راهبرد جامعه علمی و سیاسی آمریکا در قبال طب سنتی و مکمل

در دنیای پزشکی امروز براساس مدارک و آمارهای سازمان جهانی بهداشت، انگیزه و علاقه‌ای مردمی و حرکتی عظیم نسبت به طب مکمل، خصوصاً طب سنتی دیده می‌شود. در پی وجود چنین مدارک و مستنداتی، کاخ سفید به منظور انتقال درست و مفید طب سنتی و مکمل به جامعه و سیستم بهداشتی ـ درمانی آمریکا، به تعینن، تعریف و تبیین استراتژی‌هائی در رابطه با روند و روش‌های تحقیقات، آموزش و شیوه‌های ارائه خدمات درمانی در آمریکا پرداخت.
در این مقاله سیستم بهداشتی آمریکا به‌عنوان نمونهٔ یک سیستم بهداشتی مدرن و پیشرفته و در عین حال گرایش آن به طب مکمل و سنتی و تدوین استراتژی و برنامه‌هائی در این زمینه به اختصار بیان می‌شود تا بدین‌وسیله اهمیت طب سنتی ایران و ضرورت احیا و تلفیق آن با سیستم درمانی کشورمان روشن‌تر شود.
تأسیس سازمان ملی طب مکمل و جایگزین (NCCAM) در سال ۱۹۹۸ در آمریکا موجب تحول بزرگی در زمینه پیشرفت تحقیقات در این زمینه در این کشور شد. در همین راستا و در پاسخ به نیاز مردم جامعه آمریکا، کاخ سفید با دستور مستقیم رئیس‌جمهور وقت در مارس سال ۲۰۰۰ زمینه تشکیل یک کمیته منتخب مسئول انجام تحقیقات و تدوین استراتژی و ارائه راهکار در رابطه با طب سنتی و مکمل را فراهم آورد.
نتایج مربوط به هیجده ماه تحقیق و بررسی‌های کمیته مسئول، خبر از وجود حدود ۱۷۰۰ شرکت، سازمان و گروه‌های بهداشتی ـ درمانی استفاده کننده از طب مکمل و جایگزین داد. هم‌چنین مستندات و نتایج بررسی‌ها نشان داد که میزان علاقه، انگیزه و رویکرد جامعه برای استفاده از طب سنتی و مکمل طی ۳۰ سال گذشته، مخصوصاً در زمینه‌های مزمن با دوره درمان‌های طولانی و بیماری‌هائی که کیفیت زندگی بیماران را کاهش می‌دهد، به شکل مداوم و پیوسته در آمریکا افزایش داشته است. آنالیز آماری نتایج نشان داد که بسته به نوع تعریف ارائه شده برای طب مکمل، بین ۵/۶ تا ۴۳ درصد از جمعیت آمریکا از طب مکمل و جایگزین استفاده می‌کنند.
● برخی شاخصه‌های طب سنتی و مکمل
در طب آلوپاتی تاکنون تعاریف گوناگونی برای سلامتی ارائه شده که در هر یک سعی شده که کامل‌ترین تعریف ارائه شود ولی در تمامی این تعاریف محوریت اصلی تعریف بر عدم وجود بیماری است و این در حالی است که در طب مکمل توجه به مسائل روحی و جسمی و در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و عادات بومی و فرهنگی افراد هم در تعریف بیماری و هم در انتخاب روش درمان مدنظر است.
در طب کل نگر تأکید بر توجه بر همه جنبه‌های فیزیکی، روحی، روانی و شرایط بومی و عادات فردی و فرهنگی به‌عنوان ابعاد اساسی در بهبودی و سلامت وجود دارد.
● چرا طب سنتی و مکمل؟
با کاهش خطر بیماری‌های حاد عفونی و سایر بیماری‌های حاد تهدید کننده حیات، توجه مجامع تحقیقاتی و درمانی پزشکی در جهان به سمت بیماری‌های مزمن و مشکلات پیچیده آنها جلب شد. در این دسته از بیماری‌ها علاوه بر تحمیل بار اقتصادی فراوان، به دلیل سیر طولانی، درمان‌هائی که فقط جنبه موقتی دارند منجر به کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شوند.
نتایج شاخص‌های سلامت در قرن بیستم بیان‌گر افزایش طول عمر افراد است که شیب آهسته و تدریجی پیرتر شدن جمعیت موجب افزایش مشخص و معنادار بیماری‌های مزمن مانند آرتریت، کمر درد، دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های مزمن قلبی و عروقی و سرطان شده است. این موضوع مجامع پزشکی را بر آن دارد تا تلاش کنند در آینده قادر به حل این بیماری‌ها و عوارض مربوط به آنها باشند.
