومان می باشد می رسیم.
تنها در این حالت است که مصرف کننده نهایی حاضر به پرداخت ۴۴۶/۳ تومان برای هر لیتر بنزین خواهد بود و ضمنا کشور و دولت نیز با در نظر گرفتن آمار ۱۰ میلیون خودرو سواری و درحال حرکت در داخل کشور سالیانه ۱۵/۳۹۰/۰۰۰/۰۰۰ لیتر کاهش در مصرف بنزین و واردات را شاهد خواهد گردید. فشار اقتصادی که به خاطر مشکلا ت برخی خودروسازان کشور به بدنه دولت و آحاد مردم وارد آمده و یکی از مشکلا ت اساسی سالهای اخیر کشور می باشد.

نویسنده : پیمان جنوبی

منبع : روزنامه مردم سالاری