بسکتبال: از آغاز تا کنون

ورزش بسکتبال در سال ۱۹۱۸ میلادی توسط آموزگاری به نام دکتر جیمز ناسمیت ابداع و در استادیوم اسپرینگ فیلد ماساچوست به نمایش در آمد. در آن زمان به‌جای حلقه‌های گل از سبدهای مخصوص که به شکل زنبیل بودند استفاده می‌شد که توپ پس از گل شدن در درون آن‌ها قرار می‌گرفت که پس از هر بار گل شدن توپ را به‌وسیله نردبان از درون سبد بیرون می‌آوردند و به‌وسیله بین طرفین درجریان بازی قرار می‌دادند. هدف اصلی از ابداع چنین ورزشی ایجاد فعالیت در محیط سربسته‌ای در فصل زمستان بود تا ورزشکاران بتوانند در این فصل نیز فعالیت داشته و با ورزش فرم بدنی و وضعیت جسمانی خود را در حد مطلوب حفظ نمایند. به همین جهت تعداد بازیکنان نامحدود بود و هر دفعه می‌توانستند از هر تعداد دلخواه برای بازی استفاده نمایند که کم‌کم قوانینی برای انجام بازی و سایر قسمت‌ها وضع نمودند به طوری‌که تعداد بازیکنان هر طرف ۹ نفر تعیین گردید و سپس به ۷ نفر تقلیل یافت و بالاخره این تعداد به ۵ نفر تثبیت یافته است.
هر بازیکن می‌توانست در موقع وقوع خطا به‌جای کلیه بازیکان تیم خود، پرتاب آزاد را انجام دهد. هر تیم می‌توانست از شروع تا پایان بازی توپ را در زمین خود به طور دلخواه نگهداری نماید. هر دفعه که توپ گل می‌شد بازی یا بین طرفین یا (جامپ بال) از وسط زمین ادامه می‌یافت. بازیکنان بلند قد می‌توانستند در نزدیک سبد قرار گیرند و توپ را به آرامی در سبد جای دهند (قانون سه ثانیه وجود نداشت) با اجراء مسابقاتی چند، زمینه تحول و پیشرفت بسکتبال را فراهم کردند لیکن بعد از جنگ جهانی اول بسکتبال ورزش رقابت‌آمیز و بزرگی نشد. در آن ایام سعی شد توجه رؤسای مدارس و گردانندگان سازمان‌های ورزشی را به تعلیم و آموزش بسکتبال جلب نمایند. با این وجود و این همه تلاش مداوم و پی‌گیر تعلیم بسکتبال برای مربیان حالت جنبی داشت و اساساً فعالیت آن‌ها در ورزش‌های رقابت‌آمیز دیگری مانند فوتبال آمریکائی متمرکز بود. چند سالی چنین وضعیتی ادامه داشت بعد از جنگ جهانی اول تدریجاً مربیان بسکتبال وضعیت ثابتی پیدا کردند و فعالیتشان مؤثر واقع شد و این ورزش شناخته گردید و به اروپا نیز کشیده شد. در سال ۱۹۲۴ اولین مسابقات بین‌المللی بین تیم‌های بسکتبال فرانسه، ایتالیا، انگلستان و آمریکا در پاریس برگزار گردید و از سال ۱۹۳۲ فدراسیون آماتوری بسکتبال در ژنو با نمایندگی چند کشور تشکیل شد و در مسابقات المپیک ۱۹۳۶ برای اولین بار ۲۳ کشور در مسابقات رسمی بسکتبال شرکت نمودند و آمریکا قهرمان المپیک گردید. امروزه با اینکه ورزش بسکتبال یکی از سریع‌ترین و پرطرفدارترین ورزش‌های جهان می‌باشد و بعضی از اصول آن نیز تغییر یافته ولی هنوز اصول اساسی آن مانند زمان دکتر نایسمیت که در سبدهای هلو انجام می‌گرفت به قوه خود باقی است. این ورزش توسط آقای فریدون شریف‌زاده به ایرانیان شناسانده شد و خدمات ارزنده‌ای برای پیشبرد ورزش بسکتبال انجام داد به طوری‌که برای اولین بار ایران در سال ۱۹۴۸ توانست در مسابقات المپیک لندن شرکت نمایند.
● مقررات و قوانین بسکتبال
▪ تعریف
بازی بسکتبال توسط دو تیم انجام می‌پذیرد که هر تیم شامل ۵ بازیکن می‌باشد. هدف آن‌ها عبور دادن توپ از حلقه و ممانعت از گل زدن تیم مقابل است. اندازه زمین بسکتبال باید ۱۵*۲۸ یا ۱۴*۲۶ یا ۱۲*۲۴ باشد و ارتفاع زمین بازی تا سقف سالن باید هفت متر باشد.
تمامی خطوط زمین باید ۵ سانتیمتر عرض داشته باشد: شعاع دایره‌ها باید ۰۸/۱ متر باشد. اندازه تخته باید ۵/۱*۱۸ متر باشد که با فاصله ۰۹/۲ متر از سطح زمین نصب می‌گردد.
