زیبایی به چه قیمت؟

با گذر از دهلیزهای تاریخ می‌بینیم که استفاده از مواد متعدد برای زیباتر نشان دادن چهره‌ها، از گذشته‌های دور میان زنان و مردان مرسوم بوده است. انسانهای نخستین برای این منظور از مواد رنگی معدنی شامل «اخرا» که از تنوع رنگی هم برخوردار بود، استفاده می‌کردند. مواد آرایشی سومریها با محصولات امروزی قابل رقابت بوده است. مصریها با سرب سفید، اخرای قرمز و پودر مرمر سبز چهره‌هایشان را نقاشی می‌کردند. زنان مصری حتی کرم ضدآفتاب داشتند. بانوان ایرانی عصر هخامنشی نیز در ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد با آرایش، چشمان خود را درشت‌تر جلوه می‌دادند. بنابر اسناد تاریخی، زنان و مردان ایرانی از «زعفران» کرمی برای خوشبو کردن بدن تهیه می‌کردند.
یونانیها که عادت آراستن هخامنشیان را می‌ستودند، با موادی از ترکیب نمکهای جیوه محصولات آرایشی را درست می‌کردند. با گذشت زمان آرایش چهره همچنان جزو جدانشدنی زندگی انسانها بود تا آنکه با ایجاد کارخانه‌های سازنده این محصولات در سال ۱۹۲۰ میلادی کرمها، لوسیونها و شامپوها به بازار آمدند. از سال ۱۹۷۰ میلادی نیز کارخانه‌ها به تولید رنگهای گوناگون برای آرایشهای روز و شب پرداختند. امروزه در سراسر جهان صدها کارخانه به تولید محصولات آرایشی و بهداشتی مشغولند و هر روزه بر تنوع محصولات آنان افزوده می‌شود، اما در کنار تولیدات سالم و استاندارد چنین کالاهایی، کسانی نیز به تولید محصولات تقلبی در این عرصه می‌پردازند. استفاده از این مواد نه تنها به فرد زیبایی و نشاط نمی‌بخشند بلکه اثری از زشتی را بر چهره‌ها حک می‌کنند. این نشانه‌ها را جدی بگیرید.
● وضعیت مصرف مواد آرایشی در ایران
کشور ما سومین مصرف‌کننده لوازم آرایش در خاورمیانه است و بنابر برآمارهای غیررسمی ۲۵ تا ۳۰درصد کل این محصولات که بخش عمده‌ای از آن تقلبی و غیراستاندارد است از طریق قاچاق و تجارت چمدانی وارد کشور می‌شود.
استفاده از لوازم آرایشی و مواد محافظت کننده پوست، بخشی از عادات نظافتی و آرایشی روزانه اغلب افراد است که البته بیشترآنان تا به حال مشکلات ناشی از مصرف این مواد را تجربه کرده‌اند. این مشکلات می‌توانند پس از چند بار استفاده از محصولات ظاهر شوند و یا چند سال پس از استفاده بروز کنند. این عوارض مطمئناً در مواد آرایشی تقلبی بیشتر است و در نتیجه مصرف آنها خطرات شدیدی را در پی خواهد داشت. متأسفانه با توجه به این که ۹۰درصد لوازم آرایشی کشور ما وارداتی است و به صورت غیرمجاز وارد کشور می‌شود، بروز عوارض متنوع و متفاوت در پی مصرف آنها بسیار شایع است.
«یورو مونیتور » در یک گزارش اعلام کرده است که در سال ۲۰۰۴ بیش از ۳/۳ میلیارد دلار لوازم آرایشی و عطر و ادکلن وارد خاورمیانه به ویژه ۲ کشور عربستان و ایران شده و این رقم نسبت به سال قبل از آن ۱۲ درصد افزایش داشته است. در این گزارش ادعا شده است که عربستان و ایران ۲ مصرف‌کننده عمده لوازم آرایشی و عطر و ادکلن در سال ۲۰۰۴ بوده‌اند و پس ازآنها، به ترتیب کشورهای مصر، امارات، کویت و لبنان قرار گرفته‌اند.
