یکشنبه, ۳۰ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 19 May, 2024
مجله ویستا
سبک انشاء چهارمقاله
چهارمقاله با اينکه در اواسط قرن ششم تأليف يافته است، از حيث شيوهٔ نگارش کهنهتر مىنمايد، و اگر بعضى قراين در پارهاى فصول نباشد چنانکه بعد اشاره خواهد شد هرکس که تاريخ تأليف آن کتاب را نداند و به علم سبکشناسى واقف باشد آن را در شمار نثر اواخر قرن پنجم خواهد شمرد، زيرا سواد اعظم آن کتاب درست با سبک قابوسنامه و سياستنامهٔ خواجه نظامالملک برابر است، و از حيث سادگى عبارت و سلامت کامل و ايجاز لفظ و اشباع معنى و خالى بودن از مترادفات لفظى و نداشتن جملههاى مترادف و اَسجاع بارد و موازنات و ساير تکلّفات معمولهٔ آن زمان در طراز اول کتب قديم قرار دارد و معلوم مىدارد که نويسنده نخواسته است کتاب خود را به شيوهٔ عصر انشاء کند، و به سبک استادان قديم راغبتر بوده و يا در اين شيوه رعايت جانب سليقهٔ بزرگان شهر خود را لازم مىشمرده است، زيرا در بعضى مقامات که دست نگاه داشته و تفننى کرده است، نمودارى از سبک و شيوهٔ قرن ششم را به قلم آورده و نيز از لغات مستعملهٔ در کليله و دمنه زياد دارد که معلوم است که در آن وقت اين لغات رايج بوده است. |
مىتوان گفت بعد از تاريخ بيهقى و قابوسنامه و سياستنامه اين کتاب خاتم کتب ادبى متقدمان است، زيرا در روانى لفظ و وضوح مطالب و مجسم داشتن معانى و وصف کامل و ايجازهاى بسيار لطيف و اطنابهاى لطيفتر و بيان لحن محاورهٔ عصر، و بستن جملهها فراخور مقصود، و قدرت بر استعمال هر کلمه و لفظى که شايستهٔ هر مقام است، نظيرى ندارد. |
تنها تفاوتى که بين اين کتاب و کتب قديمتر هست آن است که کلمات در چهارمقاله تراش خورده و مختصر شده است 'اندر' همهجا 'در' استعمال شده است جز بنادر در فصول اول و نيز بر و اندر و در زائد بعد از اسامى نمىآيد، و 'مر' و 'همي' کمتر استعمال مىشود، و افعال شرطى و تمنائى و مشکوک انشائى بهندرت به سبک قديم استعمال مىشود، جز استمرارى و شرطى مطابق سبک قرن ششم با ياء مجهول، آن هم لدىالاحتياج و گاهگاه نه پيوسته، و الفاظ 'ايدر' و 'ايدون' و لغت کهنهٔ فارسى ديگر نيز در آن يافت نمىشود، اما 'چند' به معنى 'به قدر' و 'نيز' به معنى ديگر و 'پيش' به همان معنى و 'برنشستن' به معنى سوار شدن و آوردن افعال مقاربه 'خواست بود' و غيره و آوردن 'حرب' بهجاى 'جنگ' و آوردن قيود تأکيد چون عظيم و شگرف و سخت و نيک و قوى مانند صفت مقدم بر موصوف يا بعد از موصوف، و آوردن باء تأکيد بر سر افعال مثبت، و باء به معناهاى مختلف چون باء تعديه و غيره بر سر اسامى يا مصادر يا صفات به شيوهٔ قديم، و تکرار فعلها در آخر جملههاى متعاطفه تا سه نوبت به شيوهٔ قديم فراوان دارد. |
