زندگینامه نادر ابراهیمی (۱۳۱۵-۱۳۸۷)

نادر ابراهیمی متولد ۱۴ فروردین‌ماه سال ۱۳۱۵ در تهران متولد شد و در سن ۷۲ سالگی در همین شهر دیده از جهان فرو بست.
از آثار این نویسنده‌ می‌توان به «خانه‌ای برای شب»، «آرش در قلمرو تردید (یا: پاسخ‌ناپذیر)»، «هزارپای سیاه و قصه‌های صحرا»، «افسانه‌ی باران»، «در سرزمین کوچک من» (منتخب آثار)، «تضادهای درونی»، «انسان، جنایت، احتمال»، «مکان‌های عمومی»، «در حد توانستن» (شعرگونه)، «غزل‌داستان‌های سال بد»، «ابوالمشاغل» (زندگی‌نامه) و «فردا مشکل امروز نیست» و «یک عاشقانه‌ی آرام» اشاره کرد.
فرزانه منصوری همسر این نویسنده در شناخت‌نامه‌ی این نویسنده آورده است: «نادر ابراهیمی در [چهاردهم] فروردین‌ماه سال ۱۳۱۵ در تهران به‌دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در این شهر گذراند و پس از گرفتن دیپلم ادبی از دبیرستان دارالفنون، به دانشکده‌ی حقوق وارد شد.
اما این دانشکده را پس از دو سال رها کرد و سپس در رشته‌ی زبان و ادبیات انگلیسی به درجه‌ی لیسانس رسید.
او از ۱۳ سالگی به یک سازمان سیاسی پیوست که بارها دستگیری، بازجویی و زندان رفتن را برایش در پی داشت.
ارایه‌ی فهرست کاملی از شغل‌های ابراهیمی، کار دشواری است. او خود در دو کتاب "ابن مشغله" و "ابوالمشاغل" ضمن شرح وقایع زندگی، به فعالیت‌های گوناگون خود نیز پرداخته است. ازجمله شغل‌های او بوده است: کمک‌کارگری تعمیرگاه سیار در ترکمن‌صحرا، کارگری چاپخانه، حسابداری و تحویلداری بانک، صفحه‌بندی روزنامه و مجله و کارهای چاپ دیگر، میرزایی یک حجره‌ی فرش در بازار، مترجمی و ویراستاری، ایران‌شناسی عملی و چاپ مقاله‌های ایران‌شناختی، فیلم‌سازی مستند و سینمایی، مصور کردن کتاب‌های کودکان، مدیریت یک کتاب‌فروشی، خطاطی، نقاشی و نقاشی روی روسری و لباس، تدریس در دانشگاه‌ها و ... .
در تمام سال‌های پرکار و بی‌کار یا وقت‌هایی که در زندان به‌سر می‌برد، نوشتن را ـ که از ۱۶ سالگی آغاز کرده بود ـ کنار نگذاشت. در سال ۱۳۴۲ نخستین کتاب خود را با عنوان "خانه‌‌ای برای شب" به‌چاپ رسانید که داستان "دشنام" در آن با استقبالی چشم‌گیر مواجه شد. تا سال ۱۳۸۰ علاوه بر صدها مقاله‌ی تحقیقی‌ و نقد، بیش از صد کتاب از او چاپ و منتشر شده است، که دربرگیرنده‌ی داستان بلند (رمان) و کوتاه، کتاب کودک و نوجوان، نمایش‌نامه، فیلم‌نامه و پژوهش در زمینه‌های گوناگون است. ضمن آن‌که چند اثرش به زبان‌های مختلف دنیا برگردانده شده است.
نادر ابراهیمی چندین فیلم مستند و سینمایی و همچنین دو مجموعه‌ی تلویزیونی را نوشته و کارگردانی کرده، و آهنگ‌ها و ترانه‌هایی برای آن‌ها ساخته است. او همچنین توانسته است نخستین مؤسسه‌ی غیرانتفاعی ـ غیردولتی ایران‌شناسی را تأسیس کند؛ که هزینه و زحمت‌های فراوانی برای سفر، تهیه‌ی فیلم و عکس و اسلاید از سراسر ایران و بایگانی کردن آن‌ها صرف کرد؛ ولی چنان‌که باید، شناخته و به‌کار گرفته نشد و با فرارسیدن انقلاب و جنگ، متوقف شد.
او فعالیت حرفه‌یی خود را در زمینه‌ی ادبیات کودکان، با تاسیس "مؤسسه‌ی همگام با کودکان و نوجوانان" ـ با همکاری همسرش ـ در آن مؤسسه متمرکز کرد. این مؤسسه، به‌منظور مطالعه در زمینه‌ی مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان برپا شد و فعالیتش را در حیطه‌ی نوشتن، چاپ و پخش کتاب، نقاشی، عکاسی، و پژوهش درباره‌ی خلق‌وخو، رفتار و زبان کودکان و نیز بررسی شیوه‌های یادگیری آنان دنبال کرد. "همگام" عنوان "ناشر برگزیده‌ی آسیا" و "ناشر برگزیده‌ی نخست جهان" را از جشنواره‌های آسیایی و جهانی تصویرگری کتاب کودک دریافت کرد.
ابراهیمی در زمینه‌ی ادبیات کودکان، جایزه‌ی نخست براتیسلاوا، جایزه‌ی نخست تعلیم و تربیت یونسکو، جایزه‌ی کتاب برگزیده‌ سال ایران و چندین جایزه‌ی دیگر را هم دریافت کرده است. او همچنین عنوان "نویسنده‌ برگزیدهی ادبیات داستانی ۲۰ سال بعد از انقلاب" را به‌خاطر داستان بلند و هفت‌جلدی "آتش بدون دود" به‌دست آورده است.
نادر ابراهیمی در زندگی پرفرازونشیب خود، جایگاه خاصی برای ورزش نگه داشته است. او رشته‌های مختلف ورزشی را تجربه کرده، یکی از قدیمی‌ترین گروه‌های کوهنوردی را به‌نام "ابرمرد" بنیان نهاده و در توسعه‌ی کوهنوردی و اخلاق کوهنوردی، تاثیرگذار بوده است.
● فهرست آثار نادر ابراهیمی برای بزرگسالان
خانه‌یی برای شب، آرش در قلمرو تردید (یا: پاسخ‌ناپذیر)، مصابا و رؤیاهای گاجرات، بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم، هزارپای سیاه و قصه‌های صحرا، افسانه‌ی باران، در سرزمین کوچک من ‌(منتخب آثار)، تضادهای درونی، انسان - جنایت - احتمال، مکان‌های عمومی، رونوشت بدون اصل، در حد توانستن (شعرگونه)، غزل‌داستان‌های سال بد، ابن مشغله (زندگی‌نامه، جلد اول)، ابوالمشاغل (زندگی‌نامه، جلد دوم)، فردا مشکل امروز نیست، لوازم نویسندگی (از مجموعه‌ی ساختار و مبانی ادبیات داستانی)، مقدمه‌یی بر فارسی‌نویسی برای کودکان، مقدمه‌یی بر مصورسازی کتاب‌های کودک، مقدمه‌یی بر مراحل خلق و تولید ادبیات کودک، مقدمه‌یی بر آرایش و پیرایش کتاب‌های کودکان، دور ایران در شش ساعت، چهل ‌نامه‌ی کوتاه به همسرم، آتش بدون دود (داستان بلند هفت‌جلدی؛ دریافت جایزه به‌عنوان برگزیده‌ی ۲۰ سال پس از انقلاب)، با سرودخوان جنگ - در خطه‌ی نام و ننگ، یک صعود باورنکردنی، تکثیر تأسف‌انگیز پدربزرگ، مردی در تبعید ابدی (بر اساس زندگی ملاصدرا)، حکایت آن اژدها، بر جاده‌های آبی سرخ (داستان بلند ۱۰ جلدی، بر اساس زندگی میرمهنای دوغابی)، صوفیانه‌ها و عارفانه‌ها (بخشی از تاریخ تحلیلی پنج‌هزار سال ادبیات داستانی ایران)، یک عاشقانه‌ی آرام، سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما می‌آمد (داستان بلند سه‌جلدی، بر اساس زندگی امام خمینی (ره)، عارف، فیلسوف، سیاستمدار و رهبر فقید انقلاب اسلامی ایران)، براعت استهلال (از مجموعه‌ی ساختار و مبانی ادبیات داستانی)، طراحی حیوانات (طرح‌های کوثر احمدی، با گفتاری تحلیلی در باب مفاهیم و تعاریف طرح در هنرها)، الف‌با (تحلیل فلسفی ۵۰ طرح از علی‌اکبر صادقی‌، نقاش)، مویه کن سرزمین محبوب (ترجمه با همکاری فریدون سالک) و پیش‌گفتار کوچه‌های کوتاه (مجموعه‌ی قصه‌های کوتاه گروهی از شاگردان نادر ابراهیمی ـ دانش‌پژوهان نخستین دوره‌ی آموزشی ساختار و مبانی ادبیات داستانی، با پیش‌گفتاری از نادر ابراهیمی).
