رژیم اشغالگر قدس در پی تسلط بر منابع آبی است

حیات اسراییل به منابع آبی منابع مرزی از جمله رود اردن، یرموك، بانیاس و مناطق اشغالی كرانه باختری و جنوب لبنان واسته است، اسراییل در حال حاضر بدون تسلط بر این آب ها قادر به ادامه حیات نیست، حتی اگر زمانی اسراییل در طی روند صلح خاورمیانه مجبور به عقب نشینی از مناطق اشغالی شود، به تسلط خویش بر منابع آبی این مناطق ادامه خواهند داد.
مگر زمانی كه به منابع آبی مطمئن تر و ارزان تری مانند انتقال بخشی از آب رود نیل به اسراییل و همچنین انتقال آب از تركیه، دست یابد.
موقعیت جغرافیایی فلسطین اشغالی از شمال به لبنان، از جنوب به مصر، از مشرق به اردن و سوریه و از مغرب به دریای مدیترانه محدود می شود، این سرزمین به سه قسمت تحت سیطره اسراییل به مساحت بیست و یك هزار كیلومترمربع، كرانه باختری به مساحت پنج هزار و ۸۰۰ و نوار غزه به مساحت ۳۶ كیلومترمربع تقسیم شده است.
آب و هوای فلسطین اشغالی نیمه خشك است. میزان بارش سالیانه بین ۳۰ میلیمتر در صحرای نقب و هزار و ۱۰۰ میلیمتر در مناطق شمالی و ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیمتر در ارتفاعات شرقی و بخشی از اردن و حدود ۲۰۰ میلیمتر در نوار غزه است.
میانگین كلی ریزش باران در كلیه آبخیزگاه ها در اسراییل كه منابع مختلف آب را تغذیه می كند به حدود ۱۰ هزار میلیون مترمكعب می رسد كه تنها ۱۸ درصد آن قابل استفاده است و مابقی از راه هایی چون تبخیر، ریخته شدن به دریای مدیترانه و دریای سرخ هدر می رود.
در اسراییل هیچ رود دایمی وجود ندارد و تنها رود اردن آن هم در سرزمین اشغالی یكی از مناطق خشك و كم آب منطقه خاورمیانه محصوب می شود. بخش اعظم آب مورد نیاز اسارییل از منابع زیرزمینی به ویژه از كرانه باختری و همچنین رودهای اردن و یرموك تامین می شود.
آب های زیرزمینی تامین كننده ۶۰ درصد مصرف سالانه آب اسراییل هستند و برای برنامه ریزان این سفره های زیرزمینی، بیشترین اهمیت را دارند.
در سال ۱۹۴۸ یعنی زمان تاسیس دولت صهیونیستی، كلنیازمندی های آبی اسراییل ۲۳۰ میلیون مترمكعب بوده، در حالی كه در دهه ۱۹۸۰ فقط مصارف خانگی آب به ۴۵۰ میلیون مترمكعب رسید. در سال ۱۹۹۰ مصرف آب اسراییل یك هزار و ۷۵۰ میلیون مترمكعب برای مصرف خانگی استفاده می شد. در مجموع كل مصرف آب اسراییل در حال حاضر حدود دو میلیون و ۱۵۰ هزار مترمكعب است كه در سال ۲۰۲۰ به سه هزار میلیون مترمكعب است كه حدود ۴۰ درصد از نیازهای سالیانه آن را تامین می كند و در صورتی كه منابع آب مورد استفاده از منطقه كه از باختری را نیز به حساب آوریم این رقم به بالای ۵۰ درصد خواهد رسید.
همان طور كه گفته شد اسراییل با كمبود شدید آب مواجه است و توانسته بخشی از این كمبود را از طریق منابع آبی مناطق اشغالی جبران نماید. اسراییل برای حل بحران كمبود آب در پی سرمایه گذاری در زمینه به كارگیری تكنولوژی جدید هم بوده و هم اكنون به اجرای طرح های نمك زدایی آب دریا، استفاده از آب های فسیلی، باردار كردن ابرها و استفاده مجدد از فاضلاب ها مشغول است. اسراییل در سال ۱۹۹۰ جمعاً ۱۹۵ میلیون مترمكعب فاضلاب های بازیابی شده را مورد استفاده قرار داد كه از این مقدار ۱۱۴ میلیون مترمكعب در بخش آبیاری به مصرف رسید. هدف از این كار افزایش میزان تولید محصولات غذایی است.
