ایرانیان و پول کاغذی

در زمان فرمان‌روایی قوبیلای قاآن(۶۹۳-۶۵۸) بر چین، ایرانیان در دستگاه حکومتی مغول‌ها نفوذ زیادی پیدا کردند و زبان فارسی در آن سرزمین گسترش پیدا کرد.
در همین دوران، یک ایرانی آگاه و کارآمد، به نام سید اجل، به وزارت رسید. در دوران ۲۵ ساله‌ی وزارت سید اجل، پول کاغذی، معروف به چاو، در چین رواج یافت و تا زمانی که وی زنده بود، به‌خوبی نظام دریافت و پرداخت را منظم می‌کرد.
پس از مرگ سید اجل، امیراحمد بناکتی به جایگاه وزارت دست یافت که بدون داشتن اعتبار مالی و تهیه‌ی عایداتی که پشتیبان چاو باشد، مقدار زیادی از این پول منتشر کرد. در نتیجه‌، ارزش چاو به شدت کاهش یافت و امیراحمد در شورش مردم کشته شد. به این ترتیب، چاو کنار گذاشته شد و حتی پس از مرگ قوبیلای، نتوانستند ارزش از دست رفته‌ی آن را بازگردانند.
در سال ۶۹۳ هجری، زمانی که گیخاتوخان بر ایران فرمان‌روایی می‌کرد، در نتیجه‌ی هزینه شدن بیش از اندازه‌ی زر و سیم برای خوشگذرانی خان مغول و اطرافیانش، خزانه‌ کشور تهی شد و حتی برای غذای روز نیز پول کافی در دسترس نبود. در این میان، فردی به نام عزالدین‌محمد‌بن‌مظفر‌بن‌عمید، که از وضعیت چین و سرزمین‌های زیر فرمان قاآن آگاه بود، خود را به صدر‌جهان‌زنجانی، وزیر گیخاتوخان رسانید و به او پیشنهاد کرد به جای زر و سیم، چاو را در سرزمین ایلخانان رواج دهد و بحران مالی را از این راه حل کند.
به فرمان ایلخان خرید و فروش با زر و سیم ممنوع شد و در هر شهری اداره‌ای به نام چاوخانه بنیان‌گذاری شد و پول کاغذی برای مدتی، هر چند کوتاه، رواج پیدا کرد. این پول، قطعه کاغذی مستطیلی شکل بود که روی آن شهادتین، لغب مغولی گیخاتو، مبلغ آن و عبارت زیر نوشته شده بود:
"پادشاه جهان در تاریخ سنه‌ی ۶۹۳ این چاو مبارک را در ممالک روانه گردانید. تغییر و تبدیل‌کننده را با زن و فرزند به یاسا رسانیده، مال او را جهت دیوان بردارند."
با وجود این، چاو مدت زیادی پایدار نماند و با شورش مردم تبریز و سپس شیراز زمینه‌ی اعتراض سراسری فراهم شد و سرانجام فقط نامی از آن در تاریخ ماند. البته، نام چاوخانه به صورت چاپ‌خانه در فرهنگ ایرانی ماندگار شد.

منبع : بانک اطلاعات گردشگری