یک بازی بسکتبال با یک سرداور و یک داور، منشی، وقت نگهدار مسئول ۲۴ ثانیه، مسئول تابلو و یک ناظر فنی مسابقات برگزار می‌شود. بازی بسکتبال با ۵ بازیکن شروع می‌شود و با دو نفر هم می‌تواند می‌توانند ادامه دهند کمتر از دو نفر بازی انجام نمی‌شود. بازی در چهار مرحله ده دقیقه‌ای انجام می‌شود. بین ده دقیقه اول و دوم یک وقت دو دقیقه استراحت و بین ده دقیقه دوم و سوم که نیمه اول هم نامیده می‌شود یک وقت ده تا پانزده دقیقه استراحت و بین ده دقیقه سوم و چهارم یک وقت دو دقیقه‌ای استراحت انجام می‌شود. تایم استراحت هر ده دقیقه، یک تایم استراحت یک دقیقه‌ای و ده دقیقه آخر تیم‌ها می‌توانند از دو تایم استراحت یک دقیقه‌ای استفاده نمایند.
▪ تخلف‌ها
الف) سه ثانیه: زمانی‌که تیمی توپ را در اختیار دارد نباید هیچ‌یک از بازیکنان آن تیم بیش از سه ثانیه در منطقه ذوزنقه تیم مقابل توقف نمایند. تمامی خطوط منطقه ذوزنقه جزء منطقه محدوده محسوب می‌شوند.
ب) هشت ثانیه: زمانی‌که بازیکنی مالکیت توپ را در زمین دفاعی خود در اختیار می‌گیرد بایستی در عرض هشت ثانیه توپ را از زمین خارج کرده و به زمین حمله ببرد.
ج) ۲۴ ثانیه: اگر تیمی مالک توپ شده باشد. باید در عرض ۲۴ ثانیه توپ را وارد حلقه حریف بکند یا به طرف حلقه تیم مقابل شوت بزند. در زدن شوت باید حتماً به حلقه بخورد تا ۲۴ ثانیه صفر شود اگر توپ به تخته بخورد تا ۲۴ ثانیه ادامه می‌یابد و اگر توپ توسط تیم مقابل اوت شود باز هم ۲۴ ثانیه ادامه می‌یابد. ۲۴ ثانیه موقعی صفر می‌شود که ۱) خطا صورت بگیرد، ۲) بازیکن تیم مقابل با پا توپ را به اوت بیاندازد. اگر دستگاه ۲۴ ثانیه بوق بزند و توپ از دست بازیکن رها شده و در هوا باشد، اگر گل شود گل قبول می‌باشد. اگر در هوا با دست بازیکنی لمس شود و گل شود گل مردود می‌باشد.
د) رانینگ: موقعی‌که بازیکن توپ را در دست گرفته و یک یا دو گام به اطراف برود، رانینگ نام دارد.
و) پای پیوت: اگر بازیکنی توپ را در دست داشته و یک پا را ثابت و پای دیگر را به هر طرف که بخواهد به حرکت در آورد پای ثابت را پای پیوت می‌گویند.
اگر بازیکنی با توپ با دو پا همزمان به زمین بیاید هر دو پای او پای پیوت می‌باشد. اگر پای خود را بلند کند پای دیگر به‌عنوان پای پیوت خواهد بود.
▪ خطاها
الف) خطای شخصی: بلاک کردن، شارژ کردن، دفاع از پشت سر، تماس با دست، نگهداشتن، استفاده غیرقانونی از دست‌ها، هل دادن، اسکرین غیرقانونی خطای شخصی در تمامی حالات جهت بازیکن خاطی اعلام می‌شود.
ب) خطای طرفین: خطائی است که دو بازیکن مخالف روی همدیگر در یک زمان انجام می‌دهند.
ج) خطای غیر ورزشی: خطای شخصی است که به طور عمد روی بازیکن با توپ و یا بدون توپ صورت می‌گیرد و جریمه آن دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین می‌باشد.
د) دیسکالیفه: هرگونه خطائی خارج از روحیه ورزشکاری را با دیسکالیفه (اخراج از زمین بازی) جریمه و دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین به حریف داده می‌شود.
و) خطای فنی: خطائی است که بدون برخورد بازیکن به‌وجود می‌آید. جریمه آن یک پرتاب آزاد با مالکیت توپ از وسط زمین می‌باشد. خطای فنی برای بازیکن ذخیره دو پرتاب آزاد با مالکیت توپ و خطای فنی برای مربی و همراه تیم دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ است.
ه) خطای تیمی: در هر ده دقیقه، تیمی که خطاهای انجام شده آن بیش از ۴ خطا باشد، خطای تیمی محسوب می‌شود و جریمه آن دو پرتاب آزاد توسط بازیکنی که خطا روی آن اتفاق افتاده است انجام می‌شود.

منبع : مجله دانش ورزش