▪ نمایش‌نامه‌ها
اجازه هست آقای برشت؟، وسعت معنای انتظار (سه قصه‌ی نمایشی)، یک قصه‌ی معمولی و قدیمی در باب جنایت.
▪ فیلم‌نامه‌ها
صدای صحرا، آخرین عادل غرب.
● فهرست آثار نادر ابراهیمی برای کودکان و نوجوانان
کلاغ‌ها (جایزه‌ی اول فستیوال کتاب‌های کودکان توکیوی ژاپن، جایزه‌ی اول - سیب طلایی - براتیسلاوا، جایزه‌ی اول تعلیم و تربیت از یونسکو)، سنجاب‌ها، دور از خانه (کتاب برگزیده‌ی شورای کتاب کودک)، قصه‌ی گل‌های قالی، پهلوان پهلوانان؛ پوریای ولی (جایزه‌ی بزرگ جشنواره‌ی کتاب کودک کنکور نوما، ژاپن)، باران - آفتاب و قصه‌ی کاشی، بزی که گم شد، من راه خانه‌ام را گم کرده‌ام، سفرهای دورودراز هامی و کامی در وطن، پدر چرا توی خانه مانده است (از مجموعه‌ی قصه‌های انقلاب برای کودکان)، جای او خالی (همان)، نیروی هوایی (همان)، سحرگاهان همافرها اعدام می‌شوند (همان)، برادرت را صدا کن (همان)، برادر من مجاهد (همان)، برادر من فدایی (همان)، جنگ بزرگ از مدرسه‌ی امیریان (همان)، نامه‌ی فاطمه (همان)، پاسخ‌ نامه‌ی فاطمه (همان)، مامان! من چرا بزرگ نمی‌شوم (از مجموعه‌ی قصه‌های ریحانه خانم)، روزی که فریادم را همسایه‌ها شنیدند (همان)، آدم وقتی حرف می‌زند چه شکلی می‌شود (همان)، درخت قصه ـ قمری‌های قصه (جایزه‌ی کتاب برگزیده ازسوی هیأت داوران بزرگ‌سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جایزه‌ی کتاب برگزیده ازسوی هیأت داوران خردسال، ترجمه‌شده به زبان روسی در ترکمنستان)، عبدالرزاق پهلوان، آن‌که خیال بافت و آن‌که عمل کرد، حکایت کاسه‌ی آب خنک (از مجموعه‌ی نوسازی حکایت‌های خوب قدیم برای کودکان) حکایت دو درخت خرما (همان)، آن شب که تا سحر (همان)، قلب کوچکم را به چه کسی هدیه بدهم؟ (دیپلم افتخار نخستین نمایشگاه تصویرگران کتاب کودک)، مثل پولاد باش پسرم؛ مثل پولاد (از مجموعه‌ی ایران را عزیز بداریم)، داستان سنگ و فلز و‌ آهن (همان)، با من آشنا شد (همان)، با من دوست شو (همان)، هستم اگر می‌روم؛ گر نروم نیستم (همان)، راستی اگر نبودم (همان)، کمیاب و قیمتی اما ... (همان)، مدرسه‌ی بزرگ‌تری هم وجود دارد (همان)، گل‌آباد دیروز؛ گل‌آباد امروز (همان)، گل‌آباد امروز؛ گل‌آباد فردا (همان)، فرهنگ فرآورده‌های فلزی ایران (همان)، هفت آموزگار مهربان (همان)، ما مسلمانان این آب و خاکیم، قصه‌ی سار و سیب، قصه‌ی موش خودنما و شتر باصفا، با من بخوان تا یاد بگیری، حالا دیگر می‌خواهم فکر کنم، قصه‌ی قالیچه‌های شیری، همه‌ی گربه‌های من (۱ و۲)، دیدار با آرزو، از پنجره نگاه کن (ترجمه با همکاری احمد منصوری)، دوست؛ کسی است که آدم را دوست دارد (همان)، آدم آهنی (همان).
