سلامتی در تهدید قرص های لاغری

زندگی ماشینی اگرچه منجر به پیشبرد کارها و سرعت بخشیدن به آن شده، ولی باعث کاهش فعالیت انسان ها شده است. علاوه بر این بی توجهی به تغذیه مناسب باعث افزایش روزافزون چاقی و اضافه وزن در افراد می شود که در کنار آن استفاده از محصولات متنوع لاغرکننده رواج پیدا کرده است.
آمار نشان می دهد گروهی از افراد سالانه برای کاهش چند کیلو از وزن شان با قرص های لاغری مبالغ گزافی خرج می کنند، اما واقعیت این است که این گونه داروها نه تنها موجب کاهش وزن نمی شود بلکه عوارضی را هم به دنبال دارند.
در حال حاضر نیز علاوه بر قرص های لاغرکننده، تبلیغات زیادی برای محصولاتی مانند چسب های لاغری، کمربندهای لاغری، ژل و کرم هایی در این زمینه وجود دارد که متأسفانه باوجود استقبال زیاد از آن، کاملاً بی تأثیر هستند.
● دارو درمانی
از آنجایی که زنان بیش از مردان به زیبایی و تناسب اندام خود توجه دارند، بیشترین تعداد مصرف کنندگان و مراجعه کنندگان به متخصصان تغذیه را زنان و دختران جوان تشکیل می دهند ضمن این که بیشتر آنها خواهان مصرف قرص های لاغرکننده هستند تا هر چه زودتر به هدف خود دست یابند. در حالی که تحقیقات پزشکی نشان داده است این داروها یا بی اثر هستند و یا اثر آنها کوتاه مدت است و پس از قطع دارو، شخص به حالت اولیه برمی گردد.
دکتر محمدجواد حسین زاده، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می گوید: در حال حاضر تنها دو الی سه عدد از قرص های موجود در بازار توسط سازمان غذا و دارو در کل جهان تأیید شده است و مصرف آنها تنها برای مدت کوتاهی مجاز است در حالی که بی خطر بودن بقیه داروها هنوز به اثبات نرسیده است، زیرا ممکن است دارویی خواص لاغرکننده داشته باشد، ولی عوارض جانبی و خطرات بیشتری برای فرد به وجود آورد.
● مصرف خودسرانه
استفاده از قرص های لاغرکننده چنان رواج پیدا کرده است که انواع مختلف آن در داروخانه ها و عطاری ها بدون نسخه و تجویز پزشک در اختیار مصرف کنندگان قرار داده شده است. دکتر حسین زاده می افزاید: کاهش وزن تحت نظر پزشک مزایایی دارد که مهمترین آن بررسی و تأیید لزوم استفاده از این نوع قرص ها است. پزشک با در نظر گرفتن سن، جنس، وزن و بیماری های زمینه، رژیم مناسب را برای افراد تجویز می کند و در صورت تشخیص لزوم استفاده از قرص، نوع آن، مدت زمان و نحوه استفاده از آن را تعیین خواهد کرد لذا مصرف خودسرانه این قبیل داروها عوارض و ضایعات خطرناکی را برجای می گذارد که غیرقابل جبران است.
● کاهش دهنده اشتها
داروهای لاغرکننده مکانیزم اثر متفاوتی دارند و از طرق مختلف باعث کاهش وزن می شوند. دکتر حسن مظفری خسروی، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید صدوقی یزد، این گروه از داروها را براساس مکانیزم اثر آنها به چهار دسته تقسیم می کند: متداول ترین این داروها از طریق تأثیر بر مراکز کنترل کننده اشتها در مغز عمل می کنند و موجب کم خوری می شوند به این ترتیب که احساس گرسنگی و میل به غذا را در شخص تا حدود زیادی کاهش می دهد.در برخی از موارد کاهش اشتها یکی از عوارض جانبی دارو است به عنوان مثال یکی از عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی، کاهش اشتها است که پزشک آن را برای افراد افسرده و دارای اضافه وزن تجویز می کند و یا دارویی مانند مت فورمین که برای بیماران دیابتی استفاده می شود خاصیت کاهش دهنده اشتها نیز دارد.
● دفع کننده های چربی
دکتر خسروی با اشاره به دیگر مکانیزم های اثر قرص های لاغرکننده می گوید: دسته دیگر این داروها بر میزان هضم و جذب موادغذایی در دستگاه گوارش اثر منفی دارند و اغلب آنها جذب چربی ها را کاهش می دهند. چربی ها یکی از مواد متراکم و انرژی زا در رژیم غذایی هستند که یک گرم آن ۹ کیلو کالری انرژی دارد در حالی که یک گرم قند، چهار کیلو کالری انرژی تولید می کند. بنابراین افرادی که چاق هستند ابتدا باید میزان مصرف چربی را در رژیم غذایی شان کاهش دهند. غده لوزالمعده یا پانکراس با ترشح آنزیم لیپاز باعث هضم و جذب چربی ها می شود و داروهای لاغر کننده نیز با مهار آنزیم لیپاز از جذب چربی ها در روده جلوگیری می کنند در نتیجه چربی ها از دستگاه گوارش دفع خواهند شد. نکته مهم در مورد این دسته از دارو ها این است که بسیاری از املاح و ویتامین ها مانند ویتامین کا، ای و دی محلول در چربی هستند. بنابراین طبیعی است اختلال در هضم چربی باعث اختلال در جذب ویتامین های محلول در چربی شده و اسهال چرب را به دنبال دارد.
