جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
قرن چهارم یا قرن صنعت ادبی
ميان خاورشناسان و محققان اين عقيده مسلّم گرديده است که ظهور سجع در نثر عرب از مختصات قرن چهارم هجرى است و از محققان و علماى مصر نيز گروهى با اين عقيده همداستان مىباشند (احمد زکى مبارک نيز دو مجلد کتاب بسيار نفيس به نام 'النثر الفنى فىالقرن الرابع' در اين معنى تأليف کرده است). |
حق آن است که عرب بعد از خواندن قرآن کريم با سجع آشنا گرديد ليک به حکم نهى از تشبّه به سجع کاهنان، و يا به حکم عدم جواز تقليد از کتاب آسماني، و يا به سوق طبيعى و سهل بودن نثر ساده و موجز و اتبّاع از آن شيوهٔ سهل و آسان تا ديرى مسلمين از آوردن سجع خوددارى داشتهاند و اين معنى تا پايان قرن سوم هجرى کشيد و شايد در اين مدت گاهگاه عبارتى مسجوع در خطبه يا نامه يا کلامى به گوش خورده باشد و ممکنست که همهٔ يادگارهاى مسجوع اين سه عصر از قبيل جعلّيات ابىحيان توحيدى نباشد (رجوع کنيد به: البيان و التبيين ج ۱، ص ۱۹۷-۱۹۹ طبع قاهره). |
معذلک آنچه بتوان جزم در آن حکومت کرد و کتب مدوّن و موثّق عصر از آن حاکى است آن است که سجع در اين مدت رواج نداشته و مطلوب نبوده است (۱) و اينک اگر کتابى مسجوع به قبل از اين تاريخ منسوب شود محققان آن را معجول يا دستخورده و يا نسبت آن را ناصواب شمارند (رجوع کنيد به: به ضحىالاسلام، ج ۱، ص ۲۱۵) و علماى آن عصر سجع را مقابل نثر و در عداد نظم يا نوع خاص مىشمردهاند، و مرد سَجّاع را مانند مرد شاعر يا مرد کاتب متفرّد به صنعت و فن مزبور مىشناختهاند چنانکه گويند که بَشّاربنبُرد سجّاع و خطيب نيز بوده است، و گويند که مختار بنابىعبيد (که به خونخواهى اهل بيت در کوفه برخاست و دعوى الهام مىنمود) سجعهائى مىگفت که به زعم او بر وى نازل شدى و وحى آمدي! و از اين روايت نيز مىتوان دانست که به گمان مردم صدر اسلام وَحْى بايستى بهصورت سجع فرود آيد، هرچند صاحب آن دروغگو باشد، چنانکه ديديم که مسيلمهٔ کذّاب نيز الهامات و وحىهاى مکذوب خود را بهصورت اسجاع بيرون آورده بود و اين معنى تقليدى بود که عرب از کاهنان قديم مىنمود. |
(۱) . يکى از نويسندگان مصر مىگويد غالب کلمات نساک و زهاد در عصر اموى مسجوع است مانند سخنان حسن بصرى و غيره - و امروز نزديک است مدلل گردد که داستان نساک آن عصر که مايهٔ دست متصوفهٔ قرن چهارم شده و براى استحکام پايه و اساس صوفيگرى سلسلهٔ ارتباط خود را تا عصر خلفاى راشدين امتداد دادهاند داستانى مجعول است و بناى زهد غير از بناى تصوف بوده است و آن سخنان مسجوع نيز همه ساخته يا دستخوردهٔ قرون بعد است چنانکه تفصيل آن در مباحث پيشين گذشت. |
در قرن چهارم بهواسطهٔ ترقى ادب و کثرت کتب و ازدحام کُتّاب و قرب و منزلتى که مؤلفان و کاتبان در دربار خلفا و ملوک و امرا تحصيل کرده بودند منافسه و همچشمى بزرگى در ميان آنان بهوجود آمد و رقابتها و مسابقتها و خصومات علميّه و مشاجرات ادبيّه به غايت قصوى و ذروهٔ علياى خود رسيد، هر نويسنده علاوه بر کوشش در حسن خط و حسن اَداى معانى و حسن الفاظ، سعى مىکرد که از شعرا و اشعار و الهامات ايشان استفاده کند و چيزى به عاريت گيرد (۲). |
(۲) . ابوهلال عسگرى خلاف اين گويد و گويد: سجع و ترصيع از عادات قديم عرب بوده است که در سخنان و در نثر آن را بهکار مىبردهاند و در زمان جاهليت از کلام نثر به شعر سرايت کرد و اشعار مرصع و مسجوع تقليد نثر است، و رکاکت اين گفتار آشکار است فتأمل! |
و اين معانى نيز با تطوّر و تحوّلى که از طول زمان و ضعف عادات و آداب کهنه پيدا آمده بود همدست گرديد، و يکباره انقلاب بزرگى در فن نثرنويسى نمايان گشت، و از اين انقلاب شيوهٔ نثر تغيير کرد، و موازنه و مزدوج و قرينهسازى و صنايع ديگر داخل نثر شد تا کار به مقالهنويسى انجاميد، و صدسال بعد اثر آن انقلاب در زبان درى نمايان گرديد و نثر فنى در ايران نيز به تقليد عرب بهوجود آمد. |
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
بنیامین نتانیاهو رهبر انقلاب انفجار مجلس شورای اسلامی نیکا شاکرمی دولت سیزدهم روز معلم معلمان دولت بابک زنجانی مجلس شهید مطهری
ایران هواشناسی بارش باران آتش سوزی هلال احمر قوه قضاییه تهران پلیس شهرداری تهران سیل آموزش و پرورش فضای مجازی
سهام عدالت قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار بازار خودرو حقوق بازنشستگان خودرو دلار سایپا بانک مرکزی ایران خودرو کارگران
سریال نمایشگاه کتاب شهاب حسینی مسعود اسکویی تلویزیون تئاتر سینمای ایران سینما دفاع مقدس
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس چین ترکیه نوار غزه انگلیس اوکراین
فوتبال استقلال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال تراکتور لیگ برتر لیگ قهرمانان اروپا لیگ برتر ایران رئال مادرید بایرن مونیخ
هوش مصنوعی گوگل کولر اپل همراه اول تلفن همراه تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب دیابت بیمه