● فعالیت‌های سینمایی نادر ابراهیمی
نویسندگی و کارگردانی فیلم سنمایی صدای صحرا، تهیه‌شده در سینماتئاتر رکس، نویسندگی و کارگردانی فیلم مستند علم‌کوه و تخت سلیمان، نویسندگی و کارگردانی فیلم مستند گل‌های وحشی ایران؛ قسمت اول: آذربایجان ـ گل‌های خردادی ـ تهیه‌شده در تلویزیون، نویسندگی و کارگردانی فیلم داستانی پدر در کوهستان (یا: ما از راه دیگری می‌رویم) ـ تهیه‌شده در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نویسندگی و کارگردانی مجموعه‌ی تلویزیونی ۳۶ساعته‌ی آتش بدون دود، تهیه‌شده در تلویزیون، نویسندگی و کارگردانی ۵۰ ساعت از مجموعه‌ی تربیتی آموزشی سفرهای دور و دراز هامی و کامی در وطن ـ تهیه‌شده در تلویزیون، تدریس فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی و تحلیل فیلم در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم، تدریس فیلم‌نامه‌نویسی و اصول کارگردانی و تحلیل فیلم در دفتر فیلم‌سازی سپاه پاسداران، تدریس فیلم‌نامه‌نویسی و اصول داستان‌نویسی در دانشکده‌ی صداوسیما، تدریس اصول داستان‌نویسی و تحلیل فیلم در دانشگاه هنر، نویسندگی و مشاورت کارگردانی مجموعه‌ی کوتاه تلویزیونی هفته‌ی دولت، نویسندگی و مشاوره‌ی کارگردانی و تدوین مجموعه‌ی ۱۳ قسمتی جمعه‌ی خونین مکه، نویسندگی و کارگردانی و تدوین فیلم ۶۱ دقیقه‌یی شرکت نفت در سخت‌ترین سال‌ها، نویسندگی و کارگردانی و تدوین یک مجموعه‌ی تلویزیونی به‌نام اسناد کهنه، تاریخ نو، نویسندگی و کارگردانی فیلم مستند ”صحرای دوگانه”، گفتار متن فیلم‌های مستند ”ارگ بم”، ”گلاب قمصر”، پ مثل پلیکان، بخشی از مغول‌ها، ‌تپه‌های قیطریه، آن‌که خیال بافت و آن‌که عمل کرد و کایت، نویسندگی و کارگردانی فیلم سینمایی روزی که هوا ایستاد، نویسندگی فیلم‌نامه‌ی فیلم سینمایی دست شیطان، و دو فیلم‌نامه‌ی چاپ‌شده: صدای صحرا و آخرین عادل غرب.
● سرود‌های نادر ابراهیمی
ای وطن (شعر و آهنگ) در مجموعه‌ی تلویزیونی سفرهای دور و دراز هامی و کامی، سفر برای وطن (شعر و آهنگ)، در مجموعه‌ی تلویزیونی سفرهای دور و دراز هامی و کامی، هجرت (شعر) در نمایش‌نامه‌ی سنجاب‌ها ـ اثر نویسنده، و دنبال دل (شعر و آهنگ) در نمایش‌نامه‌ی سنجاب‌ها ـ اثر نویسنده.»

منبع : روزنامه همشهری