آیا فقط بابا نان می دهد

علیرضا علی احمدی که به تازگی به مقام وزیر آموزش و پرورش رسید، اخیرا در مقام سرپرست وزارتخانه امروزین خود در نشستی با عنوان «زن و سلامت معنوی» اعلام کرد که کل سیستم آموزشی باید بر تفاوت میان دختران و پسران بنا شود. او گفت: «مدارس و واحدهای آموزشی دختران و پسران مقتضیات خاص خود را می طلبد و نوع تعامل اولیا و مربیان در مدارس دخترانه و پسرانه متفاوت است و حتی مقاطع تحصیلی دختران و پسران باید متفاوت باشد.» به گفته علیرضا علی احمدی، این ایده در دستور کار کارشناسان و محققان قرار داده شده تا به دنبال راه های پیاده کردن آن باشند.
● تبعیض جنسیتی در کتاب های درسی
فاطمه قاسم زاده، روانشناس که مطالعه طولانی ای روی کتاب های درسی ایران کرده است، می گوید: «چهره ای که از زن در خانواده نشان داده می شود، همیشه زنی است که بیش تر وقتش در آشپزخانه است، دارد کارهای خانه را انجام می دهد و دخترش هم در کنارش دارد کمک می کند. پدر خانواده مردی است که بیرون کار می کند، در خانه هم همیشه کارهای دست بالا را انجام می دهد و همیشه هم پسرش در کنارش به آن کارها کمک می کند. یعنی تصویری که داده می شود این است که مادر و دختر در کنار هم، پدر و پسر در کنار هم اند و با یک حالتی که وقتی آدم عمیق می شود، برتری پدر و پسر را نسبت به مادر و دختر می بیند.»
● آیا فقط بابا نان می دهد؟
آیا تصاویر و جملات به ظاهر ساده ای که از همان ابتدا به کودک می گوید، «بابا نان داد»، با واقعیت جامعه ایران و زن ایرانی انطباق دارد؟ فهیمه خضرحیدری روزنامه نگار در مسایل کودکان و زنان می گوید: «سطح مشارکت زنان در ایران بسیار بالاتر از این است که بخواهند مثل کوکب خانم کتاب های درسی نیمرو یا ماست درست کنند.این واقعیت اجتماعی در کتاب های درسی ما نادیده گرفته می شود.»
و فاطمه قاسم زاده اضافه می کند:«در کتاب های درسی ما حتی یک نمونه زن شاغل هم پیدا نمی شود.»
● حضور کمرنگ زن
فهمیه خضرحیدری توجه ما را به نکته مهم دیگری جلب می کند: «تعداد تصاویر زن و مرد در کتاب های درسی.» او به یک نمونه اشاره می کند: «در کتاب کلاس پنجم دبستان از ۲۲ تصویر که در آن انسان حضور دارد، در ۲۰ تصویر تنها مرد را می توان دید و تنها دو تصویر متعلق به زن است. در یکی از تصویرها در قالب عروسک تئاتر و در دومی پیرزنی که پسرک یتیمی او را همراهی می کند.»
روانشناسی حاکم بر کتاب های درسی دبستان و دبیرستان ایران تنها به تصاویر ختم نمی شود.فقط در نقاشی های کتاب نیست که زن یا اصلا وجود ندارد، یا در نقشی وابسته به مرد و فرودست ظاهر می شود. در اغلب متون قهرمان داستان ها مرد هستند. مردها باهوش اند، شجاع اند، تصمیم گیرنده اند. زن ها نیاز به حمایت دارند، احساساتی اند، جسارت ندارند و نباید هم داشته باشند، نمونه زن خوب، زنی است که فداکار باشد و در برابر هر چه بر او روا داشته می شود، صبور و مطیع باشد. زن خوب یعنی مادر خوب، خانه دار خوب،
● تبعیض در همه عرصه ها