● مشتریان اصلی مواد آرایشی
با ورود محصولات آرایشی به کشور، بحث زیبایی پوست و مو نیز به همان میزان سیر صعودی را پیمود به ‌طوری که استفاده از لوازم آرایش به‌ حد افراط رسید و روز به ‌روز بر میزان تقاضا برای استفاده از این لوازم افزوده می‌شود. استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی سلامت زنان و دختران جوان را به خطر می‌اندارد.خانم‌هایی که از لوازم آرایش زیاد استفاده می‌کنند، اعتماد به نفس خودشان را به مرور زمان از دست می‌دهند و احساس می‌کنند که استفاده از این لوازم به آنها شخصیت می‌دهد و به وسیله این لوازم است که می‌توانند خودشان را در جامعه مطرح کنند. متأسفانه موج استفاده از لوازم آرایش در میان دختران جوان فزونی گرفته است و آنها را در معرض انواع و اقسام‌ بیماری‌های جسمی و روانی قرار داده است. آنها می‌اندیشند استفاده از لوازم آرایش می‌تواند ناکامی‌های آنها را در زندگی رفع کند و این نه تنها از لحاظ روانی کاری نمی‌کند بلکه اثرات نامطلوبی را برای آنها به وجود می‌آورد.
● دلایل گرایش به مصرف مواد آرایشی در ایرانیان
۱) ارزانی و فراوانی اجناس تقلبی
دلیل اصلی مصرف گسترده این لوازم، ارزانی آنهاست. تقریباً اکثر آنها نامرغوب هستند و مصرف‌کنندگان هم بدون توجه کافی به کیفیت مواد از آنها استفاده می‌کنند. ارزانی محصولات آرایشی معلول ورود کالاهای قاچاق و تقلبی است.
بیش از ۵۰ درصد لوازم آرایشی و بهداشتی در ایران تقلبی است و سودجویان با افزودنی‌های غیرمجاز و انواع چربی که معلوم نیست از چه موادی دست آمده است، آنهارا تولید می‌کنند متأسفانه خانمها هم به دلیل قیمت پایین، این لوازم را خریداری می‌کنند و دچار بیماریهای مختلف پوستی می‌شوند. استفاده از مواد آرایشی و بهداشتی غیرمجاز، عوارض زیانباری ایجاد می‌کند که برخی از این عوارض غیرقابل جبران است.
بسیاری از این محصولات در کشورهای همسایه به صورت تجاری تولید می‌شوند و از استانداردهای لازم بی‌بهره‌اند. به گزارش ایرنا، کالاهای وارداتی حتماً باید دارای برچسب کنترلی وزارت بهداشت و آموزش پزشکی باشند، در غیر این صورت به طور قاچاق و غیرقانونی وارد کشور و مصرف آن خطرناک است.
به دلیل نبود ضوابط کنترلی دقیق، این نوع محصولات به راحتی به صورت فله‌ای وارد بازار مصرف داخلی کشور
می شود. بیشتر اجناس تقلبی از افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس وارد ایران می‌شود. گاهی افراد متقلب چنان محصولات خود را با ظرافت و مهارت تولید می‌کنند که امکان تشخیص آن وجود ندارد، اما افرادی که باتجربه‌اند می‌توانند این کالاها را تشخیص دهند. طرف دیگر برخی از محصولات از رده تولید خارج شده‌اند و اصل آن وجود ندارد. این موضوع را فقط افرادی که کاملاً از بازار آگاهند، می‌دانند. یک عرضه کننده لوازم بهداشتی و آرایشی به عدم آشنایی واردکنندگان غیرقانونی بر بهداشت این محصولات اشاره می‌کند و می‌گوید: از آنجا که عرضه‌کنندگان محصولات تقلبی فاقد تخصص و امکانات نقل و انتقال کالا هستند این کالاها در شرایط غیربهداشتی حمل و نقل و نگهداری می‌شوند، در حالیکه چنین محصولاتی دمای مناسب و فضای بهداشتی کافی برای نگهداری نیاز دارند.
۲) سن و سال
براساس گزارش های موجود، محدوده خاورمیانه از جمله بزرگترین بازارهای مصرف مواد ‌آرایشی در جهان بوده و یکی از دلایل آن این است که بیش از ۶۰ درصد مردم این منطقه زیر ۲۵ سال قرار دارند. گفته می‌شود به طور کلی زنان زیر ۲۵ سال جهان، سالانه ۶۰ درصد درآمد خود را صرف زیبایی و خرید لوازم آرایشی و بهداشتی می‌کنند. آمار ارائه شده نشان می‌دهد که زنان جهان برای حفظ زیبایی خود سالانه ۱۶۰ میلیارد دلار هزینه می‌کنند. در همین حال، گزارشهای موجود حاکی است که سن آرایش کردن در ایران پایین آمده و جوان بودن جمعیت ایران نیز مزید بر علت است.
