برگی از تاریخ (۲۶ اردیبهشت)

امروز ، بیست و ششم اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ هجری شمسی ، برابراست با ۲۸ربیع الثانی ۱۴۲۸قمری و ۱۶ می ۲۰۰۷ میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، بوقوع پیوسته از این قرارند:
● وقوع نخستین جنگ خیابانی تاریخ بشر در «شهر ری»
۲۳۳۷ سال پیش در چنین روزی در ۳۳۰ سال پیش از میلاد ، نخستین جنگ خیابانی بشر، به مفهوم امروز، در "شهرری" روی داد .
طبق نوشته «كالیس تنیس»، تاریخ نگار رسمی اسكندر، در آن روز در داخل شهر ری میان نیروهای اسكندر و واحدهای نظامی در حال عقب نشینی ایران نبردی خونین و كوچه به كوچه آغاز شد كه سه روز طول كشید. نیروهای اسكندر پس از پیروزی در جنگ گائوگاملا (محلی نزدیك به اربیل واقع در شمال عراق امروز) به تعقیب سربازان ایران ادامه داده و پس از چند برخورد كوتاه از جمله نبرد همدان، به ری رسیده بودند. نیروهای محلی در ارگ شهر دست به مقاومت زدند و سربازانی كه در جریان عقب نشینی بودند در كوچه ها و خانه های شهر با اسكندریان به زد و خورد پرداختند.
با این كه در این جنگ خیابانی برنده و بازنده مشخص نبود، نیروهای ایران در سومین شب، ناگهان دست به عقب نشینی و خروج از شهر زدند و عازم شهر صد دروازه (دامغان) شدند. پس از عقب نشینی آنان كه تعجب آور بود، ارگ شهر هم سقوط كرد. داریوش سوم شاه وقت كه با این سربازان از اربیل (اربلا) عقب نشینی كرده بود، میان راه، به صلاحدید افسران ارتش و تایید یك شاهزاده هخامنشی كشته شد تا به دست اسكندر نیافتد و شكنجه و تحقیر نشود. مورخان، شكست ایران از اسكندر مقدونی را به حساب شخصیت ضعیف، دو دلی و قاطع نبودن داریوش سوم نوشته اند. بررسی تاریخ طولانی وطن نشان می دهد كه هرگونه شكست نظامی و تغییر حكومت در زمان زمامداران ضعیفی چون داریوش سوم، یزدگرد سوم ، شاه سلطان حسین و ... صورت گرفته است.
● زادروز میرزا شرف جهان قزوینی شاعر خوش قریحه
۵۱۶ سال پیش درچنین روزی در سال ۹۱۲ قمری ، « میرزا شرف جهان قزوینی» فرزند« قاضی جهان» شاعر خوش قریحه ایرانی در قزوین متولد شد. او مقدمات دانش و ادب را در جوانی در زادگاهش آموخت. ادامه تحصیلش در شیراز نزد امیر غیاث الدین دانشمند نام آور، و خواجه جلال الدین محمود شیرازی سپری شد. میرزا شرف جهان علاوه بر علوم عقلی و نقلی در ادب ، شعر ؛ انشاء ، موسیقی و آواز استاد بود. بطوریكه جمیع بزرگان عصرش از اینكه از همراهان و ملازمین او بودند ، مباهات می‎كردند. میرزا شرف جهان علاوه بر فضائل اخلاقی و مرتبه والای علمی شاعری توانا به شمار می رفت و جمله نویسندگان به مقام بلند او در شاعری معترفند.غزلهای او كوتاه و روان است و بنا به گفته تقی الدین اوحدی، میرزا شرف جهان مبتكر روش جدیدی بنام "طرز وقوع" است. از وی دیوان شعری نیز بر جای مانده كه به صورت نسخه خطی موجود می باشد.
● تصرف هندوراس توسط اسپانیا
۵۰۵ سال پیش درچنین روزی در سال ۱۵۰۲ میلادی ، سرزمین هندوراس از كشورهای كنونی امریكای جنوبی كه توسط" كریستف كلمب " کشف شده بود ، ضمیمه متصرفات اسپانیا شد.
هندوراس تا پیش از این تاریخ ، مركز تمدن قوم «مایا » بود كه این قوم به یكباره نابود شد . دوران سلطه دولت اسپانیا بر این كشور مدت ۳۱۳ سال یعنی تا ۱۵ سپتامبر ۱۸۱۵ به طول انجامید و در این سال ،به فدراسیون آمریكا مركزی پیوست و روز ۱۸ اكتبر ۱۸۳۸ كاملاش مستقل شد . هندوراس با كشورهای گوتامالا،السالوادور، و نیكاراگوا همسایه است .
