خوشه های ستاره ای

خوشه های ستاره ای عبارت انداز گروهی از ستارگان همانند از نظر سن و ترکیبات، که از یک ابر بین ستاره ای و تقریباً همزمان به وجود آمده و نیروی گرانش آن ها را در کنار یکدیگر قرار داده است.
«خوشه های باز» (که معمولاً خوشه های کهکشانی خوانده می شوند) عبارت انداز چندین ستاره تا چند هزار ستاره نسبتاً جوان که به صورت گروهی باز، درخشنده و معمولاً داغ و آبی هستند. اینها بیشتر همراه با گازهای بین ستاره ای بوده که در درونشان ستارگان به وجود می آیند. پراکنده ترین خوشه باز ستاره ای به نام «مجتمع ستاره ای » خوانده می شود. خوشه پروین در صورت فلکی ثور، یک خوشه نسبتاً متراکم جوان و باز است.
«خوشه های کروی» عبارت انداز توده ای از ستارگان در فضایی نسبتاً کروی که تعداد آن ها تا چندین میلیون هم می رسد و در اوایل شکل گیری کهکشان به وجود آمده اند. ستارگان خوشه های کروی معمولاًً مسن، به صورت غول سرخ و ابر غول بوده و در بین آن ها خیلی کم گازهای بین ستاره ای یافت می شود. اکثر خوشه های کروی از زمین بسیار دور هستند. درخشنده ترین آن ها با چشم معمولی به صورت یک ستاره مات به نظر می آید.
● سحابی ها
سحابی ها ابرهایی از گاز (بیشتر از همه هیدروژن) و غبار ( کربن و سلیس ) در فضا می باشند. سحابی های درخشان از درون تلکسوپ های کوچک مناظر زیبایی را می سازند. انواع سحابی ها عبارت انداز : «سحابی های جذبی» که از ابرهای تیره تشکیل شده اند و غبارهای موجود در آن ها، نور رسیده از فواصل دور را جذب یا پراکنده می نماید. «سحابی انعکاسی» که وسیله نور ستارگان نزدیک و منعکس شده از ذرات غبار، روشن می شوند، «سحابی های نشری» از نور فلور سنس گازهای مجاور، توسط پرتوافکنی ستاره های نزدیک درخشنده می شوند؛ «سحابی های سیاره ای» که گاهی به صورت حلقه ای نازک از گازهای حاصل از بیرون ریختن مواد در پایان زندگی غول های قرمز به وجود آمده اند و «پس مانده های ابرنواختر» که عبارت خواهد بود از پوسته نازک، غیر منظم و عظیم گازهای منبسط شده که از بقایای انفجار ابر نواخترها به وجود آمده باشد. هر سه مورد سحابی های جذبی، نشری و انعکاسی را «سحابی های پخشنده» گویند.
● کهکشان ها
کهکشان ها عبارت انداز توده هایی از گاز، غبار و میلیون ها یا میلیاردها ستاره که با کمک نیروهای گرانش متقابل، دور هم جمع شده اند. کهکشان ها به صورت خوشه ها و خوشه های کهکشانی در قالب ابر خوشه ها هستند. کهکشان راه شیری ما متعلق به خوشه کهکشانی «گروه محلی» و «ابر خوشه قوس» می باشد. «کهکشان های بیضوی» «نوع E» به آن هایی گفته می شود که از نظر شکل تقریباً از کروی تا خیلی کشیده باشند.
اینها شامل مقدار کمی از گاز و یا کلاً بدون گاز و غبار بوده و در برگیرنده ستاره های پیر می باشند. «کهکشان مارپیچی میله ای» (نوع SB) از نوع مارپیچی با میله ای از ستارگان مواد بین ستاره ای است که به طرف مرکز آن پیش می رود. کهکشان های نامنظم، (نوع Irr) آن هایی هستند که شکل خاصی نداشته و معمولاً کوچک می باشند. کهکشان هایی که در هیچ یک از این دسته بندیها تعریف نشود، به نام «کهکشان های خاص» نامیده می شوند.
● رصد آسمان
آنچه را که شما در آسمان می بینید عمدتاً بستگی به فصل سال، زمان روز یا شب، موقعیت شما روی کره زمین و شرایط جوی دارد. وقتی شما در مکانی مناسب و خارج از خانه هستید، چند دقیقه ای طول خواهد کشید تا چشمان خود را با محیط تطبیق دهد. برای حفظ این تطابق نباید دیگر نور سفید برای مطالعه نقشه آسمان یا کنترل و تنظیم ابزار، به کار برد. در این گونه مواقع باید از چراغ قوه های کوچک که با فیلتر قرمز یا چند لایه از سلوفان قرمز پوشیده شده باشد، استفاده کرد.
قبل ازاینکه شما برای دیدن آسمان قدم به بیرون بگذارید، چند دقیقه ای بیندیشید که چه چیزهایی را می خواهید ببینید یا پیدا کنید. در این کتاب به عنوان راهنما، چارت های مخصوصی برای هر فصل از سال یا ارائه صورت های فلکی و ستارگان درخشان آسمان که در ابتدای شب در هر زمان از سال در آسمان دیده می شود،نشان داده شده است . چارت های هر صورت فلکی به طور جداگانه برای آسمان نیم کره شمالی با نشان دادن موقعیت ستارگان درخشان و شرحی برای آن ها و همچنین اجرام اعماق آسمان که با ابزار ساده ستاره شناسان آماتور قابل دسترسی است، ارائه گردیده است.
راهکار مناسب برای اینکه موقعیت آسمان بالای سرخود را بشناسیم به این قرار است که در ابتدا، صورت های فلکی خیلی مشخص آسمان را باید پیدا کرد و از آن ها به عنوان علائم راهنما برای پیدا کردن سایر صور فلکی استفاده نمود. بعضی از بهترین صورت های آسمان عبارت انداز جبار، ثور و یکی از خوشه های ستاره ای نزدیک یعنی خوشه پروین، خرس بزرگ (دب اکبر)، صورت فلکی دبیلو(w) شکل یا ذات الکرسی و عقرب می باشند. بعضی دیگر از صورت های فلکی کمتر واضح بوده ولی هنوز هم قابل توجه هستند، از جمله چهارگوش بزرگ از صورت فلکی اسب بالدار، دجاجه، اسد و شبه ذوزنقه صورت فلکی غراب یا کلاغ است.
اگر شما علاقمند به رصد اجرام اعماق آسمان هستید، باید توجه داشته باشید که صورت های فلکی موجود در امتداد صفحه راه شیری، از لحاظ وجود خوشه های باز و سحابی، غنی می باشند. بنابراین لازم است که شما نگاه خود را به ورای این صفحه یعنی اعماق آسمان در خار از قلمرو کهکشان خودمان متمرکز کرده و دیگر کهکشان و خوشه های کروی را مورد بررسی قرار دهید.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان