شبیه‌سازی؛ از رویا تا واقعیت

دست هنرمند «حمید کنگرانی» این تندیس و چندین تندیس دیگر را ساخته و بی‌شک آنقدر خوب این کار را انجام داده است تا حرفی برای نقد و خرده گیری باقی نگذارد. حیمدکنگرانی دامپزشکی خوانده و شاید تنها شخصیتی باشد که از منظر آناتومی و بافت‌شناسی میان حرفه(مجسمه‌سازی) و تخصص‌اش(دامپزشکی) ارتباطی را یافته است.از این هنرمند جوان که تندیس استاد انتظامی را برای خانه‌ی هنرمندان ایران ساخته است،دعوت کردم در سایت خبری خانه‌ی هنرمندان ایران با ما همکلام شود. سخت،محکم و جدی به پرسش‌های ما پاسخ گفت و تلاش مرا برای چالش در این گفت وگو بی نتیجه گذاشت.
▪ اغلب کسانی که با مجسمه‌ی استاد عزت‌الله انتظامی مواجه می‌شوند، درباره‌ی مواد به كار رفته در آن و زمانی كه برای خلق اثر به كار رفته می‌پرسند؟
مواد را نمی‌توانم بگویم. به‌طور كلی مواد اولیه‌ای که در دنیا رواج دارد موم است، اما من از موم استفاده نکردم و هیچ نمونه مومی ‌ندارم و به‌طور آزمایشی برای خودم ساختم ولی مطابق میل من نبود، نمونه‌های این مجسمه‌ها را که از اروپا آورده بودند ، ‌از نزدیک دیدم. انعکاس نور بر روی این آثار مثل انعکاس نور به روی پارافین است و بسیار مصنوعی به‌نظر می‌رسد.
موم خیلی از قابلیت‌ها را ندارد و خیلی دست و پا گیر است. با چند نوع مختلف از مواد کار کردم اما این ماده‌ی آخری است که به آن رسیدم. فقط می‌توانم بگویم که بدن از فایبرگلاس است.
تمام قسمت‌های کار ساخته می‌شود و قالب‌گیری نداریم. حال جالب این است که بعد از ساخت تندیس آقای علی حاتمی، از من پرسیده می‌شد که آیا قالب‌گیری کرده‌اید؟ من پاسخ می‌دادم که آقای حاتمی‌۱۰ سال پیش فوت کردند، من چه‌طور می‌توانستم قالب‌گیری کنم.
▪ وزن مجسمه خیلی سنگین نیست؟
خیر . نسبتا سبک است چون کار تو خالی است، حدودا ۳۰ یا ۴۰ کیلوگرم بیشتر نیست.
▪ این وزن به خاطر موادی است که استفاده شده است؟
بله . ولی در مورد تندیس استاد انتظامی ‌چون ما صفحه‌ی فلزی زیر پا را حذف کردیم برای حفظ تعادل مجبور شدیم پاها را سنگین‌تر کنیم بنابراین مقداری سنگین‌تر است.
چون اگر صفحه‌ی فلزی زیر پای مجسمه بود از دور مجسمه‌بودن آن قابل تشخیص می‌شد ولی با حذف آن انگار مجسمه روی زمین ایستاده و طبیعی‌تر است.
▪ شما در رشته دامپزشکی تحصیل كرده اید ، دلیل‌تان برای انجام این کار علاقه‌ی شخصی‌تان بوده است؟
من ریز دروسی را که در دانشگاه‌ها در رشته‌ی نقاشی و مجسمه‌سازی تدریس می‌شد گرفتم، ولی علاقه‌ای در من ایجاد نکرد. چون من سال‌ها بود که در این زمینه کار می‌کردم احساس می‌کردم این درس‌ها برای من خسته‌کننده است. یک ترم باید درس‌های عمومی ‌بخوانیم، در ادامه هم تعدادی کارگاه بود که من دوره‌های آن‌ها را دیده بودم و یک سری کتاب در مورد تاریخ هنر، که آن‌ها را مطالعه کرده بودم.
احساس کردم رشته‌های مربوط به پزشکی می‌توانند از لحاظ آناتومی و بافت‌شناسی کمک خوبی باشند. البته ناگفته نماند که من به حیوانات علاقه‌ی زیادی دارم و در تلاش هستم که کتابی از طراحی حیوانات تهیه کنم.
▪ ساخت تندیس استاد انتظامی ‌برای شما یک نقطه‌ی عطف بود که پس از آن بیشتر شناخته شدید . قبل از این جریان هیچ‌وقت دلسرد نشدید؟
خیر . اولین نمونه‌ای که به این صورت ساختم حدود سال ۱۳۸۰ بود که این مجسمه در موزه نگهداری می‌شود. منتظر نبودم که کسی از بیرون به من روحیه دهد . جایی جمله‌ای خوانده‌ام با این مضمون که خیلی از آدم‌ها منتظر هستند که یک روزی کسی از جایی بیاید و به آن‌ها انگیزه بدهد . به نظر من این آدم‌ها مثل کسی هستند که در یک خیابانی منتظر اتوبوس است ولی هیچ ایستگاه اتوبوسی در آن وجود ندارد. اگر من کار نکنم هیچ‌وقت کسی به سراغ من نمی‌آید . در همه‌ی زمینه‌ها این طور است . اگر خودتان نخواهید هیچ اتفاقی نمی‌افتد. یک حس کمال‌گرایی که هر کس دوست دارد بهترین روش‌ها و اطلاعات را به کار ببرد و با تخصص کامل به کار خودش ادامه دهد.