● آغاز ساخت سن پترزبورگ
۳۰۴ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۷۰۳ میلادی ، به دستور پطرکبیر ، امپراتوری معروف روسیه ، ساخت شهری در ساحل روز نوا و منتهی الیه خلیج فنلاند آغاز شد . پطر می خواست شهر جدید را به پایتختی خود انتخاب كند و به این سبب آن را" سن پترزبورگ "نامید .محل این شهر در منطقهای باتلاقی بود و در ساختمان آن فداكاری فراوان به كار رفت .این شهر امروزه" لنینگراد "خوانده میشود.
این شهرپس از تأسیس پایتخت روسیه‌ی تزاری شد و در قرن های ۱۹ و ۲۰ مرکز چند شورش و انقلاب بود. در ۱۸۲۵ شورش دکابریست‌ها در آن رخ داد و سپس در ۱۸۶۱، پس از لغو اصول سرواژ و صنعتی شدن سریع، مرکز تبلیغات خلقیون (نارودنیک ها) بود و در آغاز قرن بیستم نقش مهمی در انقلاب ۱۹۰۵ و بعد در انقلاب بورژوایی فوریه و سپس انقلاب سوسیالیستی اکتبر ۱۹۱۷ ایفا کرد. این شهر از ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۴ پتروگراد نامیده می شد.
در ژانویه‌ی ۱۹۲۴، پنج روز پس از مرگ لنین، آن را لنینگراد نامیدند. در ۱۹۹۱، پس از انحلال اتحاد شوروی نام نخست بدو بازگشت و امروز سن پترزبورگ نامیده می‌شود. «لنینگراد در جنگ جهانی دوم میدان نبردهای سخت و طولانی شد و از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ در محاصره‌ی آلمان‌ها مقاومت دلیرانه کرد. با این که جز از راه هوا آذوقه به آن نمی‌رسید، نیروی دفاعی و مردم شهر سخت مقاومت کرده، شهر را تسلیم دشمن نکردند
● آغاز محاصره اقتصادی فرانسه توسط انگلیس
۲۰۱ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۰۶ میلادی ، محاصره اقتصادی معروف به" محاصره بحری "از طرف دولت انگلستان برای فلج كردن اقتصاد فرانسه و در نتیجه به زانو درآوردن ناپلئون بناپارت آغاز شد .
در این محاصره ،ناوگان انگلستان مامور شده بود كه كلیه بنادر فرانسه را تحت نظر داشته و از ورود و خروج كالا به فرانسه جلوگیری كند .این محاصره سبب صدور فرمان تاریخی برلین در ۲۱ نوامبر ۱۸۰۶ و ممنوعیت تجارت اروپا با انگلستان از طرف فرانسه شد.
● انعقاد پیمان بخارست میان روسیه و عثمانی
۱۹۵ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۱۲ میلادی ، قرارداد معروف" بخارست "میان تزار آلكساندر اول و" سلطان محمود دوم "امپراتور عثمانی در شهری به همین نام كه امروزه پایتخت كشور مجارستان است به امضا رسید .
قبل از این پیمان بین روسیه و عثمانی به خاطر طرفداری روسها از آزادیخواهان صربستان جنگ بود و پیروزی نیز با روسها بود ، اما به سبب حمله ناپلئون به روسیه ، آلكساندر ناچار به صلح با عثمانی و استفاده از سربازان خود در جنگ با فرانسه شد. این قرارداد صلح حاوی فوایدی برای روسیه بود . از جمله اینکه موجب واگذاری سرزمین بسارابی به روسیه شد.
چند سال بعد دولت روسیه، امپراتوری عثمانی را به نقض پیمان صلح بخارست متهم کرد و اعلام داشت که دولت عثمانی اصل آزادی بازرگانی و کشتیرانی در دریای سیاه را رعایت نکرده است. بدین مناسبت نیکلای اول امپراتور روسیه در۱۷ مارس ۱۸۲۶ یادداشتی برای امپراتور عثمانی فرستاد. در این یادداشت از دولت عثمانی خواسته شده بود که مفاد پیمان بخارست از جمله خودمختاری صربستان را رعایت کند و نیروهای خود را از مولداوی بیرون برد و مذاکرات جدیدی پیرامون اختلافهای دو دولت آغاز گردد.
