زنگ ورزش؛ مظلوم ابدی!

كنار گذاشتن عادت های نیكویی چون بازی و تفریح، فعالیت بدنی یا ورزش و... و توجه بیمارگونه به فراگیری، نه تنها كودك و نوجوان را از جهت شخصیتی ناهمگون و نامتعادل بار آورده و او را به مرز جنون می رساند، بلكه باعث ایجاد بیماری های جسمانی در كودكان و نوجوانان می شود. فصل درس و مدرسه آغازشده است، دورانی كه هرچند شیرینی های خاص خود را دارد، اما اغلب با شروع فصل مدرسه عادت هایی چون ورزش و فعالیت بدنی به بهانه درس و مدرسه و یا فراگیری مهارت هایی مهم تر از ورزش! به فراموشی سپرده می شود و نتیجه، تبدیل شدن دانش آموزان به افرادی تك بعدی، تنبل، افسرده و از همه مهم تر چاق و نامتناسب می شود.در این بحث سعی شده تا آخرین راهكارهای پیشنهادی كلینیك مایو (Mayo clinic) یكی از معتبرترین مراكز پژوهشی _ پزشكی جهان برای افزایش فعالیت بدنی در كودكان و نوجوانان و جلوگیری از ابتلا ی آنها به اضافه وزن مورد بررسی قرار بگیرد. بحث را در دو بخش اقدامات والدین و اقدامات اولیای مدرسه پی می گیریم.
سرآغاز
امروزه كودكان و نوجوانان پیش از گذشته وقت خود را صرف تماشای تلویزیون می كنند و این امر باعث كاهش ساعات ورزش آنها می شود. سرگرمی های كودكان و نوجوانان تغییر كرده و بازی های شاد و كودكانه ای چون دوچرخه سواری، فوتبال، والیبال، وسطی و... آنها را سرگرم نمی كند و ترجیح می دهند وقت خود را با تماشای تلویزیون، بازی با بازی های رایانه ای، رایانه و... بگذرانند.
از سوی دیگر مربیان مدارس نیز نسبت به ورزش و لزوم بازی و تحرك كودكان و نوجوانان بی تفاوت شده اند و زنگ ورزش به زنگی برای جبران عقب ماندگی های درسی و... تبدیل شده است و در مواردی نیز به بهانه اتلاف وقت زنگ ورزش كاملا حذف می شود.
كودكان و نوجوانان برای رشد جسمی _ ذهنی نیاز مبرمی به ورزش دارند. اسكلت استخوانی و ماهیچه ها برای رشد و نمو نیازمند تحرك و فعالیت بدنی بوده و كار دستگاه های مختلف بدن به ویژه گردش خون و گوارش با فعالیت بدنی بهبود یافته و تنظیم می شود. ورزش به آنها كمك می كند تا خواب آرام و راحتی داشته باشند و صبح با انرژی كافی برخیزند.از این رو كاهش فعالیت بدنی، باعث ایجاد اختلالاتی چون اضافه وزن و چاقی مفرط، بی خوابی، افسردگی، كسالت و تنبلی، هیجان و استرس، رشد نامتعادل و نامناسب اندام ها، اختلال در عملكرد دستگاه های بدن و.... می شود و كودك و یا نوجوان به تدریج از جهت رفتاری و شخصیتی دچار اختلال شده و مشكلات جدیدی به دنبال این اختلال در او ایجاد می شود.
طبق آمار رسمی سازمان بهداشت جهانی (WHO)، از ۳۰ سال پیش تاكنون به دلیل بی توجهی به اهمیت ورزش و فعالیت بدنی در كودكان و نوجوانان، میزان اضافه وزن در كودكان و نوجوانان ۳ برابر و میزان ابتلا آنها به دیابت دوم كه ناشی از اضافه وزن است، ۲ برابر شده است و متأسفانه اضافه وزن و یا چاقی مفرط در كودكان اثرات بسیار نامطلوبی بر آنها داشته و آنها را به بالغینی چاق و بیمار تبدیل می كند؛ توجه داشته باشید كه كودك چاق و كم تحرك ۳۰ سال پیش، اكنون كاملا بالغ شده و به بالغ چاق، تنبل، افسرده، عصبی و بیمار تبدیل شده است و از این روست كه پزشكان یكی از عمده ترین دلایل افزایش مرگ و میر ناشی از سرطان و سكته قلبی را بالغین چاق با زمینه چاقی دوران كودكی می دانند.پژوهشگران، چاقی را بیماری قرن اخیر به ویژه در كودكان و نوجوانان می دانند؛ اما معتقدند با اتخاذ تدابیر ساده و البته مهمی چون تحرك و تغذیه می توان بر آن غلبه كرد.