اما این راه حل هزینه های كلانی را برای اسراییل دربر داشته و به این جهت، راه حل واقعی به نظر نمی رسد، هزینه تهیه یك مترمكعب آب با دستگاه آب شیرین كن ۶/۲ دلار است. به این جهت،طرح انتقال آب نیل به اسراییل، جستجو و كاوش در آسیای مركزی و قفقاز به دنبال منابع آبی و توجه این كشور به منابع آبی تركیه و خرید آب از طریق انتقال با لوله ها از زیر دریا یا انتقال باكتری های پلاستیكی، در دستور كار قرار گرفته است. در همین راستا، هزینه انتقال آب از تركیه به اسراییل ۸۷ سنت است كه در مقابل هزینه ۶/۲ دلار كه برای شیرین كردن آب دریا هزینه می شود كاملاً مقرون به صرفه است.
میزان بارندگی سالیانه در كرانه باختری ۵۰۰ میلیمتر است، در كرانه باختری رودخانه دایمی وجود ندارد و تعداد ۲۱۰ آبریز و سرچشمه آب های سطحی موجود، سالیانه ۵۵ میلیون مترمكعب آبدهی دارند. حوزه غربی شامل «العوجا» و «التماح» با آبدهی قابل تجدید سالیانه ۳۵۰ میلیون مترمكعب و حوزه شمالی با آبدهی سالیانه ۱۴۰ میلیون مترمكعب، در كتار ۳۲۵ میلیون مترمكعب آب سفره های كوهستانی منطقه به دشت سالحلی اسراییل سرازیر می شود. فلسطینی های ساكن در كرانه باختری ۲۴ میلیون مترمكعب از سفره «یاركون یا نبینم» و ۲۴ میلیون مترمكعب از
سفره های حاشیه شرقی كرانه باختری برداشت می كنند.
در نوار غزه نیز رودخانه دایمی وجود ندارد و مهمترین منبع آب سفره های زیرزمینی است. تمامی منابع آب در این منطقه ۱۳۰ میلیون مترمكعب برآورد می شود كه به طور عمده از
سفره های آبی ساحلی تامین می شود. بازده ثابت سفره آبی ۶۵ میلیون مترمكعب است ولی در حدود ۲۵ میلیون مترمكعب بیش از حد مجاز سمپاژ شد كه باعث نفوذ وسیع آب دریا و شور شدن آن با نرخ سالانه ۲۰ – ۱۵ میلی گرم در لیتر شد.
از سال ۱۹۷۰، هنگامی كه استخراج آب زیرزمینی غیرقانونی بود، سطح شوری ۷۰ درصد آب زیرزمینی در غزه بالغ بر ۵۰۰ میلی گرم در لیتر بود و در بعضی از مناطق سطح شوری آ به هزار و ۵۰۰ میلی گرم در لیتر بالغ می شد، ۵۰ درصد آب آشامیدنی به عنوان آب مكرر معرفی شده و ۲۲ درصد آن اصلا قابل نوشیدن نبود. در زمان اشغال غزه مصرف آب به ویژه برای آبیاری به وسیله سیاست های اسراییل محدود شده بود. برای آبیاری در غزه حدود ۹۶ میلیون مترمكعب آب مصرف می شود، در حالی كه مصرف عمومی معادل ۱۳ میلیون مترمكعب و مصرف صنعتی نیز ناچیز است و بیش از دو میلیون مترمكعب نیست.
حال با توجه به مشكلات كمبود آب در اسراییل و همیت منابع آبی زیرزمینی كرانه باختری و «یاركون» و «بت شین» چشم پوشی كند.
كنترل فلسطینی ها بر این سفره های آبی احتمالا از دیدگاه اسراییل به معنای نظارت نامناسب بر استخراج آب حفاری غیرمجاز چاه، پمپاژ و ایجاد آلودگی از طریق فضولات سمی خواهد بود. «میشاف»، بازرس آب های اسراییل، گفته است: می خواهیم بر مبنای آب تسلط داشته باشیم، اسراییل در منابع آبی كرانه باختری و نوار غزه شریك است. قبل از سال ۱۹۶۷ از ۸۵ درصد آب ها استفاده می كردیم و اگر اكنون حاكمیت خود بر آن ها حفظ نكنیم، آبرسانی شهرهای اسراییل را به خطر انداخته ایم.
