رشد قد فرزندتان صرفاً ژنتیکی نیست

بی تردید بزرگ ترین آرزوی هر مادر و پدری این است كه كودكانشان، هم از رشد طبیعی برخوردار بوده و سالم و شاداب باشند و هم از گزند بیماری ها در امان بمانند.
این آرزویی كاملاً طبیعی و منطقی است، به ویژه آن كه كودكان، گروهی از افراد جامعه را تشكیل می دهند كه به دلایل زیر تغذیه آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
▪ چون كودكان در مرحله رشد سریع هستند، نیازهای تغذیه ای شان اهمیت خاصی دارد و هر نوع اختلالی كه در تغذیه آنان پیش آید، می تواند سبب وارد آمدن لطمات شدیدی به رشد آنان شود.
▪ برخی از عوارضی كه به علت تغذیه غلط در سلامت كودكان ایجاد می شود، چنانچه به سرعت درمان نشود جبران ناپذیر بوده و ممكن است تا آخر عمر گریبان گیر آنان باشد.
▪ كودكان حساس تر و آسیب پذیرتر از بزرگسالان هستند و كمبودها و اختلالات تغذیه ای موجب كاهش قدرت ایمنی آنان می شود، همچنین آن ها را رنجور، بیمار و ناتوان خواهد ساخت.
▪ كودكان در مرحله یادگیری سریع هستند و تغذیه ناكافی و نامناسب می تواند قدرت یادگیری و حافظه آنان را تا حد قابل توجهی كاهش دهد و این امر می تواند، در آینده نیروی فعال جامعه را فلج كرده و خسارات عظیم و جبران ناپذیری به سلامت جامعه وارد سازد.
▪ بنابر این با توجه به اهمیت خاص سلامت كودكان و جایگاه مهمی كه این گروه در خانواده و جامعه دارند، لازم است به تغذیه و سلامت آنان توجه كافی مبذول شود.
▪ برای تشخیص این كه آیا تغذیه كودكانمان صحیح و مناسب است یا نه، مهم ترین گام، بررسی اثراتی است كه تغذیه روی سلامت آنان به جا می گذارد. با چندین معیار می توانیم به كفایت و تعادل تغذیه كودكان پی ببریم، این معیارها عبارتند از:
الف) رشد
ب) وضعیت ظاهری و فیزیكی كودكان
ج قدرت یادگیری
د) تحرك و شادابی
و) مقاومت دربرابربیماریها
● اگر كودكتان لاغر است چاره ای بیندیشید
چنانچه كودكتان لاغر و كم وزن است و وزن گیری منطبق با استاندارد انجام نشود، باید چاره ای موثر و عاجل اندیشید. در چنین مواردی یكی از مهم ترین اقدامات توجه به وضعیت تغذیه ای كودكان است. كمبودهای تغذیه ای به رشد كودكان لطمه زده و رشد آنان را دچار اختلال خواهد كرد.
بعضی از افراد تصور می كنند، رشد قدی كودك، صرفاً یك عامل ژنتیك است و به طور كامل تحت تاثیر ارث قرار دارد. البته ارث، به طور مسلم در رشد قدی افراد موثر است، ولی در بسیاری از جوامع توانسته اند با تغذیه صحیح، كافی و متعادل و نیز ورزش مناسب و مداوم به رشد همگان كمك كرده و افزایش قابل توجهی در رشد قدی آنان ایجاد كنند، به طور كلی تغذیه كافی، صحیح و متنوع در رشد كودكان تاثیر زیادی دارد.
● در بین مواد مغذی، عواملی كه تاثیر بیشتری در رشد دارند، عبارتند از:
پروتئین، انرژی، ویتامین A، ویتامینD و املاحی مانند: كلسیم، فسفر، ید و روی.
چنانچه به منابع غذایی این عوامل توجه كنیم، می بینیم دسترسی به آن ها به طور كامل امكان پذیر و آسان است و با برنامه ریزی صحیح می توانیم در برنامه غذایی روزانه كودك، از این مواد به مقدار كافی استفاده كنیم.
● مواد پروتئینی
این مواد دارای دو منبع حیوانی و گیاهی هستند. منابع حیوانی پروتئین عبارتند از انواع گوشت قرمز، مانند گوشت گوساله و گوسفند، گوشت سفید مانند مرغ و ماهی، امعا و احشا مانند جگر، دل و قلوه، مغز، زبان، شیر و لبنیات و تخم مرغ.
منابع گیاهی پروتئین عبارتند از: حبوبات، غلات و مغزها. لازم به ذكر است كه منابع حیوانی پروتئینی در بدن كاربرد بهتری دارند و تقریباً به طور كامل تری به مصرف رشد، سازندگی، ترمیم و تولید هورمون ها، آنزیم ها و آنتی بادی ها می رسند.
پروتئین های گیاهی از نظر اسیدهای آمینه اساسی، كامل نیستند، بنابراین كاربرد ضعیف تری در بدن دارند، ولی چنانچه مخلوطی از دو نوع پروتئین گیاهی به طور مثال مخلوطی از «غلات و حبوبات» مثل عدس پلو یا «حبوبات و مغزها» مثل خوردن چند عدد گردو پس از یك غذای حاوی حبوبات و یا «غلات و مغزها» مثل شیرینی های گردویی، بادامی یا نان كنجدی مصرف شوند، در این صورت اسیدهای آمینه یكدیگر را كامل كرده و كاربرد تغذیه ای آن ها در بدن بالا می رود و به طور كامل تری به مصرف می رسند.
