خودم را وقف آدمهای جنگ کرده ام

علیرضا حنیفی یکی از پرکارترین نمایشنامه نویسان حوزه تئاتر دفاع مقدس است.حنیفی از دوره دوم جشنواره تئاتر دفاع مقدس با کارهای مختلف در تمام دوره های این جشنواره حضور داشته و جوایز متعددی از این جشنواره و سایر جشنواره های حوزه دفاع مقدس دریافت کرده است.او که ۱۴ اثر چاپ شده در حوزه تئاتر دفاع مقدس دارد از هنرمندانی است که خودش از نزدیک فضای جنگ را لمس کرده و به همین دلیل هم خودش و آثارش را وقف آدمهای جنگ می داند.
▪ تئاتر دفاع مقدس چگونه می تواند به عنوان یک دغدغه مهم مورد توجه هنرمندان این حوزه قرار بگیرد؟
ـ سؤال شما کلی و چند لایه است. باید تئاتر دفاع مقدس، دغدغه و بالاتر از آن نیاز جامعه بشود. جنگ هشت ساله ما بیشتر از جنگ جهانی طول کشیده، و در این جا باید پرسید که چرا این هنر دغدغه و نیاز نیست و اتفاق نیفتاده، در صورتی که جنگ ما را نیروهای مردمی جلو برده اند و این احتیاج به آسیب شناسی دارد. آسیب شناسی ای که دور از همه تعصبها و دستورالعملهای اداری و نظارتی باشد.
▪ یعنی شما معتقدید که پژوهش و تحقیق لازم در حوزه تئاتر دفاع مقدس صورت نگرفته است؟
ـ پژوهش صورت گرفته، اما به آن صورت که مسأله را به دور از همه حب و بغضها ببینیم نبوده، مثلاً گفته می شود طوری بنویسید که به فلانی برنخورد یا فلانی ناراحت نشود و سؤال من این است که مگر انسانها اشتباه نمی کنند؟ یعنی پیش نمی آید که یک رزمنده این سوی خط جا بماند؟ اصلاً همه زیبایی موضوع به این است که انسان حق انتخاب و اشتباه دارد. آن وقت گذشتن از این دنیا و لذتهایش ارزش دارد.
▪ با توجه به آنچه شما می گویید، هنرمندان و نویسندگان جوان تئاتر دفاع مقدس دستمایه های مناسبی برای کار ندارند؟
ـ نویسنده های جوان گناهی ندارند، چرا که به هر منبعی مراجعه می کنند، در آن رزمندگان، فرشته توصیف شده اند، در صورتی که اگر درست و دقیق نگاه کنیم، اینها فرشته نبوده اند، ایثارگر بوده اند. آن کشاورز که به جبهه رفته و زمین و تراکتورش را رها کرده، در کنار همه اینها دغدغه خانواده اش را هم داشته، اما ما در آثار اینها را نمی بینیم.
▪ شما چه راهکاری را برای این آسیب پیشنهاد می کنید؟ چطور می توان ارتباط میان نسلها را قوت بخشید؟
ـ باید کار شود، پژوهش شود و در خاطرات تا آن جا که امکان دارد دخل و تصرف نشود. اگر اینها درست ثبت شود؛ کار با مطالعه به روی صحنه می رود. مثالی می زنم؛ من می خواستم نمایشنامه ای بنویسم درباره همراهی زنها و پاسداران و عبورشان از تنگه ای. پس باید می رفتم و فرهنگ مردم قصر شیرین را مطالعه می کردم. در مورد نگاهشان به زن و اینکه چقدر و تا کجا به حرمت خانواده و ناموسشان بها می دهند، که این احتیاج به مردم شناسی دارد که شامل عملکرد قبیله ای، شیوه ی مهمان نوازی و... می شود و در مرحله بعد برایش قصه می سازم و می گویم اینها عبور کرده اند و این تعدادشان شهید شده، در کنار آن هم باید گفت که چه اندیشه ای باعث شد آنها حفاظت از زنهایشان را به پاسداران بسپارند و اینکه آنها ماندند و کشته شدند تا زنهایشان به دست دشمن نیفتد.
▪ در زمینه مخاطب شناسی چطور؟ فکر می کنید تئاتر دفاع مقدس ما توانسته مخاطبان خود را راضی نگه دارد؟
ـ هر جا که حرف از دفاع مقدس بوده، من بوده ام؛ چون خودم را وقف این آدمها و فرهنگها می دانم. پس به صراحت اعلام می کنم، مردم ما تئاتر دفاع مقدس را دوست دارند، اما تئاتری که از زندگی بگوید و آدمهایش زنده باشند و در مرحله دوم ساختار داستانی و دراماتیک درستی داشته باشد.
▪ تئاتر دفاع مقدس را در مقایسه با تئاتر جنگ در دنیا چگونه می توان مورد بررسی قرار داد؟
ـ شما در خیابان وقتی با کسی راه می روید، اگر من قصد توهینی به همراه شما را داشته باشم، شما دفاع می کنید و در اصل دفاع از حوزه شخصی و فردیتان است و دفاع شما، دفاع مقدسی است.
یک ژاپنی یا یک اروپایی هم به چنین دفاعی می گوید دفاع مقدس، اما واقعیت امر این است و از ته دل می گویم که دفاع ما، دفاع مقدس بود. بچه ها و نوعروسها که شاید هنوز هم چشم به راه هستند، گفتند بخشیدیم عزیزانمان را و من کارگردان، من نویسنده، نتوانسته ایم تا امروز این همت و بزرگی را نشان بدهیم و هنوز نرسیده ایم به آنها.
▪ جشنواره های تئاتر دفاع مقدس و برنامه های دیگر را چقدر در رشد و پیشرفت این حوزه از تئاتر مؤثر و مفید می دانید؟
ـ تازگی ها کاری شروع شده و آن هم ترویج نمایش عمومی کارهاست؛ به این معنی که جشنواره ها تنها محل نمایش نباشند، بلکه فضایی باشند برای شناخت و ارزشیابی. و حرف آخر اینکه کاش علاوه بر هزینه برای جشنواره ها که بسیار هم مفید است، برای اجرای عمومی کارها هم هزینه می شد.

مهدی نصیری

منبع : روزنامه قدس