دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا
زُلالى خوانسارى
مولانا حکيم زلالى خوانسارى از شاعران مشهور اواخر سدهٔ دهم و ربع اول از سدهٔ يازدهم هجرى (م.ح ۱۰۲۵) و از تربيتشدگان حکيم و دانشمند مشهور ميرمحمدباقر داماد و از مداحان وى و شاهعباس و وزيرش ميرزا حبيبالله صدر، و بهويژه از نزديکان و مقربان ميرداماد و ميرزا حبيب بود و در مثنوىهاى خود ستايشهاى مبسوط از آنان مىآورد. دربارهٔ او گفتهاند که خوى درويشى داشت و اعتقاد بيسار به پيشوانيان شيعه مىورزيد چنانکه در ستايش هر يک از چهارده معصوم چهارده قصيده ساخت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زلالى شاعر قصيدهگو و غزلساز و مثنوىسرا بود اما کارش در ساختن مثنوىهاى بديع چنان بالا گرفت که او را هم از عهدش منحصراً گويندهاى مثنوىسرا شناختند و اين شهرت همواره براى او باقى ماند. با اين حال از ديوان قصائد و غزليات و رباعياتش در تذکرهها بيتها و نمونههائى نقل شده است اما همهٔ آن تذکرهها پرست از توصيف هفت مثنوى او که به نامهاى 'هفتگنج' و 'سبعهٔ سياره' و 'سبعهٔ زلالى' و 'هفتآشوب' و 'هفتسياره' شهرت يافتهاند که بعد از مرگش بهدست شيخ عبدالحسين کمرهاى و ملاّ طغراى مشهدى به شکلى که امروز در دست است تنظيم شد و زلالى در به نظم کشيدن اين مجموعه از هفت مثنوى در حقيقت خواسته است از شاعرانى چون اميرخسرو دهلوى و اميرعلى شير نوائى و عبدالرحمن جامى و خاصه اين شاعر استاد آخرى که شهرت هفت اورنگش عالمگير بود، پيروى کند. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
اين نکته را بايد دانست که زلالى منظومههاى خود را با نظم و ترتيب و تقدم و تأخر خاصى نسرود بلکه ظاهراً غالب آنها را با هم آغاز نموده و هرگاه چند بيتى از هر يک را سروده و ثبت کرده است و گويا نام هفت آشوب را خود بر آن ننهاده بلکه اين نام را ديگران از باب انقلابى که منظومههاى زلالى در مثنوىگوئى پديد آورده بود بدان داده باشند امّا 'سبعهٔ سياره' و 'هفتگنج' نامهائى است که خود بر آنها نهاده است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زلالى خوانسارى شاعرى نوآور بود و روشى به تمام معنى مخصوص در نحوهٔ بيان فکرهايش داشت و از اين راه ترکيبهائى تازه بهوجود مىآورد که گاه نامفهوم و نيازمند تفسير و توجيه است. مثلاً: 'غنچه خواه دشت' يعنى کسى که در دشت به دنبال غنچه (و يا چيدن غنچه) مىگشت. ـ 'مرغِ روزْ پنهان' يعنى مرغى که به هنگام روز بيرون نمىآيد و پنهان است (= شب پره، خفاش). ـ 'ساقىخونين جگر' يعنى آنکه بهجاى شراب از خون جگر خويش مىبنوشد و خود را سقايت کند. ـ دماغ دل به فکر خامسوز' يعنى کسى که انديشهٔ ناصواب کند (= خامانديش). ـ 'هوس پخت فضاى دشت و فرسنگ' يعنى آنکه هوس فضاى باز فرسنگ در فرسنگ دشت را داشته باشد (اين ترکيبها را در نمونههائى که از شعر او خواهيم آورد، ببينيد). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
گذشته از اين، تشبيهها و استعارهها و کنايههاى زلالى هم در درياى مواجى از تخليلهاى دور و دراز و ايهامهاى دور پرواز شناورند، و گاه به چنان حدى از مطبوعى و دلپسندى مىرسند که کمتر سابقه دارد، مانند: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بايد توجه داشت که زلالى در همان حال که بيتهاى بلند و نکتههاى عالى دارد، بهعلت مبالغه در آوردن ترکيبها و تعبيرهاى ديرياب و تشبيهها و استعارههاى متخيّل و مبهم و پيچيدن به وهمهاى باريک، خواه و ناخواهگاه از راه راست سخنورى دور شده و بيتهاى ناساز سروده است. اين است که دربارهاش گفتهاند: 'رطب و يابس در کلامش بسيار است اما بيات بلندش از قبيل اعجاز است...' و يا 'پست و بلند در اشعارش بسيارست' و يا 'زلال افکارش اکثر دُردآميز است' . شرح سبعهٔ زلالى بهنحوى که در مقدمهٔ ملاّطغرا آمده چنين است: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱. حسن گلوسوز در عرفان و دربرداندهٔ حدود ۴۵۰ بيت در برابر مخزنالاسرار نظامى. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۲. شعلهٔ ديدار در عرفان و بر وزن مثنوى شريفمولانا در دويست و اند بيت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۳. ميخانه در عرفان و بر وزن حديقه سنائى در سيصد و شصت و اند بيت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۴. ذرّه و خورشيد که تمثيلى است در بيان عشق ميان ذره و خورشيد و بر وزن سبحةالابرار جامى نظم يافته است. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۵. آذر و سمندر، يا گل و بلبل بر وزن ليلى و مجنون در بيان عشق آذر و سمندر. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۶. سليماننامه يا سليمان و بلقيس بر وزن اسکندرنامه نظامى در ۵۸۹ بيت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۷. محمود و اياز در بيان عشق سلطان محمود غزنوى به غلام محبوبش اياز در نظيرهگوئى بر خسرو و شيرين نظامى و در ۴۷۰۰ بيت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
از نمونه اشعار او است: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
غزه ایران آمریکا شورای نگهبان مجلس شورای اسلامی انتخابات دولت حسین امیرعبداللهیان حجاب جنگ دولت سیزدهم حسن روحانی
سلامت هواشناسی اصفهان شهرداری تهران تهران قتل فضای مجازی سیلاب سامانه بارشی سازمان هواشناسی آموزش و پرورش باران
بانک مرکزی خودرو بنزین بازار خودرو قیمت دلار قیمت طلا قیمت خودرو دلار یارانه مسکن ایران خودرو حقوق بازنشستگان
تلویزیون نمایشگاه کتاب سینمای ایران صدا و سیما دفاع مقدس مسعود اسکویی موسیقی سریال مهران غفوریان
معماری
اسرائیل رژیم صهیونیستی حماس فلسطین جنگ غزه روسیه اوکراین امیرعبداللهیان طوفان الاقصی ایالات متحده آمریکا نوار غزه جنگ اوکراین
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر جواد نکونام رئال مادرید سپاهان بارسلونا بازی لیگ برتر انگلیس باشگاه استقلال باشگاه پرسپولیس
باتری اپل گوگل اینستاگرام آیفون مایکروسافت ناسا عکاسی سامسونگ
کاهش وزن دیابت توت فرنگی سیگار فشار خون کبد چرب