● درگذشت ژان باتیست فوریه
۱۷۷ سال پیش درچنین روزی در سال ۱۸۳۰ میلادی ، ژان باتیست فوریه ریاضیدان و فیزیكدان فرانسوی پس از۶۲ سال زندگی در گذشت .
او كار خود را با معلمی آغاز كرد و بعد از سالها تجربه به سمت استادی ریاضی درمدرسه پلی كلینیك پاریس نایل آمد .
برجسته ترین فعالیت علمی فوریه عرضه نظریه ریاضی هدایت حرارت است . این نظریه که در سال ۱۸۰۷ ارائه شد باعث گردید مرحله مهمی در تاریخ ریاضیات محض و ریاضیات كاربردی آغاز شود . این نظریه می گفت هر نوسان تناوبی ادامه دار را، صرف نظر از درجه پیچیدگی آن، می‌توان به صورت مجموعه‌ای ازحركتهای موجی منظم و ساده تجزیه كرد.
● تولد ژنرال" آلكساندر فون كلوگ " از سرداران آلمان در جنگ اول جهانی
۱۶۱ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۸۴۶ میلادی ، ژنرال" آلكساندر فون كلوگ "یكی از برجسته ترین فرماندهان و سرداران آلمان در جنگ جهانی اول در" مونستر "متولد شد .وی از خانوادهای اشرافی بود و پدر و جدش نیز اتریشی بودند در جنگ اول وی فرمانده سپاه اول آلمان بود و در اوت ۱۹۱۴ میلادی در جنگ با مارشال" فرنچ "فرمانده انگلیسی پیروزی یافت .كلوگ ،روز ۲۶ اكتبر ۱۹۳۴ میلادی درگذشت .
● درگذشت ادیب الممالك فراهانی
۹۲ سال پیش درچنین روزی در سال ۱۳۳۶ قمری ، ادیب الممالك فراهانی متخلص به امیری نویسنده و شاعر معروف ایرانی بدرود حیات گفت.
پدرش حاجی میرزا حسن پسر میرزا صادق پسر میرزا معصوم متخلص به "محیط" بوده است كه از بزرگ ترین علم و ادب به شمار می رفته است . ولادت مرحوم ادیب الممالك به طوری كه خود وی نوشته است روز پنجشنبه چهاردهم محرم ۱۲۷۷ قمری دوازده دقیقه به طلوع آفتاب مانده بوده است . محل ولادتش "گازران" از قرای بلوك (شرّا) از توابع اراك بوده است. وی امتیاز خودش را بر دیگر افراد خانواده قایم مقام در آن دانسته كه مادرانشان همگی از جمله خوانین و بانوان دوران بوده اند و خلاف سایر اقوام و بستگانش، مادرانشان هیچگاه از خدمتكاران و خدمه نبوده اند.
وی آموختن ادبیات عربی و زبانهای خارجی را از سنین كودكی آغاز كرد و با استعداد سرشارش بسرعت مدارج تحصیلی را طی نمود. در سال ۱۳۱۶ هجری نویسندگی را بطور جدی شروع كرد و در همین ایام ، اداره روزنامه های ادب ، مجلس ، عراق عجم، و آفتاب را به عهده گرفت. او ضمن اینگونه فعالیت ها در اداره های فرهنگ و عدلیه مشغول به كار شد. در جریان انقلاب مشروطه به خیل مجاهدان پیوست و به یاری آنان شتافت. ادیب الممالك در سرودن انواع قالبهای شعری توانایی ویژه ای داشت و به سبك اساتید قدیم را به خوبی رعایت می كرد. وی از جمله شاعرانی بود كه برای نخستین بار مضامین و مفاهیم میهن دوستی، اجتماعی و سیاسی را در اشعارش بیان نمود. گفتنی است اهل فن عقیده دارند كه اغلب اشعار ادیب الممالك بیانگر زندگی اجتماعی و مبارزات سیاسی خود اوست.
● انعقاد قرارداد تاریخی سایكس ـ پیكو بین نمایندگان بریتانیا و فرانسه
۹۱ سال پیش درچنین روزی در سال ۱۹۱۶ میلادی ، قرار داد تاریخی سایكس ـ پیكو بین نمایندگان بریتانیا و جمهوری فرانسه به امضا رسید . چون امضاكنندگان این قراردا " سرمارك سایكس "انگلیسی و" شارل فرانسوا پیكو "فرانسوی بودند ، به این اسم معروف گردید .