اقدامات والدین
در اولین قدم، زندگی راحت را از او دریغ كنید! استفاده از آسانسور، سرویس مدرسه (حداقل برای یك مسیر)، ماشین شخصی و هر عاملی كه باعث كاهش حركت فرزندتان می شود، ممنوع كنید.
در قدم بعدی برنامه منظمی را طراحی كنید كه در این طرح حداقل یك ورزش گنجانده شده باشد؛ ترجیحا ورزش هایی چون شنا، پیاده روی، كوهنوردی، دوچرخه سواری، بسكتبال و فوتبال را انتخاب كنید كه به تحرك بیشتری نیاز دارند، چرا كه باعث می شود كالری بیشتری مصرف شود.دكتر ادوارد لاسكوسكی سرپرست بخش ورزش و فیزیوتراپی كلینیك مایو معتقد است: «بهترین شیوه اجرای دقیق برنامه های ورزشی، همراهی والدین با فرزندان است؛ این مسأله باعث ترغیب آنها به ورزش و فعالیت بدنی می شود. از سوی دیگر به دلیل برنامه ریزی همزمان والدین و فرزندان احتمال به هم خوردن برنامه ها كمتر است.»
وی در ادامه می افزاید: «علل متفاوتی برای كاهش فعالیت بدنی كودكان و نوجوانان وجود دارد، اما از عمده ترین دلایل آن می توان به؛ تماشای بیش از حد تلویزیون، بازی های رایانه ای و ویدیویی، اینترنت، بی اعتنایی اولیا مدرسه به لزوم فعالیت بدنی اشاره كرد.»
پژوهش ها نشان می دهد سندرم چاقی كودكان، ارتباط مستقیمی با تماشای تلویزیون دارد؛ به طوری كه كودكان و نوجوانانی كه بیش از ۵ ساعت در روز تلویزیون تماشا می كنند، ۸ برابر بیشتر از همسالان خود كه فقط ۲ ساعت در روز تلویزیون تماشا می كنند، در معرض خطر ابتلا به سندرم چاقی هستند.دكتر لاسكوسكی گام سوم را كنترل میزان ساعات تماشای تلویزیون و در مرحله بعد بازی های رایانه ای، اینترنت و... می داند.عده ای از پژوهشگران نیز معتقدند صحبت كردن با تلفن از دیگر عوامل كاهش تحرك در كودكان و نوجوانان است؛ از این رو والدین باید كنترل ویژه ای بر روی این عادت نامناسب كودكان، و به ویژه نوجوانان داشته باشند.دكتر لاسكوسكی معتقد است نوع ورزش انتخابی، یكی از عوامل تأثیرگذار بر ادامه روند فعالیت بدنی كودكان و نوجوانان است. او در ادامه می افزاید: «هر كودك برای كاهش و كنترل وزن، نیازمند نوعی ورزش است؛ چرا كه افراد از جهت فیزیك بدنی، میزان تجمع چربی در بدن، محل تجمع چربی، استعداد انجام فعالیت های بدنی و آمادگی ذهنی و روانی برای انجام فعالیت بدنی متفاوت هستند؛ بنابراین برای انتخاب نوع فعالیت بدنی توجه به چند نكته ضروری است:
* بسیاری از كودكان و نوجوانان علاقه ای به بازی ها و فعالیت های جمعی ندارند و حضور در جمع، باعث ایجاد هیجان و استرس در آنها می شود و این حس، مانعی جهت بازی و تحرك آنها است؛ اما عده ای نیز تنها در حضور جمع به فعالیت بدنی علاقه نشان می دهند. بنابراین برای انتخاب نوع بازی _ گروهی یا انفرادی _ فرزندتان را به خوبی روانشناسی كنید و دریابید كه از ورزش انفرادی لذت می برید یا گروهی.
* مدت زمان مورد نیاز برای تحرك و بازی فرزندتان چه میزان است؟ می توانید با مشورت پزشك و تشخیص میزان اضافه وزن فرزندتان به راحتی برنامه ریزی كنید.
* ویژگی ورزش انتخابی چیست؟ به عبارتی ورزش انتخابی بر روی چه مهارتی تأكید دارد. مثلا این كه باعث افزایش سرعت، چابكی و تناسب اندام شده و یا در افزایش استقامت بدن، كشیدگی عضلات و افزایش قد تأثیرگذار است. توجه كنید گاه كودك یا نوجوان چاق نیست، اما به تنبلی و افسردگی مبتلا است كه این خود زمینه ساز چاقی است؛ بنابراین انتخاب ورزش هایی كه او را چابك و چالاك كند، توصیه می شود.