تحقیقات بین‌المللی نشان داده‌اند که شکایت عمده‌ای که بیماران برای درمان آن به طب مکمل مراجعه می‌کنند، درد است (۲۴ درصد موارد). هم‌چنین بررسی‌های انجام شده در یک کلینیک روماتولوژی نشان می‌دهد، علت استفاده از طب مکمل در بین ۵۰ درصد از بیماران استفاده کننده از طب مکمل، عدم پاسخ و بهبود در استفاده از داروها و روش‌های طب رایج بوده است.
● سرطان و طب مکمل
به منظور به‌دست آوردن آماری از شیوع و پیش‌بینی‌ میزان استفاده از طب مکمل در میان مبتلایان به سرطان، تحقیق و بررسی در چندین مرکز پیشرفته درمانی سرطان انجام شد. نتایج نشان داد که در تمامی این مراکز از روش‌های درمانی ترکیبی استفاده می‌شود. ۷۵ ـ ۶۵ درصد از بیماران از حداقل یکی از روش‌های طب مکمل استفاده می‌کردند. در ۷۳ درصد از استفاده کنندگان از طب مکمل، نتایج بررسی‌های آزمایشگاهی نشان‌گر افزایش توان پاسخ سیستم ایمنی بود.
یکی از ویراستاران مجله پزشکی نیوانگلند در سال ۱۹۹۸ درباره طب مکمل معتقد است:
”امکان ندارد دو جور طب، یکی مکمل یا سنتی و دیگری امروزی وجود داشته باشد. آن‌چه حقیقت دارد این است که یک چیز به نام طب (بدون پسوند و پیشوند) وجود دارد که در طول دوران به حد کافی مورد آزمون و خطا قرار گرفته است و دچار تحول و تکامل شده است.
در طول زمان معلوم شده که کدام دارو یا کدام روش مؤثرتر است. این منطقی نیست مکتب و روش‌های درمانی را که مکرراً مورد استفاده قرار گرفته را به‌عنوان یک مکتب فرعی یا آلتر ناتیو مطرح کنیم و کنار بگذاریم. ما باید براساس نتایج بررسی‌ها و تحقیقاتی که نشان می‌دهند که یک روش درمانی مفید یا بی‌ضرر است، آنها را بپذیریم.“
● طب سنتی و مکمل در مراکز علمی
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهند که ۷۲ درصد از دانشکده‌های پزشکی در دنیا واحد درسی اختیاری یا اجباری تحت عنوان طب مکمل دارند و تعداد پزشکانی که از طب مکمل در طبابت خود استفاده می‌کنند، روندی رو به رشد دارند.
براساس گزارش انجمن بیمارستان‌های آمریکا، در ۱۶ درصد از بیمارستان‌ها در سال ۲۰۰۰ خدمات مربوط به طب مکمل ارائه می‌شده است و این در حالی است که آمار این خدمات در سال ۱۹۹۹، یازده درصد بوده است. در این بررسی‌ها مشخص شده که بسیاری از مراکز درمانی بزرگ و معتبر مخصوصاً مراکز تحقیقاتی ـ درمانی سرطان و پلی‌کلینیک‌ها علاوه بر روش‌های رایج درمانی از طب مکمل نیز استفاده می‌کنند.
● طب سنتی و مکمل در آینده
استفاده از طب آلوپاتی و طب مکمل در کنار یکدیگر در جایگاه‌ها و شرایط مناسب از سال‌ها قبل در تعدادی از بیمارستان‌ها شروع شده که نتایج بررسی‌ها بیان‌گر روند رو به رشد این شرایط است. هم‌چنین بسیاری از مراکز درمانی و شرکت‌های بیمه با توجه به گسترش استفاده از طب مکمل خواهان همکاری و سرمایه‌گذاری در این زمینه هستند که نویدی برای فراهم شدن زمینه ترویج علمی و منطقی و البته ارزان طب سنتی و مکمل خواهد بود.
در پایان لازم به ذکر است که نتایج تحقیقات دوساله هیئت منتخب دولت آمریکا در سال ۲۰۰۲ با ارائه راهبردها و راهکارهای علمی و عملی به سیاست‌گذاران عرصه بهداشت و درمان این کشور تحت عنوان زیر به‌صورت رسمی منتشر شد:
White House Commission on Complementary and Alternative Medicine Policy. Final Report. ۲۰۰۲

گردآوری و ترجمه: حسین رضائی‌زاده. پزشک،
طیبه‌ طاهری‌پناه. پزشک،
عضو گروه تحقیقات طب سنتی ایران، دانشگاه شاهد
انجمن علمی طب سنتی ایران. مرکز استعدادهای درخشان. دانشگاه علوم پزشکی تهران

منبع : فصلنامه عطارنامه