بازگشت به بی‌خانمانی

راه‌اندازی گرمخانه زنان تهران در سال گذشته هرچند که ابتدا با حمایت فعالان حقوق اجتماعی همراه بود، اما در ادامه ‏برخی مددکاران اجتماعی را بر آن داشت تا با توجه به چگونگی ساماندهی و ساعت‌های پذیرش این زنان و رها ‏شدنشان در برخی ساعت‌ها از تبدیل این ‏اماکن به «کلونی» تولید آسیب ابراز نگرانی کنند.‏
‏به تعبیر آنان شهروندان باید مطمئن شوند که این ساماندهی تابع مدیریتی دقیق و کارآمد است، در غیر این صورت طبیعی است که در ذهن مردم این تجمع به ‏عنوان یک ‏کانون خطر تحلیل شود. بنابراین باید ساماندهی بی‌خانمان‌‏ها در قالب یک برنامه مدون صورت گیرد تا مردم ‏نیز با احساس ‏این برنامه کنترل شده، از احساس نزدیکی به کانون خطر دور ‏شوند. کنترل و نگهبانی ‏یکی از اصول اساسی استقرار این مراکز ‏است که براساس آن باید روزانه دو گشت پلیس مسئولیت حفاظت و ‏‏ایمنی اهالی از مخاطرات احتمالی را به‌عهده بگیرند. حضور تنها یک یا دو نگهبان در شب ‏و نبودن هیچ گشت و مراقبی در ‏صبح ، اصلی‌ترین عامل نگرانی مردم تهران از حضور چنین مراکزی در ‏نزدیکی ‏محل سکونت آنهاست.
وقتی ‏ما به بی‌سرپناهان در شب جا و ‏غذا می‌دهیم که مخاطرات زندگی شبانه آنان را ‏کاهش دهیم، این ‏مسئله نباید به عاملی برای ایجاد نگرانی در شهروندان دیگر تبدیل ‏شود. فقط یک ارگان یا وزارتخانه نمی‌تواند برای رفع این معضل و رفع ‏مسائل بهداشتی بی‌خانمان‌ها کار انجام دهد.
به‌عنوان نمونه وزارت بهداشت فقط می‌‏تواند بی‌خانمانان مبتلا به HIV+ را در بیمارستان بستری کند یا بیماران ‏عفونی را درمان کند، اما بعد از این مرحله نمی‌تواند کاری بکند ‏و با رهاکردن دوباره این افراد در سطح جامعه چرخه تکرار می‌شود.‏شهرداری، بهزیستی، وزارت کار و وزارت بهداشت باید در قالب یک طرح واحد سیاست مشترکی را در حمایت از بی‌خانمان‌ها تشکیل دهند. با راه‌اندازی اردوگاه‌هایی برای کار، می‌توان بی‌خانمان ‏ها را به تولید و یادگیری کار وادار کرد.
همین چند هفته پیش بود که مسئولان شهرداری تهران هم به‌عنوان متولی اصلی اسکان بی‌خانمانان، از آنچه بی‌توجهی دیگر نهادهای ‏مسئول در ساماندهی دائمی به این افراد و جلوگیری از بروز آسیب‌های بیشتر می‌خوانند گلایه کردند‏ تا آنجا که نوریان، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در این باره گفت: برخی از بی‌خانمانان ‏دارای ‏بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت هستند با وجود اینکه باید دیگر نهادهای متولی آنان را تحویل بگیرند، اما ‏تا‌کنون این کار را نکرده‌اند و شهرداری فقط از بعد انسانی آنها را حمایت موقت کرده است.‏
گرمخانه یا همان «شلتر»، برای جلوگیری از به خطر افتادن بیشتر سلامت جامعه، ‏امکاناتی همچون محلی ‏برای ‏خواب و استراحت، امکان مشاوره و همچنین استفاده از لوازم ‏بهداشتی برای ‏جلوگیری از ابتلا به ‏بیماری‌های مختلف به‌ویژه بیماری‌های خونی را در اختیار مردان و زنان قرار ‏می‌دهد. ‏‏شلترهای شهرداری ‏از ساعت ۱۹ تا ۷ صبح برای خواب و مشاوره، ‏بی خانمان‌ها را می‌پذیرند.‏
در ایران تا امروز ۱۹ گرمخانه وجود دارد که ۵ گرمخانه در کلانشهر تهران واقع شده که از این تعداد ‏‏نیز چهار ‏گرمخانه ویژه مردان و یک گرمخانه برای زنان بی‌خانمان در نظر گرفته ‏شده است. در همین ‏حال ‏مسئولان شهرداری تهران از ساخت ۴ مرکز گرمخانه‌ای استاندارد در سطح تهران خبر می‌دهند. ‏ظاهرا ‏‏شهرداری تهران در نظر دارد که این مراکز با توجه به استانداردهای لازم و در فضایی تخصصی برای ارائه ‏‏خدمات مختلف ‏ایجاد شوند؛ ‏سازه‌هایی که شرایط و نقایص ساختمان‌های فعلی را ‏نداشته باشند.
