دوشنبه, ۱۷ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 6 May, 2024
مجله ویستا
بُسحق اَطعمه
شيخ جمالالدين (يا فخرالدين) ابواسحق حلاّج اطعمهٔ شيرازى شاعر مبتکر در شيوهٔ خود و متوسط در شعر فارسى است که در نيمهٔ اوّل قرن نهم هجرى مىزيست. او را 'شيخ اطعمه' و 'شيخ ابواسحق حلاّج' و 'بسحق اطعمه' خواندهاند و در شعر بُسحق (= بسحاق) تخلّص مىکرد که مخفّف بواسحاق و ابواسحاق است، و چون پيشهٔ پنبهزنى داشت شهرت 'حلاّج' يافت و از آن رو که در شعر خود به وصف انواع طعامها پرداخت لقب 'اطعمه' گرفت و به هر حال نبايد او را با 'نظامالدين احمد اطعمه' که اندکى پس از وى در شيراز به شاعرى مىپرداخت يکى دانست. تاريخ ولادت ابواسحق معلوم نيست امّا از سخنان دولتشاه در تذکرهاش چنين برمىآيد که در ميان سالهاى ۸۱۲-۸۱۷ (عهد حکومت سلطان اسکندربن عمر شيخ بر فارس) به حدّى از شهرت رسيده بود که مىتوانست نديم آن سلطان باشد و مثلاً ميان چهل و پنجاه سال داشته بوده باشد و بدين ترتيب بايد ولادتش را بين وسطهاى قرن هشتم و سالهاى دههٔ دوم از نيمهٔ دوم آن قرن دانست. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
از کيفيت و کميت تحصيل وى نيز آگاهى نداريم و ممکن است اشتغالش به شاعرى به سائقهٔ ذوق و مطالعات شخصى وى صورت گرفته باشد، امّا استقبالهائى که از شاعران مشهور پيش از خود کرده نشان مىدهد که به شاعرانى چون سلمان، سعدى، خسرو، حافظ، کمال خجندى، عراقى، مولوى، حسن دهلوى و عماد فقيه توجه خاصى داشته است. نبايد ناگفته گذاشت که رسم استفاده از غزلها و قصايد و قطعات مشهور فارسى براى طنز و شوخى، بهويژه در آثار عبيد زاکانى سابقه داشته است منتهى بحسق بهجاى هزل و طعن اجتماعى جوابها و استقبالهاى خود را منحصر به توصيف غذاها و طعامها کرده و يقين است که در ذکر اين اوصاف، سخن او خالى از بيان آرزوهاى پنهانى طبقات محروم جامعهٔ آن زمان، و شايد خود شاعر، نبود و حتى او در پشت پردهٔ اين 'اوصاف اطعمه' گاه به بعضى معاصران خود مىتاخت و به سخن خود جنبهٔ طنز و نقد مىداد و يکى از جمله آن معاصران شاه نعمةالله ولى کرمانى شيخ متنفّذ زمان است که سفرهائى به شيراز کرد و بسحق که مسلّماً با اين صوفى رياستجوى بر سر شوخى بود يکى از قصائد او را براى جوابگوئى برگزيد، چنانکه غزل شاه را هم با مطلع: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نيز به طنز گرفت و با شعر: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جواب گفت: صاحب طرائقالحقايق او را از اصحاب و جد و حال دانسته و با شاه داعى الىالله مصاحب و معاشر شمرده است امّا نه در آثارش اثرى از وجد و حال هويدا است و نه ادّعاى مصاحبتش با شاه داعى درست است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
از ديوان بسحق نسخههائى موجود است. بهترين و آخرين چاپ مجموعه آثارش در استانبول به سال ۱۸۸۵م. به همت ميرزاحبيب اصفهانى همراه با مقدمهاى در احوال او صورت گرفت و مشتمل است بر 'کنزالاشتها' و قصايد و غزليات و ترجيعات و رباعيات و مثنوى به علاوهٔ چند رسالهٔ مختلط نظم و نثر مثل داستان مزعفر و بغرا، يا ماجراى برنج و بغرا، خوابنامه، خاتمهٔ ديوان، فرهنگ ديوان اطعمه، بقيه ديوان و قصيده در مدح کجرى (نوعى از طعام هندى). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ديوان اشعار بسحق هم از عصر و زمان شاعر شهرت يافت چنانکه او خود در 'خاتمهٔ ديوان' به شهرتى که آثارش حاصل کرده بود اشارهاى لطيف دارد و گويد: اين آشها به کفچهٔ ما برآمد و حال بهجائى رسيد که از قاف تا قاف بوى کليچه و قطايف ما بگرفت و در ممالک ايران و توران آوازه و بوى فرنى و بورانى ما برفت' . به هر حال کار بسحق نه تنها در بافتن مطالب بکر و نو تازگى دارد بلکه او در بيان آنها نيز توانا و مقتدر است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
وفاتش به سال ۸۲۷ يا ۸۳۰ و يا ۸۳۷ اتفاق افتاد و قبرش در گوشهٔ جنوب غربى تکيهٔ چهل تنان شيراز برجاى است. از اشعار او است: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
از غزلهاى او است غزل ذيل که با استقبال از دو غزل سعدى (۱) ساخته است: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(۱) . به مطلعهاى: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
و اين غزل در جواب و تضمين غزل حافظ است: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران رهبر انقلاب حج آمریکا مجلس شورای اسلامی دولت شورای نگهبان حجاب دولت سیزدهم جنگ رسانه حسین امیرعبداللهیان
هواشناسی تهران شهرداری تهران قتل فضای مجازی آموزش و پرورش سیلاب سلامت شهرداری سازمان هواشناسی باران آتش سوزی
قیمت دلار ایران خودرو قیمت طلا خودرو بانک مرکزی قیمت خودرو دلار بازار خودرو حقوق بازنشستگان مسکن تورم قیمت
تئاتر محمدعلی علومی سریال تلویزیون سینمای ایران نمایشگاه کتاب مسعود اسکویی دفاع مقدس صدا و سیما موسیقی سینما مهران غفوریان
مغز دانش بنیان فضا
اسرائیل رژیم صهیونیستی غزه حماس فلسطین جنگ غزه روسیه طوفان الاقصی نتانیاهو اوکراین نوار غزه طالبان
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر نساجی عبدالله ویسی رئال مادرید لیگ برتر ایران سپاهان جواد نکونام بازی بارسلونا
اپل مایکروسافت سامسونگ آیفون گوگل باتری پهپاد عکاسی ناسا
سازمان غذا و دارو رژیم غذایی بیمه سیگار کاهش وزن توت فرنگی دندانپزشکی فشار خون