● افزایش سوخت و ساز
دکتر خسروی با اشاره به این نکته که مکانیزم اثر برخی از داروهای لاغرکننده افزایش سوخت و ساز بدن است، می گوید: همان طور که می دانید غده تیروئید اثرات فوق العاده ای بر متابولیسم بدن دارد بطوری که اگر دچار کم کاری شود، میزان مصرف انرژی در بدن کاهش پیدا می کند و فرد دچار چاقی می شود و برعکس در صورت پرکاری تیروئید، میزان هورمون های بدن افزایش پیدا خواهد کرد و با افزایش سوخت و ساز، فرد لاغر خواهد شد. دانشمندان نیز از این خصوصیت استفاده کرده و با ساخت داروهایی که افزایش فعالیت و پرکاری تیروئید را به همراه دارند باعث سوخت و ساز چربی های بدن شده و وزن را کاهش می دهند. این دسته از دارو ها که باعث پرکاری تیروئید و افزایش سوخت و ساز بدن می شوند، بیشتر برای افرادی با کم کاری تیروئید و یا حتی افراد سالم تجویز می شود.
● تأثیر بر اعصاب سمپاتیک
دکتر علی رضا استادرحیمی، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز درخصوص عوارض جانبی این دسته از داروها می گوید: داروهای لاغرکننده که از طریق افزایش سوخت و ساز بدن عمل می کنند به دلیل آن که اکثراً بر سیستم عصبی سمپاتیک اثر می گذارند، می توانند باعث بروز عوارضی چون اضطراب، بی خوابی و احساس وحشت در افراد شوند. از آنجایی که یکی از وظایف سیستم اعصاب سمپاتیک، انقباض عروق و افزایش ضربان قلب و فشار خون است، تحریک آن توسط داروهای واردشده به بدن عوارض خطرناکی حتی سکته مغزی و قلبی را به دنبال دارد. به همین دلیل این دسته از داروها برای افراد دیابتی و یا بیماران قلبی- عروقی تجویز نمی شود و مصرف خودسرانه آن مشکلاتی را برای فرد به وجود می آورد و خطرناک است.
وی در مورد مصرف داروهای تزریقی لاغرکننده می گوید: این قبیل داروها موضعی هستند و تزریق آنها خیلی دردناک است ضمن این که چربی ها را در آن ناحیه از بین نمی برد و تأثیری ندارد و حتی ممکن است باعث مرگ سلولی در آن ناحیه شود که بافت نیز در نتیجه آن از بین می رود.
همچنین استفاده از این تزریقات در ناحیه گردن اصلاً توصیه نمی شود، زیرا خطرناک است لذا رژیم غذایی مناسب و ورزش بهترین و بی خطرترین روش توصیه شده برای افراد چاق است.
● دفع آب بدن
با توجه به این که چاقی یک معضل بهداشتی است و برخی از افراد نیاز شدیدی به کاهش وزن دارند، برخی از افراد سودجو اقدام به ساخت داروهای ادرارآوری کرده اند که عوارض زیادی نیز در بر دارد. دکتر خسروی در این باره می گوید: در صورت استفاده از این نوع داروها، پس از مدتی فرد آب بدن خود را دفع می کند و وزن وی کاهش می یابد. شاید با استفاده از این دسته داروها افراد چاق راضی به نظر برسند، زیرا کاهش وزن در آنها خیلی سریع اتفاق می افتد ولی به دلیل آن که بدن برای جبران آب از دست رفته نیاز به نوشیدن آب پیدا می کند، وزن از دست رفته فرد دوباره بر خواهد گشت.وی معتقد است در درمان چاقی، داروهایی مؤثر است که فقط میزان چربی های بدن را کاهش دهد و به عضله، استخوان و میزان پروتئین های بدن صدمه وارد نکند.