این در حالی است که محمدی، مدیرکل آسیب‌های اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به آغاز فصل زمستان ‏می‌گوید: در ۳ سال گذشته در ‏مجموع ۷ هزار و ۵۷۱ بی‌خانمان از خدمات گرمخانه‌های شهر تهران استفاده ‏کرده‌اند که اوج فعالیت این ‏گرمخانه‌ها زمستان سرد سال گذشته بود.‏
این در شرایطی است که ما سال گذشته در ۲۵ دی‌ماه سال ۸۶ نخستین گرمخانه ویژه زنان با گنجایش ۳۵ نفر را راه‌اندازی ‏‏کردیم.
‏ با توجه به اینکه الان تعداد زنانی که وضعیتشان بحرانی به‌نظر می‌رسد بیشتر شده و به گفته مسئولان ۲۰ ‏‏درصد بی‌خانمان‌ها را تشکیل می‌دهند یک گرمخانه برای زنان بی‌‏سرپناه تهرانی خیلی کم است و در نقاط ‏مختلف ‏تهران یعنی، شمال، جنوب، شرق و مرکز، دست کم به ‏‏۴ گرمخانه مجهز زنان نیاز است.‏
به گفته او، بی‌خانمان‌هایی که مشکلات جسمی و روانی خاصی دارند و از نقاط مختلف شهر با کمک گشت‌های ‏مددکاری ‏جمع‌آوری می‌شوند، از افراد سالم جدا شده و به مرکز نگهداری موقت شهرداری تهران برای ‏دریافت خدمات ‏درمانی و بهداشتی ارجاع داده می‌شوند.
۵/۱۷ درصد افراد جمع‌آوری شده در ۳ سال گذشته، بیمار روانی، سالمند و معلولان جسمی و ذهنی بوده‌اند ‏که به ‏بهزیستی تحویل داده شده‌اند، همچنین از مجموع بی‌خانمان‌های مشکوک به بیماری‌های روانی و جسمی ‏که برای ‏نگهداری در مراکز موقت شهرداری ارجاع شده‌اند، ۱۲ درصد به کمیته امداد، ‏‏۵/۳۱ درصد به ‏مراکز بازپروری معتادان، ۵/۱ درصد به وزارت کشور برای طرد از مرز و ۳۷ درصد ‏به خانواده‌ها تحویل داده ‏شده‌اند. ‏
● ظرفیت ‏‏گرمخانه‌های تهران
یک‌هزار نفر است که در حال حاضر به گفته مسئولان بهزیستی و شهرداری تهران در ‏هر شب بین ۶۰۰تا ۸۰۰ نفر در این مراکز اسکان داده می‌شوند. ‏مدیرکل آسیب‌های اجتماعی شهرداری تهران عنوان کرد: از شهروندان می‌خواهیم در ‏زمستان امسال ‏هم همچون سال پیش با دیدن بی‌خانمانان، محل آنها را با شماره «۱۳۷» به شهرداری تهران گزارش دهند. ‏اما در مرحله بعدی چه تدبیری برای بازگشت به زندگی این زنان اندیشیده می‌شود.
دکتر مصطفی اقلیما، ‏رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، می‌گوید: زنان در این مراکز هرگاه که ما با آنها صحبت می‌کنیم، ‏می‌گویند: «حالا ما در اینجا درمان شدیم، ولی از اینجا که بیرون برویم باید کجا برویم؟» چرا که نه خانه‌ای ‏دارند و نه کاری که بتوانند با کمک آن امرار معاش کنند.
‏اقلیما می‌گوید:«هیچ سازمانی هم تعهد کاری برای این زنان که اعتیادشان را ترک کرده‌اند نمی‌دهد. ما بعد ‏از این مرحله جایی را برای این زن‌ها نداریم. نه سازمان بهزیستی برای آنها جایی دارد و نه حتی دستگاه‌های دولتی می‌توانند برای اینها کار تولید کنند یعنی کمکی که ما می‌کنیم تنها مسکنی موقتی یا پاک کردن ‏صورت مسئله است.»‏ حال آنکه به گفته رئیس انجمن مددکاری ایران، دولت باید بعد از این مرحله برای ساماندهی وضعیت ‏این زنان تدبیری بیندیشد تا دوباره به آن زندگی برنگردند.
وقتی پشتوانه‌ای نباشد آنان بی‌تردید ‏برمی‌گردند. برمی‌گردند به سوی همان مناسبات و همان معتادان و بزهکارانی که پیش از این با آنها بوده‌اند.

بنیامین صدر

منبع : روزنامه همشهری