تنها دلیل پیروزی ایران

●●مصاحبه ای با خاویر پرز دكوئیار دبیركل سابق سازمان ملل
● قبل از هر چیز از اینكه فرصت این مصاحبه را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاری می كنیم.
▪من هم از این كه شما را ملاقات می كنم خوشحالم.
●بدون شك نقش شما در فعال تر كردن نقش سازمان ملل در دوران تصدی پست دبیركلی و اقدامات صلح طلبانه شما، بویژه نقش تاریخی شما در پایان دادن به جنگ طولانی ایران و عراق هنوز در حافظه ملت ایران باقی است.
شما در زمان آغاز به كار به عنوان دبیر كل سازمان ملل در سال ۱۹۸۱ موضوعات فراوانی را پیش روی خود داشتید از جمله مناقشات و بحران های مختلف در جهان و سایر مسوولیت های دیگر. اهمیت مسوولیت شما در مساله جنگ ایران و عراق در مقایسه با سایر مسوولیت های دبیر كل چه اندازه بود؟
▪ جنگ طولانی بین ایران و عراق كه بهتر است آن را تهاجم عراق به ایران بنامیم یكی از وقایع تلخ دوران مسوولیت اینجانب بود و هر روز اخبار ناگواری از تلفات و صدمات این جنگ به من می رسید و من مسوولیت ویژه ای بر شانه خود احساس می كردم كه برای پایان دادن به این مناقشه تلاش كنم اما می دانید كه همه چیز در اختیار سازمان ملل و دبیر كل نبود.
●اگر مایل باشید قدری راجع به ریشه های این تهاجم صحبت كنیم.
▪ اكنون پس از گذشت دو دهه واقعیت ها آشكارتر شده است. صدام با افكار جاه طلبانه و بلندپروازی های مخصوص خود قصد داشت رهبری جهان عرب را از آن خود كند و نیز به عنوان قدرت برتر منطقه مطرح شود و انقلاب اسلامی در ایران و شرایط و بحران های پس از آن در ایران بهترین فرصت برای او بود تا به بهانه اختلافات مرزی به ایران تهاجم كند. او تصور می كرد بزودی در این جنگ پیروز می شود و مقاومت زیادی در برابر او وجود نخواهد داشت در حالی كه عملا اینگونه نشد و مردم ایران سرسختانه در برابر این تهاجم مقاومت از خود نشان دادند و این بر خلاف تمام پیش بینی های او بود.
● به نظر شما آنچه ایران انجام داد دفاع مشروع بود؟
▪شكی در آن نیست و این بهترین كاری بود كه یك ملت می توانست در برابر تجاوز به كشورش انجام دهد. هنگامی كه دو ارتش نظامی با هم می جنگند مساله كاملا متفاوت است با زمانی كه یك ارتش در مقابل خود مقاومت مردمی را دارد. در ایران مقاومت در برابر تهاجم عراق مردمی بود و این تنها دلیلی بود كه باعث پیروزی ایران شد. بگذارید بگویم پیروزی، چرا كه شما در واقع پیروز شدید و توانستید در مقابل متجاوز مقاومت كنید و او را به عقب برانید.
●سازمان ملل به وظایف خود چگونه عمل كرد؟
▪ من به عنوان دبیر كل وظیفه اجرای مصوبات شورای امنیت را داشتم و می دانید كه اختیارات دبیركل محدود است. در شورای امنیت تمایل زیادی برای پایان یافتن جنگ در سالهای اول آن نبود و حتی در زمانی كه از سلاح های شیمیایی توسط عراق استفاده شد شورای امنیت به درخواست های من برای انجام اقدامات عملی پاسخی نداد و من با استفاده از اختیارات خود شخصا اقدام به اعزام تیم های كارشناسی به منطقه كردم.
●چرا شورای امنیت در مقابل این تجاوز سكوت كرد؟
▪ واضح است به دلیل سیاسی. اكثر اعضا به ویژه اعضای دایم به نحوی از عراق حمایت می كردند.
●بعضی اعتقاد دارند این جنگ می توانست در سال ۱۹۸۲ یا ۸۳ خاتمه یابد اما به نظر شما چرا ۸ سال به طول انجامید؟
▪ در سطح جهان اراده قوی برای پایان دادن به این منازعه وجود نداشت و از طرفی حمایت آشكار بسیاری از كشورهای جهان از جمله قدرت های بزرگ و كشورهای غربی از علل مهم ادامه یافتن جنگ و ادامه روند تخریب و كشتار بود.
●آیا به نظر شما ایران هم فرصت هایی را برای پایان دادن به جنگ از دست داد؟
▪من این طور فكر نمی كنم. به نظر من ایران مورد تهاجم واقع شده بود و در حال دفاع بود و این متجاوز بود كه باید دست از تهاجم بر می داشت و به مرزهای بین المللی عقب نشینی می كرد. ایران هم خواستار همین بود اما دخالت های خارجی باعث شعله ورتر شدن جنگ می شد. من با مقامات هر دو كشور هم در نیویورك و هم در منطقه ملاقات كردم. مذاكرات مثبت و سازنده ای را با مقامات ایرانی داشتیم. فراموش نمی كنم به خصوص با دكتر علی اكبر ولایتی. او انسانی بشردوست بود و به نظر من چون پزشك بود به عمق كشتار جنگ بهتر واقف بود. در عراق هم دیپلمات های قوی وجود داشتند مثل طارق عزیز كه یك دیپلمات حرفه ای و با تجربه بود اما او كاملا مجری دستورات شخصی صدام بود.