▪ تا به امروز چند مجسمه با این روش ساخته‌اید؟
دقیقا نمی‌دانم . ولی فکر می‌کنم حدود ۵۰ کار باشد. بخش زیادی‌اش افراد ناشناس هستند تعدادی هم افراد شاخص.
▪ به این فکر نکرده‌اید که مجسمه‌ی خودتان را بسازید؟
نه . تا حالا فکر نکردم ولی فکر نمی‌کنم بسازم.
▪ شاید خیلی از افراد در این حوزه‌ اولین آزمایش‌ را بروی خودشان انجام دهند. شما این‌طور فکر نمی‌کردید؟
نه . من این‌طور فکر نکردم ولی دوست دارم بدانم که وقتی استاد انتظامی‌ مجسمه‌ی خودشان را می‌بینند چه احساسی به ایشان دست می‌دهد ولی درمورد خودم تا حالا فکر نکردم.
▪ شاید هم اگر کسی مجسمه خودش را بسازد ایراد‌های خودش را برطرف کند؟
نه . چیزی است که وجود دارد. واقعیت را نمی‌شود عوض کرد.
بعضی وقت‌ها افرادی که کار سفارش می‌دهند می‌گویند تغییراتی در کار بدهید. ولی قبول نمی‌کنم چون از ارزش اثر کم می‌شود.
▪ به نظر شما مجسمه‌ی آدمی‌که می‌سازید آن‌قدر باید به واقعیت نزدیک باشد که بیان‌گر روحیات فرد مورد نظر باشد؟
بله . فکر می‌کنم کار باید مفهومی‌ باشد و عمق قضیه زیاد باشد . در تندیس استاد انتظامی ‌سعی کردم کار به این صورت باشد.
من فکر می‌کنم این کار چیزی غیر از مجسمه‌سازی صرف است. ترکیبی است از مجمسه‌سازی و چیزهای دیگر که این‌ها کمک می‌کنند مفهوم اصلی بهتر رسانده شود. در بزرگداشت استاد حاتمی ‌عکس‌العمل استاد مشایخی و خانم حاتمی ‌برای‌ام جالب بود. چون دقیقا اطلاع نداشتند که قرار است با چه‌چیزی روبه‌رو شوند. آقای مشایخی پس از روبه‌رو شدن با تندیس گریه کردند، خانم حاتمی‌ هم دستشان را روی شانه‌ی تندیس استاد گذاشتند مثل اینکه دارند کسی را بعد از سال‌ها می‌بینند. حتی خودم هم از اینکه کار این‌قدر توانسته احساس آشنایی را به وجود بیاورد تحت تاثیر قرار گرفتم.
▪ در واقع می‌شود این‌طور بیان کرد که مجسمه‌ها گاهی می‌توانند فراموش شده‌ها را به خاطر ما بیاورند؟
بله . ما عکس‌ها را هم می‌بینیم ولی حجم فرق دارد ، مثل حضور فیزیکی دوباره است.
▪ چرا ۴۵ سالگی علی حاتمی ‌را انتخاب کردید؟
فکر کردم آرامش و پختگی‌ای را که می‌خواهم در چهره‌ی ایشان هست ولی این دقیقا ۴۵ سالگی آقای حاتمی ‌نیست. حدود ۴۰ تا ۵۰ سالگی ایشان است.
▪ ایده‌آل شما در این کار چیست؟
هنوز به ایده‌آل نرسیده‌ام و فکر نکنم هیچ وقت هم برسم. به نظرم موفقیت ، یک راه یا یک جاده است که نقطه‌ی خاصی نقطه‌ی پایان نیست . هر چه جلوتر بروی باز هم راه ادامه دارد.
▪ همین سیر مجسمه‌سازی را می‌خواهید ادامه بدهید؟
فعلا بله . من هم نقاشی می‌کنم و هم مجسمه‌سازی . دوست دارم یک مجموعه‌ی کامل هم از آناتومی‌ حیوانات و انسان تهیه کنم و به چاپ برسانم.
▪ پس حرفه‌ی شما صرفا مجسمه‌سازی نخواهد بود و در حوزه‌ی پژوهش و نشر و طراحی و .. فعالیت خواهید کرد؟
بله . من اول یک نقاش هستم بعد مجسمه‌ساز . یعنی نقاشی و طراحی کار من است و مجسمه‌سازی سومین کار من .
▪ تا حالا شده که آن قدر درگیر کارتان شوید که کار مثل یک کابوس شود یا حتی به خواب شما هم بیاید؟
در مورد تندیس استاد انتظامی ‌این‌طور بود . گاهی وقت‌ها چشم‌های‌ام را که می‌بستم تصویر استاد را می‌دیدم. من یک‌بار دیگر هم تندیس استاد را تهیه کرده بودم ولی تا آن موقع برخوردی با ایشان نداشتم. بعد از آشنایی با ایشان احساس کردم این کاری نبوده که می‌خواستم. دوست داشتم دوباره فرصت این کار را داشته باشم که بهروز غریب‌پور این فرصت را به من دادند و سعی کردم از این فرصت نهایت استفاده را ببرم.
▪ نگران نیستید کارتان مثل خیلی از کارهای مومی‌ بعد از یک مدت تخریب شده و از هم باز شود؟
نه . این اتفاق نمی‌افتد . من با کارشناسان ارشد شیمی ‌پلیمر در ارتباط هستم و ماندگاری کار من را بالای ۱۵۰ سال تخمین زده‌اند و با اتصالاتی که کار دارد کار ماندگاری شده است.

گفت و گو : مهدی عزیزی

منبع : خانه‌ٔ هنرمندان ایران