۳) رفاه نسبی
در همین حال برخی کارشناسان رفاه نسبی اقتصادی در برخی از کشورها را یکی از دلایل رونق بازار می‌دانند.
▪ اثرات
مطالعات جدید پژوهشگران فرانسوی نشان می‌دهد حتی استفاده از مواد آرایشی، به ویژه محصولات سفیدکننده پوست معتبر و مارک‌دار می‌تواند عوارض و مشکلات جدی را برای مردان و زنان تیره پوست به همراه داشته باشد.
در واقع، استفاده از محصولات روشن‌کننده پوست در میان تیره‌پوستان اکثر نقاط جهان بسیار رایج است و عوارض جانبی مختلفی همچون آثار بدمنطره زخم روی پوست و مشکلات کل سیستم بدن را در پی دارد. متأ‌سفانه استفاده از این محصولات در میان مصرف‌کنندگان به نوعی اعتیاد تبدیل شده است.
بنابراین مطلع کردن آنها از ماهیت و عوارض جانبی استفاده از محصولات روشن‌کننده پوست به ویژه کلوبتازول یک نیاز ضروری و حیاتی است.
هرچند در کشورهای صنعتی مانند فرانسه و آمریکا موارد معدودی از عوارض ناشی از استفاده از این محصولات گزارش شده است؛ اما به نظر می‌رسد با توجه به ورود غیرقانونی مواد آرایشی تقلبی به کشور، احتمال بروز این خطرات وجود دارد.
این امر وقتی اهمیت خود را بیشتر نشان می‌دهد که بدانیم کشور ما سومین مصرف‌کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه است و متأسفانه بیش از ۵۰ درصد لوازم آرایشی مانند کرمهای پودر و مواد ساخت ریمل‌های آرایشی بازار تقلبی هستند.
استفاده از مواد آرایشی و بهداشتی غیرمجاز، عوارض جسمی را بر پوست بدن استفاده‌کنندگان این لوازم که اغلب آنها خانمها هستند، ایجاد می‌کند که برخی از این عوارض غیرقابل جبران است.
واکنش‌های پوستی به دنبال مصرف مواد آرایشی ـ بهداشتی به اشکال مختلف بروز می‌کنند؛ التهاب تماسی آلرژیک، کهیر تماسی، واکنش‌های حساسیتی به نور خورشید، آکنه و...که به صورت احساس سوزش، خارش، قرمزی و تاولهای ریز خارش‌دار بروز می‌کند، گاهی با گذشت زمان پوسته‌ریزی و ترکهای پوستی نیز ظاهر می‌شود.
برخی مواد ذاتاً تحریک‌کننده پوست هستند و چنانچه غلظت کافی داشته باشند، می‌توانند باعث بروز علایم فوق شوند. صابونها، پودرهای رختشویی، مواد ضدتعریق، مواد آرایشی چشم، مرطوب‌کننده‌ها و شامپوها، شایع‌ترین مواد آزاردهنده پوست هستند و در غلظت کافی و مدت تماس طولانی، اگزمای تماسی تحریکی ایجاد خواهند کرد.
به گفته یک پزشک متخصص پوست و مو، بعضی از مواد آرایشی وقتی روی پوست قرار می‌گیرند، اثرات سمی نور خورشید را تشدید می‌کنند؛ بنابراین احتمال عوارضی مانند آفتاب‌سوختگی، لکهای تیره‌ پوستی، عرق‌سوز شدن و کهیرهای آفتابی را افزایش می‌دهند. شایع‌ترین موادی که باعث تشدید عوارض نور آفتاب می‌شود، عطر موجود در لوازم و کرمهای بهداشتی ـ آرایشی است.
وی در مورد استفاده از کرمهای زیبایی می‌گوید: هر کرم یا پماد چرب‌کننده به خصوص اگر به صورت چندلایه مصرف شود به مسدودکردن منافذ پوستی و غدد چربی می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید ضایعات آکنه‌ای و جوشهای زیرپوستی (کوموون) شود.
