نگاهی به تعریف و مبانی جرم رایانه ای در فضای سایبر

از زمان ابداع اینترنت تا زمانی که استفاده از اینترنت شکل عمومی پیدا کرد، تصور از پیش تعیین شده ای درباره این امکان ارتباطاتی و اتفاقاتی که در آن می افتد، وجود نداشت. اتفاقات بسیاری در این زمینه روی داد و سپس کسانی به دنبال تبیین و در مواردی برخورد یا جلوگیری از آن برآمدند. در این مقاله به موضوع جرایم اینترنتی پرداخته می شود.
● تاریخچه اینترنت؛ از زمان ابداع اینترنت تا اینترنت عمومی
اینترنت در سال ۱۹۶۴ توسط محققی به نام پائول باران (PAUL BARAN) در شرکت راند (RAND) ابداع شد. وی به دنبال روشی برای مطمئن سازی ارتباط پنتاگون ( وزارت دفاع ایالت متحده آمریکا ) با اعضای ارتش هنگام جنگ بود و یک شبکه ارتباطات رایانه ای غیر متمرکز را پیشنهاد کرد که در آن رایانه مرکزی وجود نداشت.
در چنین شبکه ای که اینترنت شبکه آرپانت (ARPANET) نام داشت، حتی در صورت انهدام و خراب یک یا چند رایانه، هم چنان امکان تبادل اطلاعات بین دیگر رایانه ها وجود داشت. در اوایل دهه ۷۰ میلادی محققان دریافتند که اینترنت علاوه بر روشی برای برقراری ارتباطات بین قسمت های مختلف ارتش، روش کم هزینه ای برای برقراری ارتباطات بین اشخاص و سازمان هاست.
● جرم رایانه ای و اینترنتی چیست؟
در جرم های اینترنتی مجرم با استفاده از فضای مجازی اقدام به فعالیت های غیرقانونی اعم از فیشینگ، جعل سایت، جعل هویت اینترنتی، کپی برداری رمزها و غیره می کند. در واقع این جرم ها در فضای مجازی ( سایبر ) رخ می دهد.اما در جرم رایانه ای، رایانه تنها ابزار و وسیله ارتکاب جرم محسوب می شود.
● اولین جرایم اینترنتی در جهان
تاریخچه مشخصی از پیدایش جرم اینترنتی و رایانه ای وجود ندارد ولی به هرحال این دسته از جرایم را باید نتیجه فناوری ارتباطی و اطلاعاتی دانست. کارشناسان رایانه بر این باور هستند که منشاء پیدایش جرم رایانه و اینترنتی به قضیه رویس باز می گردد؛ این شخص که بعد از بی مهری مسئولان یک شرکت فروش عمده میوه و سبزی، به عنوان حسابدار آن ها انتخاب شد از طریق رایانه اقدام به حسابرسی می کرد و با تغییر قیمت ها و تنظیم درآمد جنس، مبلغی از مرجع آن را کاهش می داد و به حساب دیگری واریز می کرد. رویس با ظرافت خاصی قیمت ها را تغییر می داد، بعد از آن با نام ۱۷ شرکت محل و طرف قرارداد، چک های جعلی صادر و از آن حساب برداشت می کرد به طوری که در کمتر از ۶ سال بیش از یک میلیون دلار رسید امابه علت نداشتن مکانیزم برای توقف این روند، رویس خودش را به محاکم فضایی معرفی کرد و به ۱۰ سال زندان محکوم شد. بدین ترتیب کارشناسان رایانه می گویند بر اساس مطالعات صورت گرفته زمینه پیدایش جرم رایانه ای این گونه به وجود آمده است.براساس اطلاعات موجود اولین جرم اینترنتی در ایران در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۷۸ به وقوع پیوست. یک کارگر چاپ خانه و یک دانشجوی رایانه اقدام به جعل چک های تضمینی مسافرتی کردند و بعد از این بود که گروه های هکر جرم های دیگری را مرتکب شدند، مواردی چون جعل اسکناس، اسناد و بلیت های شرکت های اتوبوس رانی، جعل اسناد دولتی از قبیل گواهی نامه، کارت پایان خدمت، مدرک تحصیلی و جعل چک های مسافرتی و عادی بخشی از این جرایم رایانه ای است.
● مهم ترین جرم های اینترنتی در جهان
انتشار اخبار کذب، ارسال مطالب، تصاویر و فیلم های غیر اخلاقی، آموزش و تبلیغ تروریسم، استفاده از فضای متعلق به دیگران، ارسال پیام های مخرب، اخلال در دسترسی به دیگران، نقض حق مالکیت، هک و ویروسی کردن سایت ها بخشی از جرم های اینترنت محسوب می شود.