البته كودكان و نوجوانان كه در حال رشد هستند و نیاز به پروتئین بیشتری دارند، باید مقدار بیشتری پروتئین حیوانی در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانند.
● انرژی
برای رشد و ساخته شدن سلول ها، نیاز به انرژی است، برای تامین انرژی كودكان باید همزمان از مواد نشاسته ای مانند برنج، نان، ذرت، ماكارونی، آرد، گندم، جو و چربی ها مانند كره و روغن های گیاهی و همچنین مغزها از قبیل گردو، بادام، پسته، بادام زمینی، بادام هندی، فندق و تخمه استفاده كرد. میوه های شیرین نیز از منابع غنی انرژی محسوب می شوند.
توجه داشته باشید كه در مصرف مواد انرژی زا هرگز نباید افراط كرد، زیرا موجب افزایش وزن و چاقی می شود.
وزن بدن، معیار خوبی جهت تخمین كفایت یا كمبود مصرف مواد انرژی زا است، چنانچه وزن كودك كمتر از حد استاندارد باشد، نشانه كمبود انرژی است و لذا باید مصرف مواد انرژی زا را افزایش داد.
اگر وزن بیش از حد استاندارد باشد نشان دهنده ازدیاد مصرف مواد انرژی زا است كه در این صورت باید مصرف كربوهیدرات ها و چربی ها را محدود كرد.
● ویتامین A
این ویتامین تاثیر قابل توجهی در رشد دارد و چنانچه كودكان و نوجوانان دچار كمبود این ویتامین شوند، به رشد آنان لطمه وارد شده و كوتاه قد باقی خواهند ماند.
ویتامین A در موادی مانند جگر، كره حیوانی، زرده تخم مرغ، شیر و لبنیات پر چرب وجود دارد بهتر است غذای كودكان كم اشتها را با این مواد تكمیل كنید.
▪ منابع گیاهی ویتامین A عبارتند از:
سبزی هایی كه دارای برگ سبز تیره، زرد تیره و نارنجی هستند، مانند سبزیجات برگی، هویج، گوجه فرنگی و میوه هایی مانند طالبی، زردآلو، شلیل و هلو. این مواد را به صورت تازه و كاملاً شسته شده، در اختیار آن ها بگذارید.
● ویتامین D
ویتامین D از طریق تابش اشعه ماورای بنفش نور خورشید به پوست در بدن تولید می شود. در تولید ویتامین D در بدن این عوامل موثرند.
الف- شدت تابش نور خورشید به پوست، ب- مدت زمان تابش، ج- كیفیت تابش نور خورشید بنابراین سه مورد باید نور خورشید به صورت ملایم، به مدت نیم ساعت در روز به طور مستقیم (نه از پشت شیشه) به پوست كودك بتابد تا مقدار كافی ویتامین D در بدن تولید شود.
● كلسیم و فسفر
كلسیم و فسفر املاحی هستند كه ماده اصلی استخوان ها را تشكیل می دهند. چنانچه در دوران رشد، كلسیم و فسفر به میزان كافی مصرف نشود، در رشد آن ها اختلال ایجاد شده و روند رشد به خوبی و به طور كامل انجام نخواهد شد.
▪ بهترین منبع غذایی كلسیم و فسفر، شیر و لبنیات است، البته این دو ماده معدنی در سبزی ها، حبوبات و مقداری هم در غلات وجود دارند. برای جذب بهتر كلسیم و فسفر، ویتامین D لازم است. بنابراین برای رشد و استخوان سازی، علاوه بر كلسیم و فسفر، مقدار كافی ویتامین D نیز باید در بدن وجود داشته باشد.
▪ محیط اسیدی، جذب كلسیم را افزایش می دهد، بنابراین مصرف مواد حاوی كلسیم همراه با مواد حاوی ویتامین C، موجب ارتقای جذب كلسیم غذا می شود.
▪ بر عكس وجود اگزالات (ماده ای كه در بعضی سبزی ها مانند اسفناج و كلم وجود دارد) و نیز فیتات (كه در غلات موجود است) از جذب كلسیم جلوگیری می كند.
شیر بهترین منبع كلسیم و فسفر است چون شیر دارای ویتامین D است، نسبت كلسیم به فسفر در شیر مناسب است و لاكتوز (قند شیر) به جذب كلسیم كمك می كند.
مصرف روزانه دو لیوان شیر برای كودكان ضروری است. برای مثال چنانچه یك كودك شش ساله هر روز یك لیوان شیر بنوشد (معادل ۲۵۰ میلی لیتر) تقریباً ۹۸ درصد ویتامین ۱۲B، ۵۴ درصد كلسیم، ۵۳ درصد فسفر، ۴۴ درصد ویتامین ۲B، ۳۲ درصد پروتئین، ۲۹ درصد ید، ۲۷ درصد پتاسیم، ۱۸ درصد منیزیم، ۱۶ درصد یناسین، ۸ درصد انرژی و مقادیر قابل توجهی نیز روی، اسید فولیك و ویتامین های A،C،dو ۶B دریافت كرده است.

منبع : روزنامه جوان