ديگر: فعلى بوده است مرکب از 'فرمودن' و از 'دانستن' که در مقام توقير و ادب بهجاى صيغهٔ امر غايب از 'دانستن' استعمال مىشده است، و کتب 'پهلوي' از اين فعل زياد بهکار مىبردهاند و در کتب مذکور صيغههاى مضارع بعضى ماضى يا امر غايب از اين فعل نيز آمده است مثل: 'شاهنشاه فرمايد پرسيدن' - يعنى شاهنشاه پرسيد - و 'شاهنشاه فرمايد دانستن' يعنى شاهنشاه بداند. نظامى عروضى نيز يکبار صيغهٔ امر غايب از اين فعل را آورده است، شاهد از صفحهٔ ۳ سطر ۱۹: 'راى عالى اعلاەالله فرمايد دانستن که موجوداتى که هستند از دو بيرون نيست' يعن: شاه بداند که ... |
همچنين به تبعيت قدما شواهدى از شعر فارسى و تازى و استدلال به آيات و احاديث و غيره مطابق شيوهٔ عصر خود ندارد و هرجا شعرى آورده است جزء تاريخ او است يا نام شاعر را به مناسبتى ذکر کرده و شعر او را هم شاهد آورده است. |
چهارمقاله از حيث لغت تازى و پارسى و غلبهٔ هر يک بر ديگرى به دو قسمت منقسم مىگردد: يکى قسمت آغاز کتاب که در آن چهار فصل آورده است از الهيات و طبيعيات از خلقت جهان و پيدا شدن عناصر و آفتاب و ماه و ستارگان و زمين و جماد و نبات و حيوان و حواس ظاهر و باطن انسانى و وجود انسان کامل و پيامبرى و پادشاهي، و در اين فصول که در حکم مقدمهٔ کتاب قرار داده است اصطلاحات علمى بسيار و لغات تازى بىشمار از مصطلحات فلسفهٔ الهى و طبيعيات و هيئت و نجوم و طب و غيره آورده و معذلک از حيث سبک و شيوه از سبک متقدمان عدول نکرده است، لغات تازى در اين فصول و در مقدمهٔ هر مقاله زيادتر از متن مقالات است؛ قسمت ديگر که متن مقالات باشد نثرى است روان و طبيعى و بسيار زيبا که با وجود تأثير سليقهٔ قرن ششم باز از شيوهٔ سادگى و ايجاز و ساير خصوصيات قديم بيرون نيست. |
تنها در بعضى از مواضع کتاب قلم را به صنعتگرىها از موازنه و مزدوج و سجع متوجه ساخته و بسيار خوب از عهده برآمده است و مىتوان آن را شيوهٔ خاص نظامى عروضى شمرد. |
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
رئیس جمهور سید ابراهیم رئیسی سیدابراهیم رئیسی ایران رئیسی بالگرد ابراهیم رئیسی مجلس شورای اسلامی دولت سیزدهم مجلس دولت رسانه
سیل تهران هلال احمر مشهد هواشناسی حوادث سیل مشهد سیلاب سلامت بارش باران آموزش و پرورش خراسان رضوی
قیمت دلار خودرو یارانه حقوق بازنشستگان دلار بازار خودرو قیمت خودرو ایران خودرو قیمت طلا مالیات بورس مسکن
نمایشگاه کتاب سینما گردشگری سینمای ایران لیلا حاتمی جشنواره کن زری خوشکام علی حاتمی کتاب تلویزیون نمایشگاه کتاب تهران فیلم
قرآن ایلان ماسک
رژیم صهیونیستی غزه اسرائیل فلسطین جنگ غزه آمریکا روسیه حماس چین اوکراین نوار غزه لبنان
فوتبال پرسپولیس استقلال لیگ برتر فدراسیون فوتبال لیگ برتر انگلیس تراکتور بازی باشگاه پرسپولیس بارسلونا اشکان دژاگه مهدی تاج
هوش مصنوعی گوگل سامسونگ هواپیما ناسا آیفون موبایل اپل تبلیغات اینترنت اینستاگرام
سازمان غذا و دارو تجهیزات پزشکی آلزایمر رژیم غذایی کاهش وزن پزشک سلامت روان ویتامین دیابت