تاریخ دخانیه, یا, تاریخ وقایع تحریم تنباکو

نویسنده : اصفهانی‌کربلایی - حسن
به اهتمام : جعفریان - رسول
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۲/۱۰/۱۰
رده دیویی : ۹۵۵.۰۷۵
قطع : رقعی
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۲۹۲
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : فارسی
شماره کنگره : ۱۴۱۲DSR/ ف‌لا ۶ ت۲
نوبت چاپ : ۲
تیراژ : ۲۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۸۱۳۴-۴۸-۰

جنبش تحریم تنباکو, نخستین جنبش اصیل مردمی ایران بود که علیه استعمار و استبداد شکل گرفت. اعطای امتیاز انحصار توتون و تنباکو از طرف ناصرالدین شاه و مقاومت منفی مردم در برابر آن امتیاز و تحریم استعمال توتون و تنباکو از طرف روحانیان برجسته و مراجع شیعه, یکی از مقدمات نهضت مشروطه نیز دانسته شده است. کتاب حاضر از منابع مربوط به آن رویداد است. نگارنده همزمان با وقایع تحریم تنباکو می زیسته و گزارشی مستند از آن به دست داده است. 'وی در سرگذشت جنبش, بحث را با کلیات شروع کرده, قدم به قدم وقایع آن را دنبال کرده و تا رسیدن به نتایج قطعی پا به پای حوادث, کتاب خود را پیش برده است. وی در این کتاب افزون بر نقل وقایع, جهت گیری های فکری را که برخاسته از متن واقعیات موجود در زمان وی و ارزش های حاکم بر آن بوده و به تحولات و رخدادها روح معنی بخشیده, آورده است. شکل نگارش و استفاده از مواد تاریخی در این اثر, در حد خود بسیار جالب و قابل توجه است. بحث از چگونگی تاثیر فرنگیان بر ایرانیان آغاز شده, خصلت پلید استعمار مورد توجه قرار گرفته و پس از آن از سفر شاه به فرنگ, گرفتن امتیاز نامه و.... به ترتیب تا انتهای وقایع تنباکو به پیش رفته است. وی متن تلگراف ها را با دقت ثبت کرده و این به تنهایی نشانگر آگاهی کامل وی از اهمیت این تلگراف ها به عنوان اسناد جنبش می باشد. وی همچنین از بسیاری از نامه هایی که از شهرهای مختلف نوشته می شده استفاده کرده است این نامه ها تا اندازه ای وقایع شهرستان ها را نیز ثبت کرده است. از مواردی از کتاب وی چنین برمی آید که مولف در تهران بوده و طبعا به دلیل آشنایی پیشین با علما, به ویژه شیخ فضل الله نوری که با وی رفت و آمد داشته, علاوه بر آن چه خود مشاهده می کرده, متن تلگراف ها را از طریق آنان به دست می آورده است. ثبت وقایع جزئی, تظاهرات, صحبت هایی که رد و بدل شد, و نیز گفت و گوهایی که در جلسات محرمانه بوده, همه ضبط شده و این نشانگر تماس و نیز گفت و گوهای او با شخصیت هایی است که خود درگیر این تحولات بوده اند. او به عنوان یک مجتهد و به عنوان شاگرد میرزای شیرازی و شیخ فضل الله نوری به راحتی می توانسته متن تلگراف ها را در سامرا یا نجف یا تهران به دست آورد... خط کتاب دقیقا خط رهبران جنبش بوده و به هیچ روی تحت تاثیر افراط برخی از گروهها و یا تفریط بعضی از جریانات قرار نگرفته است. او خطر رهبری جنبش را در سامرا و تهران دنبال کرده و از آن دفاع کرده است'. این کتاب در سال های دور چند بار چاپ شده, اما از تصحیح مطلوبی برخوردار نبودند. کتاب حاضر از مقدمه مبسوطی درباره نهضت تحریم تنباکو, موقعیت نویسنده, اهمیت کتاب, شرح حال مولف, پیشینه تالیف و چاپ کتاب, شیوه تاریخنگاری مولف و ارزش تاریخی کتاب, نسخه های خطی و چاپ های پیشین برخوردار است. در پایان نیز نمایه اسامی آمده است.