● تداخل با سیستم بدن
برخی از داروهای لاغرکننده علاوه بر اثرات سوء، با داروهای مصرفی دیگر توسط فرد تداخل دارویی داشته و باعث بروز عوارض خطرناکی شده است.دکتر استادرحیمی در این باره می گوید: یکسری از داروهایی که برای کاهش وزن استفاده می شوند می تواند با سیستم طبیعی هورمونی بدن و یا با برخی بیماری های زمینه ای فرد تداخل ایجاد کند. احتباس آب از جمله عوارضی است که برای فرد مسئله ساز است و افزایش ضربان قلب نیز از جمله عوارض این داروها است که بخصوص برای افراد با بیماری های قلبی- عروقی خطر آفرین است. امروز نیز شاهد آن هستیم که داروهایی مورد استفاده قرار می گیرند که نه تنها تأیید نشده اند بلکه هیچ نام و مشخصاتی ندارند تا از عوارض مصرف آن در درازمدت بتوان آگاهی پیدا کرد.
● کاهش پاسخ بدن
استفاده از داروهای متفرقه و تأیید نشده توسط وزارت بهداشت عوارض جبران ناپذیری را برجای خواهد گذاشت.
دکتر خسروی در ادامه می گوید: یکسری از داروهایی که در آنها از ترکیبات آمفتامینی استفاده شده است، در فرد یک نوع وابستگی به وجود خواهد آورد که علاوه بر مشکلات خاص پس از مدتی فرد مجبور به استفاده از مقادیر بیشتری از آن برای تأثیر دارو در بدن خواهد شد.
● روش های پرمخاطره
علاوه بر رواج استفاده از قرص های لاغرکننده متأسفانه در جامعه روش های تهاجمی دیگری برای کاهش توده چربی و یا کاهش اشتها وجود دارد که امروزه استفاده از آنها در مواردی غیرضروری رواج پیدا کرده است.
به گفته دکتر خسروی، روش هایی مانند ساکشن چربی ها و یا قرار دادن بالون در معده که با اشغال حجمی از معده باعث ایجاد حالت سیری می شود، به دلیل آن که عوارض آن پس از گذشت مدت زمان طولانی هنوز مورد تحقیق قرار نگرفته است، استفاده از آنها به جز در مواردی خاص و با تشخیص پزشک توصیه نمی شود و ممکن است عوارض خطرناکی را به دنبال داشته باشد.
متأ سفانه یکی از مشکلاتی که در جامعه وجود دارد این است که برخی از افراد که چاق نیستند و فقط دچار اضافه وزن هستند دست به کارهای مخاطره آمیز می زنند. در واقع این قبیل روش ها جنبه درمان ندارند، زیرا در ساکشن نمی توان تمام بافت های چربی را بطور کامل برداشت و حتی ممکن است یک سلول چربی باقی بماند که اگر رفتار و شیوه تغذیه اصلاح نشود پس از مدتی بافت چربی مثل شرایط قبل بزرگ شده و افزایش پیدا خواهد کرد.
وی استفاده از این روش ها را در شرایط استثنایی که امکان کاهش وزن توسط رژیم غذایی وجود ندارد و یا افرادی که خیلی چاق هستند، مجاز می داند.
● نمایه توده بدنی و تعیین نوع چاقی
استفاده از دارو به تنهایی برای کاهش وزن یک راه درمانی اصولی نیست بلکه فرد برای تناسب اندام و کاهش وزن احتیاج به یک رژیم درمانی مناسب تحت نظر پزشک و فعالیت بدنی منظم دارد.
دکتر خسروی می گوید: متأسفانه برخی از افراد برنامه محرومیت غذایی برای خود در نظر می گیرند بطوری که هفته ای یک مرتبه هم غذا نمی خورند. این نکته بخصوص در دختران اهمیت بیشتری دارد، چرا که پس از مدتی دچار مشکلات گوارشی، کبدی، صفراوی و ریزش مو می شوند که در زیبایی تأثیرگذار خواهد بود.
وی در ادامه می گوید: برای این که بتوان فهمید که چاق هستید یا دچار اضافه وزن، باید از نمایه توده بدنی یعنی (BMI) استفاده کنید. نمایه توده بدنی از طریق تقسیم وزن به کیلوگرم بر قد به متر به توان دو به دست می آید که اگر بیشتر از ۳۰ باشد بدین معنی است که چاق هستید ولی دلیل استفاده از داروهای لاغرکننده نمی شود.
در درجه بندی چاقی ها گفته می شود نمایه توده بدنی بین ۳۰ تا ۳۵ چاقی درجه یک است، بین ۳۵ تا ۴۲ چاقی درجه دو، ۴۲ تا ۵۰ چاقی شدید و بیش از ۵۰ را چاقی ناتوان کننده می گویند که از انجام کارهای شخصی خود نیز باز می مانند.
استفاده از روش های پرخطر برای افرادی با نمایه توده بدنی بین ۲۶ تا ۲۷ به هیچ عنوان توصیه نمی شود بخصوص در سنین پائین.
بنابراین توصیه می شود اولویت اول در کاهش وزن را ورزش و فعالیت بدنی قرار داد تا از اثرات مثبت آن نیز بهره مند شد.

جوانه خانی

منبع : روزنامه ایران