خشک شدن دریاچه ارومیه؛ از تغییر الگوی کشت تا مقاوم سازی اقتصاد کشاورزی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- خشکسالی‌های پی‌درپی، کاهش بارندگی‌ها و شدت گرفتن تغییرات اقلیمی، امروز بخش کشاورزی آذربایجان شرقی را در یکی از حساس‌ترین دوره‌های خود قرار داده است. استمرار حیات اقتصادی روستاها و حفظ تولیدات کشاورزی در این شرایط، نیازمند مجموعه‌ای از برنامه‌ها و تصمیم‌های فوری و هدفمند است؛ تصمیم‌هایی که بتوانند ستون‌های اقتصاد کشاورزی استان را در برابر بحران آب مقاوم کنند.

در همین راستا، رضا صدیقی، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، مجموعه اقدامات انجام شده در یک سال و نیم اخیر را تشریح کرده و بر ضرورت حرکت هم‌زمان در چند محور کلیدی برای عبور از چالش کم‌آبی تأکید می‌کند.

تمرکز بر مدیریت هوشمند آب و تغییر الگوی کشت

صدیقی با اشاره به اینکه تغییر اقلیم به یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشاورزی استان تبدیل شده است، گفت: طی یک سال و نیم گذشته نشست‌های متعددی با مسئولان جهاد کشاورزی، صندوق توسعه کشاورزی و تشکل‌های مختلف برگزار کردیم. هدف اصلی این جلسات، چگونگی بهره‌وری حداکثری از منابع محدود آب و ارتقای تاب‌آوری بخش کشاورزی بوده است.

وی توسعه آبیاری نوین را نخستین محور اقدامات عنوان کرد و افزود: شهرستان‌های تبریز، آذرشهر و اسکو در اولویت اجرای سامانه‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی قرار گرفتند و این روند در دیگر مناطق استان نیز گسترش یافته است. این اقدام علاوه بر کاهش مصرف آب، افزایش راندمان تولید را نیز به همراه داشته است.

پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه و ضرورت تغییر الگوی کشت

صدیقی خشک شدن دریاچه ارومیه را از مهم‌ترین تهدیدات حوزه انتخابیه خود دانست و گفت این بحران بسیاری از روستاها را تحت تأثیر قرار داده است.

وی اظهار داشت: در این راستا، تمرکز ویژه‌ای بر ترویج محصولات کم‌مصرف و مقاوم به خشکی داشته‌ایم و تلاش می‌کنیم با استفاده از اعتبارات دبیرخانه احیای دریاچه ارومیه، روند اجرای این طرح‌ها را سرعت دهیم.

نماینده مردم تبریز همچنین از حمایت جدی برای توسعه کشت گلخانه‌ای و گیاهان دارویی خبر داد و برگزاری جشنواره‌های نخودچی ممقان، سیر تیمورلو و حبوبات آذرشهر را اقدامی مؤثر در معرفی ظرفیت‌های منطقه و ارتقای بهره‌وری مصرف آب عنوان کرد.

تقویت زیرساخت‌ها و پیگیری طرح کلیدی انتقال آب ارس

صدیقی با اشاره به اقدامات زیرساختی انجام‌شده گفت: احیای قنات‌ها قدیمی، تکمیل طرح‌های انتقال آب و لایروبی مسیرهای سنتی آبیاری از برنامه‌های جاری است. بخشی از اعتبارات این طرح‌ها نیز از محل منابع نمایندگی تأمین شده تا پروژه‌ها با شتاب بیشتری اجرا شوند.

وی از پروژه انتقال آب ارس به عنوان یک طرح راهبردی یاد کرد و افزود: این پروژه می‌تواند کمبود آب شرب و کشاورزی استان را به‌طور اساسی برطرف کند و پس از اجرای کامل آن، نیازی به برداشت از سهم آب کشاورزی برای شرب نخواهد بود. اجرای این طرح گامی مهم در مسیر پایداری منابع آبی و امنیت غذایی آذربایجان شرقی است.