* اگر فرزندتان در دوره بلوغ و یا نزدیك به آن قرار دارد، ورزش باید باعث كاهش اثرات نامطلوب جسمی _ روانی ناشی بلوغ شده و بر تكامل جسمی _ روانی فرزندتان تأثیر مثبت داشته باشد.
* از جهت روانشناسی، ورزش انتخابی را بررسی كنید و دریابید ورزش مورد نظر چه كاركردی برای فرزندتان دارد.
* شیوه صحیح انجام ورزش انتخابی را فرا گرفته و به فرزندتان نیز بیاموزید.
* بررسی كنید كه روند كاهش وزن فرزندتان با انجام چه ورزشی تسریع می شود و همان ورزش را انتخاب كنید؛ توجه به علاقه فرزندتان را نیز فراموش كنید.
علاوه بر ورزش، رعایت رژیم غذایی مناسب بسیار تأثیرگذار است. حذف تدریجی مصرف خوراكی هایی چون، چیپس، پفك، غذاهای پرچرب و سرخ شده، برنج، شیرینی، بستنی و شكلات _ در این دو مورد مصرف بسیار اندك در طول یك هفته مانعی ندارد _ نوشابه های گازدار، آبمیوه های غیرطبیعی و... بسیار مهم است.
اقدامات اولیای مدرسه
كودكان و نوجوانان ساعات بسیاری را در مدرسه سپری می كنند، به ویژه این كه این ساعت ها جزو ساعت های مفید و زنده آنها محسوب می شود، بنابراین با برنامه ریزی دقیق می توان گام های مهمی جهت سلامت كودكان و نوجوانان برداشت.
یكی از مهم ترین وظایف اولیای مدرسه، برنامه ریزی دقیق و منظم برای سوق دادن فعالیت های كودكان و نوجوانان در جهت صحیح است، اگر چه شیطنت و بازی لازمه سن كودكی و نوجوانی است، اما می توان با نظم بخشیدن به این فعالیت ها به نتیجه مطلوب دست یافت.
دكتر لاسكوفسكی معتقد است؛ «انرژی نهفته در كودكان و نوجوانان باید به شیوه های صحیح و جهت دار آزاد شود تا باعث عصبانیت، كلافگی، بیش فعالی و... آنها نشود و بهترین شیوه آزاد شدن انرژی آنها، ورزش و فعالیت بدنی است.»
اولیای مدرسه با توجه به چند نكته، به راحتی می توانند شرایط مناسبی را برای بازی و فعالیت كودكان و نوجوانان فراهم كنند؛
* صبحگاه، یكی از بهترین موقعیت ها برای ورزش و فعالیت بدنی دانش آموزان است. این زمان نه تنها اوج انرژی دانش آموزان است، بلكه انجام چند حركت ساده و در عین حال نشاط بخش، دانش آموزان را برای حضور در كلاس درس آماده می كند.
* ساعت تفریح به جای اجرای مقررات بی جا و ممانعت از فعالیت دانش آموزان، فعالیت آنها را سازمان دهی كنید تا هم نظم رعایت شود و هم این كه فعالیت بدنی دانش آموزان متوقف نشود.
* تقسیم بندی دانش آموزان به گروه های مختلف و انجام بازی های ساده ای چون وسطی، والیبال، فوتبال و... از دیگر شیوه های افزایش فعالیت بدنی دانش آموزان حتی برای ۱۰ دقیقه است.
* برگزاری مسابقات ورزشی بین دانش آموزان از دیگر شیوه های تشویق دانش آموزان به ورزش است.
* زنگ ورزش مظلوم ترین و در عین حال مهم ترین ساعت زندگی دانش آموزان است! سعی كنید به هیچ وجه و به هیچ بهانه ای زنگ ورزش حذف نشود.
* مسئولین مدرسه می توانند با در نظر گرفتن بودجه ای مخصوص برای ورزش دانش آموزان، ورزشگاهی را انتخاب كنند و دانش آموزان برای ساعات ورزش به ورزشگاه بروند.
* تنوع در انتخاب نوع ورزش؛ دانش آموزان را به ورزش ترغیب می كند. امكاناتی فراهم كنید كه دانش آموزان بتوانند حتی در مدرسه برای ساعتهای ورزش خود، ورزش های متنوعی را انتخاب كنند.
و در پایان این كه همان طور كه والدین باید به تغذیه فرزندشان توجه كنند، اولیا مدرسه نیز باید با كنترل بوفه مدارس بتوانند سلامت دانش آموزان را تضمین كرده و تكمیل كننده فعالیت والدین برای كاهش و كنترل وزن دانش آموزان باشند.
مترجم: مهتاب صفرزاده خسرو شاهی
منبع: http://www.Mayoclinic.com

منبع : روزنامه همشهری