آب در تفكر صهیونیسم از اهمیت اساس برخوردار است رهبران جنبش صهیونیستی در كنفرانس بان سوییس اعلام كرد كه «پایه دولت یهود را تا ۵۰ سال آینده از شمال به لیطانی گسترش خواهیم داد.» اشاره به این موضوع منعكس كننده اهمیتی است كه هرتسل به منابع آبی منطقه جنوب لبنان داده است.
وایزمن در نامه ای به نخست وزیر انگلستان چنین نوشت: فلسطین دارای مرزهای طبیعی بسیار است و این امكان را دارد كه به كشوری نحنی تبدیل شود.
ثروت فلسطین در آینده از زمین و آب و هوای مناسب جهت كشت مركبات و سایر تولیدات كشاورزی با ارزش خواهد بود. به این جهت تولید كشاورزی نیاز به آب دارد و برای جبران كمبود آب باید سراغ امكانات اطراف رفت. آب رودخانه اردن برای آبیاری مناسب است. امكان تولید برق با استفاده از آب رودخانه اردن وجود دارد. امكان بهره گیری از سفره های زیرزمینی و استفاده از رودخانه لیطانی برای آبیاری و یا تغییر مسیر آن به سمت رودخانه اردن نیز وجود دارد.
وایزمن در نامه دیگری به وزیر خارجه وقت انگلیس چنین نوشته است: آب عنصری اساسی برای امنیت و بقای اسراییل است. «آرتوروبن»، یكی از نظریه پردازان معروف صهیونیستی، نیز در كتاب بنای سرزمین اسراییل نوشته است: صلح از دیدگاه صهیونیسم در منطقه تنها زمانی تحقق خواهد یافت كه با گرسته نگهداشتن و تصرف منابع آبی اعراب توام باشد.
در سال ۱۹۵۷ «دیوید بن گورین» نخست وزیر وقت اسراییل اعلام كرد: برای حفظ امنیت خود در آینده، باید رودخانه لیطانی جزو مرزهای شمالی اسراییل تلقی شود.
منابع آبی و زمین، برای اسراییل، همواره به عنوان ابزاری استراتژیك مطرح بوده است. ادامه حیات رژیم اشغالگر در گرو به دست آوردن آب زمین بشتر است. زمین، آب، نیروی انسانی و امنیت چهارعامل اساسی در مناقشات اعراب و اسراییل است. اسراییل حوزه رودخانه های اردن و لیطانی راب ه دلیل عمده مركز ثقل امنیتی خود می داند:
اول، وجود منابع آب رودهای اردن و لیطانی (جنوب لبنان) كه سیطره بر آن ها موجب سهولت در دفاع از اسراییل است.
دوم، اهمیت نظامی و استراتیك این منطقه برای اسراییل تسلط بر تمام منابع آبی است كه یكی از اهداف بلندمدت اسراییل را تشكیل می دهد.
سوم، زمین های لبنان برای كشاورزی مناسب است. به عقیده برخی كارشناسان، آب یكی از متغییرهای تاثیرگذار در روابط اعراب و اسراییل و برای فرایند صلح خاورمیانه است. عقب نشینی اسراییل به مرزهای ۱۹۶۷ موجب از دست دادن حدود ۷۰۰ میلیون مترمكعب آب می شود كه از مناطق اشغالی حاصل می شود.
یكی از دلایل مخالفت برخی از جناح ها در اسراییل نسبت به واگذاری این مناطق به صاحبان اصلی آن كه در جنگ شش روزه به اشغال اسراییل درآمده،‌ در واقع، توجه به این ملاحظه استراتژیك است. با مروری كوتاه بر مطلب عنوان شده روشن می شود كه آب اهمیت حیاتی برای اسراییل دارد و این رژیم شدیدا با كمبود آب مواجه است.
در واقع حیات اسراییل به آب های مناطق اشغالی وابسته است. به این جهت اسراییل به هیچ وجه حاضر نیست منابع آبی مناطق اشغالی را از دست دهد، مگر آنكه به منابع آبی مطمئن تر و ارزان تری دست یابد. هر نوع تهدید منابع مورد استفاده اسراییل در مناطق اشغالی منجر به جنگ خواهد شد.
اسحاق شامیر از مقامات رژیم صهیونیستی اسراییل، بحران آب را جرقه جنگ آینده یهودیان و همسایگانشان خوانده است.

حمیدرضا جنگجوی مهرانگیز