دکتر مسعود ملکی، متخصص پوست، ‌نیز درباره عوارض محصولات تقلبی می‌گوید: محصولات بهداشتی پوست و مو که تقلبی باشند ممکن است از دو جنبه مضر باشد، اول از نظر اقتصادی یعنی به رغم قیمت نسبتاً بالا، خواست بیمار برآورده نمی‌شود. به‌عنوان مثال، شامپو ضدشوره تنها شامپوی معمولی باشد و باعث رفع شوره سر نشود.
دوم، در برخی موارد ممکن است مواد مورد استفاده در یک محصول بهداشتی و آرایشی از کیفیت پایین برخوردار بوده و استانداردهای لازم در تهیه آن رعایت نشود، در نتیجه باعث عوارضی مانند خارش، قرمزی و حساسیت پوست، ریزش مو، موخوره و تغییر قوام مو شود، یا در محصولات آرایشی که در پلک و مژه‌ها استفاده می‌شوند باعث قرمزی، خارش و حساسیت در چشم ‌شوند.
وی به خانواده‌ها توصیه می‌کند برای خرید محصولات آرایشی و بهداشتی به داروخانه‌ها و فروشگاههای معتبر مراجعه و به هنگام خرید به برچسبهای وزارت بهداشت روی این کالاها توجه کنند.
دکتر ملکی می گوید: در سالهای اخیر محصولات بهداشتی ایرانی نظیر شامپو، صابون، کرمهای مختلف مانند کرم ضد آفتاب با کیفیت مناسب تولید و توزیع می‌شود که علاوه بر صرفه اقتصادی، کیفیت مناسبتری هم نسبت به بسیاری از محصولات خارجی موجود در بازار دارد.
▪ چه باید کرد؟
حال این پرسش مطرح می‌شود که با متخلفان و متقلبان محصولات آرایشی و بـهـداشتی چـه بـرخـورد قـانونی می‌شود.
محمدعلی سهرابی مهر، وکیل پایه یک دادگستری، در این باره می‌گوید: برای این مقوله دو نکته وجود دارد.
نخست فردی با استفاده از آرم یک شرکت معروف محصولاتی تولید و به بازار عرضه کند؛ در چنین شرایطی، اقدام این فرد با توجه به ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کـلاهبـرداری قـابل پیگرد و مجازات است. مورد بعد به تولیـد محصولات غیرمجاز مربوط می‌شود.
امکان دارد این محصول دارای کیفیت مناسبی هم باشد، اما چون برای تولید و عرضه باید دارای مجوز از وزارت بهداشت باشد، تولید آن خلاف به حساب می‌آید و اگر فردی بدون اخذ مجوز نسبت به تولید، عرضه و فروش آن اقدام کند، برابر قانون مذکور مجرم بوده و قابل مجازات است؛ همچنین در قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، مجازاتی برای مرتکبین این اعمال در نظر گرفته شده که توسط سازمان تعزیرات حکومتی مردم می‌توانند شکایات خویش را مطرح کنند.
در نوبت اول ارتکاب، تعطیلی واحد تولیدی غیرمجاز بلافاصله و ضبط کالای تولید به نفع دولت، در مرتبه دوم، علاوه بر مجازاتهای نخست، جریمه نقدی تا مبلغ ده میلیون ریال با توجه به حجم تولید غیرمجاز و در مرتبه سوم تخلف علاوه بر مجازاتهای فوق، لوازم تولیدی به نفع دولت ضبط می شود.
وی در ادامه خاطر نشان می‌کند: چنانچه واحد تولیدی مجاز بدون کسب پروانه ساخت اقدام به تولید کالا کند، در مرحله نخست تخلف، خط تولید آن تعطیل شده و کالای تولید نیز به نفع دولت ضبط می شود.
در نوبت دوم نیز علاوه بر مجازاتهای مرحله اول، مشمول جریمه نقدی تا مبلغ یک میلیون ریال با توجه به حجم تولید می‌شود و سرانجام در نوبت سوم علاوه بر مجازاتهای مرتبه دوم، واحد تولیدی تا مدت شش ماه تعطیل خواهد شد.

محبوبه زرباف

منبع : روزنامه اطلاعات