به موجب این قرار داد دولتهای انگلیس و فرانسه كشورهای عربی را میان خود تقسیم و سرزمین فلسطین را از این مجموعه جدا كردند تا از طریق دستگاه بین المللی اداره شود . اما انگلیس كه چندی بعد آن پیمان را مغایر با سلطه خود بر كانال سوئز دید در سال ۱۹۱۷ با استفاده از ضعف روسیه و انقلابی كه در آن كشور به وقوع پیوست، از پیمان سرباز زد و فلسطین را تحت قیمومیت خویش در‌آورد.
واین توطئه حساب شده سرانجام به اشغال سرزمین فلسطین و تشكیل دولتی صهیونیستی در آن منطقه منجر شد .
● تولد خوان رولفو
۸۹ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۹۱۸ میلادی خوان رولفو یکی از مشهور ترین نویسندگان مکزیکی ، در سایولا متولد شد . او در روستای كوچك سن گابریل بزرگ شد؛ منطقه ای روستایی كه شدیدا ً تحت تاثیر عقاید خرافی بود و مرده ها مثل بیشتر نقاط روستایی مكزیك اهمیت و احترام زیادی داشتند. نبرد های منطقه ای بین باند های خلافكار و متدینین در خانواده او منجر به مرگ های فراوانی شدند. این سال های اولیه زندگی در شكل گیری دنیای تخریب شده ای كه خوان رولفو در اثر كوتاه اما درخشانش تصویر می كند نقشی بسزا داشته اند.او در سال ۱۹۳۴ به مكزیكوسیتی آمد تا به عنوان كارمند اداره مهاجرت در دفترداری اسناد دولتی كار كند و از سال ۱۹۳۸ داستان های چشمگیرش را در مجلات ادبی چاپ کرد . در ۱۵ داستان «وضوح در شعله ها» (۱۹۵۳) رولفو، اولین گام های تعالی اولیه اش را از طریق نثری موجز و روان طی می كند. در این مجموعه داستان ها او حقیقت دهقان های منطقه اش را از خلال داستان های ساده اجتماعی بیان می كند. اثر بعدی او «پدرو پارامو» (۱۹۵۵) فرمی كامل تر برای بیان حقیقت كشورش دارد. كتاب از جهانی سخن می گوید كه در آن راز و واقعیت كنار هم زندگی می كنند. این اثر یكی از شاهكار های ادبیات معاصر اسپانیایی زبان محسوب می شود. رولفو علاوه بر رمان فیلمنامه هایی هم نوشته است كه معروف ترین آنها پرنده زخمی (۱۹۶۳) نام دارد. او در ۱۹۷۰ جایزه ملی ادبیات مكزیك و در ۱۹۸۳ جایزه ادبیات شاهزاده اسپانیا (پرنس آستوریاس) را از آن خود كرد.
● انقلاب فرهنگی چین
۴۱ سال پیش در چنین روزی در سال ۱۹۶۶ میلادی ، حزب كمونیست چین اطلاعیه ای را منتشر ساخت که به موجب آن اعلام شد از روز بعد ( یعنی ۱۷ می ) انقلاب فرهنگی این كشور آغاز خواهد شد كه مائو رهبر وقت چین آن را برای دو سال پیش بینی كرده بود.
هدف از این انقلاب، پاكسازی چین از بوروكراسی بد، فساد اداری و همچنین تصفیه حزب كمونیست این كشور از كسانی بود كه بدون وفاداری به این عقیده، صرفا به خاطر داشتن سهم و برخورداری از قدرت خود را در آن جا زده بودند. هدف دیگر انقلاب، زدودن باقیمانده رسوم و علائق و تفكر (فرهنگ) بورژوازی از جامعه چین بود. مائو خواسته بود كه این انقلاب به دست دانشجویان و كارگران داوطلب انجام شود.
● درگذشت شادروان دكتر مهدی درخشان
۱۴ سال پیش درچنین روزی در سال ۱۳۷۲ شمسی شادروان دكتر مهدی درخشان ، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران در گذشت . او در تهران متولد شد و مدتها در دانشگاه آنكارا به تحقیق و تدریس مشغول بود . از مرحوم درخشان آثار ارزنده ای چون تصحیح دیوان اشعار كسایی ، تفسیر جزء سی ام قرآن مجید و جواهر القرآن باقی است .

منابع:
روزنامک
مهر
صدا و سیما
پارس ادمین
قدس تی وی
شرق
فرهنگ معین
سایت ترکیه
دائره المعارف بزرگ اسلامی
رشد
ایرانیکا
کتابخانه لوگوس

منبع : تبیان