قلعه رودخان آرمیده در دل جنگل انبوه

این قلعه در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی فومن و در دل جنگل های انبوه مناطق کوهستانی جای دارد. این قلعه که به سکسار و قلعه حسامی نیز شهرت دارد، از بزرگترین و با عظمت ترین دژهای نظامی گیلا‌ن و حتی ایران به شمار میآید و مساحت آن بالغ بر ۵۰ هزار متر مربع است. این قلعه در ارتفاع ۶۰۰ متری و در بلندترین نقطه کوه قرار دارد. با توجه به خاک برداری محوطه داخلی و بررسی پی بنا احتمالا‌ این دژ به عصر ساسانی تعلق دارد و در زمان حکومت سلاجقه تجدید بنا شده است. ازاین رو قلعه رودخان را از قلعه‌های اسماعیلیه به حساب میآورند. توجه به اینکه شهر فومن دورانی طولا‌نی مرکز حکومت گیلا‌ن بیه پس از خاندان اسحاقوند بود، اهمیت این قلعه را بیشتر محسوس می دارد. رابینو درباره این قلعه نوشته است:‌سنگ نوشته ای که در آنجا وجود دارد نشان می‌دهد که این قلعه به نام حسامی برای اولین بار در سال ۹۱۸ هجری(۱۳-۱۵۱۲ میلا‌دی) تا ۹۲۱ (۱۶- ۱۵۱۵میلا‌دی ) به فرمان سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علا‌ء الدین اسحقی مرمت گردیده است و این سنگ نوشته از کمال الدین محمد گیلا‌نی است و منظومه آن ازخان احمد شیروانی و نوشته آن اثر ابن حسین الخراسانی است. هدایت خان هنگامی که بر ضد کریمخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمیر آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرارداد. این کتیبه چند سال پیش توسط یکی از کارشناسان میراث فرهنگی پیدا شد و امروز در گنجینه رشت نگهداری می شود. این قلعه از دو بخش تشکیل شده است:
۱) ارگ یا محل اسکان حاکم و خانواده : ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربی این بنا واقع است. قلعه کلا‌ دارای دو ارگ و ۱۶ قراول خانه است . قراول خانه ها به صورت دو طبقه با نورگیرها و روزن های متعدد بر محیط اطراف مسلط است. ورودی قلعه در سمت شمال جای دارد و در دو طرف آن دو برج عظیم سنگی دیده می شود. در گذشته چشمه آبی در داخل قلعه جاری بود که وقت محاصره از آب آن استفاده می شد. این چشمه پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گیلا‌ن خشک شد.
۲) قسمت نظامی یا قورخانه: در قسمت شرقی قلعه رودخان بناهایی مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب ، دیوارهای محصور کننده قلعه و برج های نگهبانی در فواصل مختلف به چشم می خورد. اتاق های هشت ضلعی که از آجر ساخته شده هنوز برفراز برج ها دیده می شود. دیوارهای قلعه حدود ۴۰ برج دیده بانی دارد. در این دیوارها منافذ و ترکش هایی برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی نیز تعبیه شده بود. از وجوه جالب توجه در معماری قلعه رودخان، کاربرد طاق های جناقی و انواع مختلف آن و نیز طرح های آجر کاری و سنگ چینی است که نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد. سازندگان قلعه از اصول پیشرفته علمی دفاع و حصاربندی کاملا‌ آگاه بودند و به همین دلیل در طی قرون متمادی این قلعه در برابر تهاجم و یورش‌ها هرگزدر مقابل دشمن سر تسلیم فرود نیاورده و نشانی از تخریب انسانی و حریق در آن به چشم نمی خورد. امروزه قسمت عمده‌ای از بنا در زیر قشری از پیچک ها پنهان شده و قلعه در هاله ای رمز آلود در دل جنگل سرسبز غنوده است.

منبع : روزنامه آفتاب یزد