● در مورد ملاقات تان با صدام بگویید.
▪ بله او را در بغداد ملاقات كردم و به خوبی به خاطر دارم. او انسانی سرد و مغرور بود. من در طول ملاقات این را كاملا احساس كردم.
● آیا تاكنون تصاویر مربوط به مصدومان شیمیایی ایران را دیده اید؟ می دانید كه بسیاری از آنان هنوز از عوارض ناشی از این سلاح ها در رنج هستند؟
▪ بله اینها تصاویر تكان دهنده ای هستند كه تعدادی از آنها در همان سالها در سازمان ملل منتشر شد و تعدادی به همراه گزارش های گروه های كارشناسی سازمان ملل به دست من رسید. من عمیقا از دیدن این تصاویر شوكه و متاثر شدم و می دانستم كه فاجعه انسانی دردناكی در حال وقوع است و باید از ادامه آن جلوگیری كرد. به همین دلیل شخصا چند گروه از كارشناسان زبده را كه از اسپانیا، سوئد، سوئیس و استرالیا بودند (اما نام هایشان را به خاطر نمی آورم) به منطقه اعزام كردم و آنها این مساله را تایید كردند.
● اما سرنوشت این گزارش ها چه شد؟
▪ من آنها را به همراه اسناد مربوط، به شورای امنیت ارسال می كردم اما واكنش قاطعی صورت نگرفت و این نگران كننده بود و به نظر من همین سكوت شورای امنیت بود كه صدام را دچار اشتباه در محاسبه كرد و او تصور می كرد در جریان حمله به كویت هم با همین سكوت مواجه خواهد شد و می تواند به راحتی آن كشور را اشغال كند.
● اما شورای امنیت بر خلاف مساله ایران به سرعت واكنش نشان داد.
▪ بله واكنش بسیار سریعتر از تصور بود.
● چرا؟
▪به دلیل این كه حمله بر خلاف منافع اعضای شورا بود و با مساله ایران متفاوت بود. متاسفانه گاهی مسایل سیاسی همه وظایف این سازمان را تحت الشعاع قرار می دهد و این فقط در مساله ایران نبود. مثلا همین اخیرا در مساله حمله اسراییل به لبنان ببینید سازمان ملل و شورای امنیت چقدر دیر واكنش نشان دادند هنگامی كه هزاران نفر جان خود را از دست دادند. این واكنش بسیار كند و ضعیف بود.
● تلخ ترین و شیرین ترین خاطره شما در دوران ۱۰ ساله دبیر كلی سازمان ملل چه بود؟
▪ تلخ ترین آن مطمئنا زمانی بود كه گزارش ها و تصاویر هولناك كاربرد سلاح های شیمیایی در جنگ ایران و عراق را دریافت كردم و شیرین ترین آن زمانی بود كه دو طرف آتش بس را پذیرفتند و جنگ متوقف شد.
● مذاكرات مربوط به قطعنامه ۵۹۸ را چگونه ارزیابی می كنید؟
▪بر خلاف تصور این مذاكرات روند كند و ناامید كننده ای داشت. من در طول سال های جنگ با دیپلمات های دو طرف آشنایی داشتم و با شیوه مذاكره با آنها آشنا بودم. طارق عزیز دیپلماتی قوی و باهوش بود و مهارت خاصی در مذاكره داشت به ویژه به دلیل تسلطی كه به زبان انگلیسی داشت اما واقعا اختیارات محدودی داشت. دكتر ولایتی هم انسانی شریف و دیپلماتی برجسته بود. همكاری هیات ایرانی با من و دستیار ویژه ام در طول مذاكرات قابل تقدیر بود. اما هیات عراقی گاه با لجاجت های خاص خود مذاكرات را به بن بست می كشاندند اما بالاخره شاهد بودیم كه اكثر بندهای قطعنامه محقق شد.
● اما گزارش شما در رابطه با بند ششم قطعنامه یعنی مسوولیت آغاز جنگ خیلی دیرتر از سایر بندها محقق شد؟
▪بله همانطور كه اشاره كردم در طول جنگ و حتی پس از آن حمایت آشكار قدرت های بزرگ و غرب از رژیم صدام موانعی برای این امر ایجاد كرده بود اما با تجاوز عراق به كویت و مغایرت آن با منافع این كشورها و تغییر شرایط امكان تحقق این بند هم فراهم شد و من به سرعت اقدام به انتشار آن گزارش كردم. گزارش نیازی به تفسیر ندارد و به اندازه كافی گویاست. هیچ ابهامی در اینكه عراق آغازگر جنگ بود وجود نداشت و من عده ای از كارشناسان حقوق بین الملل بلژیكی را مامور آن كردم.
● نكته ناگفته ای هست كه به آن اشاره كنید؟
▪ مایلم از فرصت استفاده كنم و از آقای اولاف پالمه یاد كنم. نخست وزیر فقید سوئد كه نقش بسیار ارزشمندی در میانجیگری بین ایران و عراق داشت و تلاشهای زیادی در این زمینه انجام داد.
● علت قتل او چه بود؟
▪ هیچ كس نمی داند چرا چنین مرد صلح طلبی كه برای بشریت تلاش می كرد باید به قتل برسد.

منبع : روزنامه جوان