تبعیض در آموزش تنها در نوشته، تصویر یا گفتار نیست. در همه عرصه هاست. فاطمه قاسم زاده به نمونه ورزش اشاره می کند: «ورزش رسما برای دخترها منع نشده ولی به گفته خود مقامات مسوول امکانات ورزشی که برای دخترها در نظر گرفته اند بسیار اندک و محدود است و این چیزی جز یک نگرش مردانه که دختران را از امکانات ورزشی محروم می کنند، نیست درحالی که چقدر برای سلامت فرد، فرقی نمی کند دختر یا پسر، ورزش ضرورت دارد.»
در این نگاه مفاهیم بنیادی مانند صلح، دوستی، شادی، دیدن تفاوت ها و احترام به آن ها، احترام به حقوق دیگران و احساس ارزشمندی انسان نیز جای شایسته ای ندارند.
● گسترش جدایی جنسیتی
محتوای آموزش در ایران، اغلب مردسالار است. ولی تفکری که به تفکیک جنسیتی می اندیشد، به این محتوا راضی نیست. جدایی زن و مرد در اتوبوس و مترو، مسوولان را به فکر جدایی آن ها در دانشگاه، بیمارستان، سینما و حتی راه پله ها و آسانسور هم کشیده شده است، تفکیک جنسیتی در این نگاه، باید شامل حال سیستم آموزش هم بشود.
سخنان سرپرست آموزش و پرورش در این باره، به نظر خیلی ها شاید فقط یک حرف است و نمی شود آن را جدی گرفت، اما طرح های دیگری هم که حالا دارد بی سروصدا اجرا می شود، مثل سهمیه بندی جنسیتی در دانشگاه ها نیز در ابتدا به نظر فقط حرف می آمد. فاطمه قاسم زاده روانشناس و پژوهشگر کتاب های درسی می گوید: «مطالب درسی دبستان و دبیرستان های ایران همین امروز هم در برخی زمینه ها عقب مانده است و به نیازهای روز امروز آن ها توجهی ندارد، چه برسد به آن که تفکیک جنسیتی هم در محتوای آن ها دخالت داده شود.
● تفاوت توجیه گر تبعیض نیست
پژوهشگران منکر تفاوت های میان افراد نیستند ولی تفاوت ها نباید تبعیضی را باعث شوند. هر فرد خود باید تصمیم گیرد که علایقش چیست، یعنی خود باید تفاوت گذاری کند، نه این که موضوع یک تفاوت گذاری مقررشده قرار گیرد. وظیفه جامعه این است که امکان بروز و پرورش علایق مختلف را فراهم کند.
آموزش یک حق اساسی انسانی است و نمی توان دختر یا پسر، هیچ کدام را از فراگیری یک رشته آموزش های طبیعی محروم کرد. یکی از مهم ترین مواد پیمان نامه های بین المللی در زمینه حقوق کودکان و نوجوانان، حق آموزش است.چه اجباری بودن، چه رایگان بودن این آموزش و چه کیفیت و هدف آن برای پسر و دختر یکسان است و هیچ تفاوتی میان این دو قائل نشده.
● پیامدهای منفی تفکیک و تبعیض جنسی
پیامد دیگر جداشدن این دوجنس از یکدیگر در پرورش آن هاست. کودکان و نوجوانان امروز، مادران و پدران آینده هستند و وظیفه مشترک تربیت فرزندان را برعهده دارند. جداکردن این دو نه تنها کمکی به زندگی آینده آن ها و نسلی که باید پرورش دهند نمی کند، بلکه همیاری و فرهنگ مشترک در تربیت فرزندان را از بین می برد.
فاطمه قاسم زاده به تاثیر زیانبار دیگری اشاره می کند: «اگر قرار باشد که ما با توجه به تغییراتی که در نظام آموزشی می دهیم، این تعادل را برهم زنیم و دختران را از خیلی از مشاغل به علت نوع تحصیل شان محروم کنیم، همین طور پسران را، اثرات منفی اجتماعی را نیز جدا از اثرات فردی ببار خواهد آورد.»

منبع:دویچه وله
مریم انصاری

منبع : روزنامه سرمایه