● جرم های رایانه ای در بخش اینترنتی
کلاهبرداری، سوءاستفاده از نام شرکت ها، سرقت اینترنتی و استفاده از علایم اینترنتی، نفوذ به سایت های دولتی و خصوصی، رزروکردن آدرس سایت ها (DOWAN) بر اساس نام شرکت ها و افراد و باج خواهی از آن ها، طراحی برنامه های مخرب، سرقت، جنایت و دیگر موارد از طریق ایمیل و چت از دیگر جرم های اینترنتی محسوب می شود.
مهم ترین جرم اینترنتی که هم اکنون برای کاربران به بحران تبدیل شده، سرقت هویت است که آن ها را مجبور به تغییر هویت به سمت هویت دیجیتالی کرده است. در مورد هک کردن هم، در برخی کشورها طبق برخی قوانین، هکرها شناسایی می شوند و با آن ها برخورد قانونی می شود.
● شرورهای اینترنتی
بد نیست بدانید که وضعیت جرم در فضای سایبر در سالیان اخیر آن قدر بالاست که شرکت امنیتی MessageLabs به تازگی فهرستی از جرایم اینترنتی عمده سال ۲۰۰۸ را منتشر کرده است که شامل بد ترین حملات بدافزاری در طول این سال بوده و به آن ها عنوان ۹ شرور داده شده است.
برای نمونه می توان علاوه بر اسرایزبی، ویروس معرف رایانه ای۵۰ درصد هرزنامه های اینترنتی دنیا در سال ۲۰۰۸ ، به ورم استورم یکی از مخوف ترین بدافزارهای تاریخ اینترنت و رایانه اشاره کرد که این بدافزار در سال ۲۰۰۸ به طور گسترده منتشر شد.
لابراتوارهای امنیتی تعداد رایانه های آلوده شده به این بدافزار را ۲ میلیون رایانه اعلام کردند.
تصور کنید که تعداد ۲ میلیون رایانه در اختیار یک بد افزار باشد و به تمامی اطلاعات آن دسترسی داشته باشد.
● تعریف جرایم رایانه ای در ایران
در کشور ما تعاریفی که در جرایم رایانه ای آمده است، جرم ها را به جرم هایی از قبیل کلاهبرداری رایانه ای، جعل رایانه ای، جاسوسی رایانه ای، سابوتاژ رایانه ای ( تغییر، محو، متوقف سازی، ملاحظه در خطوط ارتباطی و ...)، تخریب رایانه ای، دستیابی غیر مجاز، شنود غیر قانونی و ... تقسیم کرده و مجازات هایی برای برخورد با این جرایم در نظر گرفته شده است.
● مبنای تشخیص جرایم اینترنتی
نکته قابل تامل در خصوص جرایم اینترنتی این است که در سال های گذشته بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی و اظهار نظر مسئولان قضایی مبنای فعالیت سایت های اینترنتی و مرجع رسیدگی به جرایمی را که به واسطه اینترنت رخ می دهد می توان در قلمرو قانون مطبوعات جست وجو کرد. دلیل این تصمیم هم این بود که شبکه های اینترنتی که اقدام به نشر مطلب می کنند نوعی نشریه محسوب می شود. برای اثبات صحت این نظر می توان به تبصره ۳ ماده یک فصل اول قانون مطبوعات کشورمان اصلاحیه مصوب سال ۱۳۷۹ استناد کرد؛ بر اساس این تبصره تمامی نشریات الکترونیک مشمول مواد « قانون مطبوعات » است.
بر این اساس با جرایم اینترنتی و جرایمی که از طریق نشریات الکترونیکی رخ می دهد می توان بر اساس مجازات های پیش بینی شده در قانون مطبوعات برخورد کرد. از دیدگاه دیگر، بر اساس اظهارات کارشناسان اولین تفاوت مطبوعات کاغذی و اینترنتی در گرفتن مجوز است ضمن این که ماهیت آن ها به گونه ای است که از جهاتی متضاد هم می باشند.
● قانون ایران درباره جرایم اینترنتی
نکته اساسی در جرایم اینترنتی حذف مکان در قلمروی مکان فیزیکی و محدوده حاکمیت سیاسی است. امکان دارد جرم رایانه ای در محدوده خارج از جغرافیا و قلمرو حاکمیت کشور انجام شود.
در خصوص جرایم خارج از کشور، اگر فردی بیگانه در کشور خارجی به تبعه ایرانی ضرر و زیان رسانده باشد قابل تعقیب و مجازات نیست اما اگر جرم اینترنتی باشد، عمل او بر اساس قانون، قابل مجازات خواهد بود البته به شرطی که مجرم در ایران پیدا شود.

غفوری

منبع : روزنامه خراسان