گسترش بیمه کشاورزی و توسعه صنایع تبدیلی

صدیقی یکی دیگر از اقدامات مهم را توسعه بیمه محصولات کشاورزی و دامداری عنوان کرد و گفت بسیاری از مناطق پرخطر استان تحت پوشش بیمه کامل قرار گرفته‌اند.

وی همچنین به اقدامات انجام شده در حوزه صنایع تبدیلی اشاره کرد و افزود: واحدهای فرآوری خشکبار، حبوبات، لبنیات و نخودچی در حال فعال شدن هستند. با پیگیری‌های انجام‌شده، مشکلات گازرسانی در شهرک نخودچی ممقان رفع می‌شود و دو شهرک سیر تیمورلو و حبوبات آذرشهر نیز در آستانه کلنگ‌زنی قرار دارند.

نماینده تبریز در جمع‌بندی سخنان خود تأکید کرد: مجموعه اقدامات انجام شده، از مدیریت منابع آب تا توسعه صنایع تبدیلی و پیگیری پروژه انتقال آب ارس، مسیر روشنی برای مقاوم‌سازی اقتصاد کشاورزی استان ترسیم کرده است و این مسیر را تا رسیدن به نتیجه نهایی ادامه خواهیم داد.

لزوم حرکت از افزایش تولید به سمت افزایش بهره‌وری

همچنین احمد بایبوردی، رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بر اهمیت حفظ تولید بدون آسیب به منابع آب تأکید کرد.

بایبوردی گفت: توسعه آبیاری تحت فشار، استفاده از ارقام مقاوم به خشکی و تغییر تقویم کشت از مهم‌ترین اقدامات انجام شده است. هدف ما کاهش مصرف آب بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است؛ اما در برخی مناطق افزایش سطح زیرکشت باعث مصرف بیشتر آب شده که نشان‌دهنده ضرورت مدیریت دقیق‌تر است.

بایبوردی با بیان اینکه باید به دنبال تولید بیشتر به ازای هر قطره آب باشیم، افزود: کشاورزی هوشمند اقلیمی، کشاورزی کم‌نهاده و احیاگر می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف آب و حفظ رطوبت خاک داشته باشد.

گلخانه‌ها؛ راهکار مؤثر در کاهش ۸۰ درصدی مصرف آب

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان با اشاره به نقش گلخانه‌ها در کاهش مصرف آب گفت: در محیط‌های کنترل‌شده میزان مصرف آب تا ۸۰ درصد کمتر است و این یکی از راهبردهای کلیدی برای عبور از بحران کنونی به‌شمار می‌رود.

وی با تأکید بر لزوم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های هوشمند افزود: سرمایه‌گذاری در سامانه‌های نوین آبیاری، زنجیره سرد و انبارداری توجیه اقتصادی بالایی دارد، اما توسعه زیرساخت‌هایی که منجر به افزایش برداشت آب یا سطح زیرکشت شود، به ضرر بلندمدت کشور خواهد بود.

گام به‌سوی آینده‌ای پایدار

مجموعه اظهارات مسئولان و اقدامات انجام شده نشان می‌دهد آذربایجان شرقی در مسیر گذار به کشاورزی پایدار قرار گرفته است؛ مسیری که با تکیه بر فناوری‌های نوین، مدیریت هوشمند منابع آب و تقویت صنایع تبدیلی می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای کشاورزی استان رقم بزند.

تجربه سال‌های اخیر ثابت کرده است که بدون تغییر نگرش و افزایش بهره‌وری، مقابله با چالش‌های کمبود آب ممکن نخواهد بود؛ اما با استمرار برنامه‌های کنونی و حمایت از کشاورزان، امید به پایداری تولید و امنیت غذایی در این خطه بیش از گذشته قابل دستیابی است.