چند ساعت تا ثبت جهانی آینه کاری ایرانی | نتیجه پرونده امروز در هند مشخص می شود

به گزارش همشهری ‌آنلاین هنر آینه‌کاری سال ۱۳۹۶ ثبت ملی شده است، اما تولد این هنر در ایران که قطعه‌های کوچک آینه، سطوح گچ، چوب، فلز و سنگ را برای تزئین و فضایی درخشان و پرنور آراسته می‌کند، قصه خواندنی دارد. بیستمین نشست کمیته بین ‌دولتی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو از ۱۶ آذر در هند آغاز شده است و پرونده مهارت آینه‌کاری در معماری ایرانی امروز در این نشست بررسی می شود.

تالار آینه در تخت جمشید

طبع لطیف و هنرمند ایرانی از همان زمان که سنگ را صیقل داد تا نور را بازتاب دهد با آینه آشنا بود. هنر آینه‌کاری ایرانی در دوران صفویه متولد شد و در عهد قاجار به اوج و شکوفایی خود رسید. آینه‌کاری هنری است که در معماری ایرانی خودش را نشان می‌دهد و کاخ گلستان، کاخ چهل‌ستون، حرم شاهچراغ، نارنجستان قوام، مسجد گوهرشاد و بسیاری از اماکن متبرکه تجلی آینه‌کاری را دیده‌ایم.

• بیشتر بخوانید: نمایشگاهی از دیوارهای آینه‌ کاری در یونسکو

حمید مهدی زاده، یکی از استادان هنر آینه‌کاری که پدر و پدربزرگش هم در این هنر خبره بودند، قصه تولد هنر آینه‌کاری را در دوران صفویه می‌داند. روزگاری که آینه صیقلی‌شده از اروپا راهی ایران شد. مهدی‌زاده می‌گوید: «حمل و نقل آینه با شرایط آن روزگار و تغییرات اقلیمی باعث می‌شد تا آینه‌های بسیاری در طول مسیر بشکند و به یک معنا غیرقابل استفاده باشد، اما نگاه ایرانی هنرمند از دل همین آینه شکسته‌های بی‌استفاده یک هنر در معماری خلق کرد و اسمش را گذاشت هنر آینه‌کاری.»
این استاد آینه‌کار ادامه می‌دهد: «آب و آینه از دیر باز برای فرهنگ ما مظهر صداقت، پاکی، نور و روشنایی بوده‌است. گفته می‌شود در تخت جمشید هم تالار آینه داشتیم. البته نه به معنای تالار آینه‌ای که امروز می‌شناسیم، بلکه سنگ‌های صیقلی که نور را منعکس می‌کرده.»

بازی شگفت‌انگیز نور و خیال

«آینه‌کاری تنها آرایه معماری است که هم در قصر و کاخ مجلل و سطلنتی و هم در اماکن متبرکه و حرم امامان هم در منازل استفاده می‌شده.» حمید مهدی‌زاده درباره هنر آینه‌کاری در معماری ایرانی این‌طور می‌گوید و ادامه می‌دهد: «حتی آینه‌کاری را روی تابلوها هم می‌بینیم مثل تابلوی منبت. منیر فرمانفرمائیان، هنرمند ایرانی، با هنرآینه‌کاری قطعاتی از آینه را روی تابلو آورده که بازی شگفت‌انگیز نور و خیال را به ما نشان می‌دهد.»

ایران، خاستگاه هنر آینه‌کاری

مهدی‌زاده، آینه‌کاری ایرانی را با علم هندسه عجین می‌داند و می‌گوید: «قطعات کوچک و بزرگ آینه در نظمی هندسی تلالو ایجاد می‌کنند؛ فضایی رویایی و عرفانی که حاصل بازتاب نور است و این ارزش این هنر را صد چندان می‌کند.» هنر دست پدرش، اسرافیل مهدی‌زاده در کاخ نیاوران سرآغاز برش‌های منحنی آینه به شکل گل و برگ‌های واقعی ابداعی در هنر آینه‌کاری ایران است.

هنر آینه‌کاری از ایران به عراق، آذربایجان، گرجستان و عمان هم رفته است. مهدی‌زاده می‌گوید که حتی هندی و پاکستانی‌ها از ایرانی‌ها آموخته‌اند. او معتقد است با ثبت جهانی هنر آینه‌کاری در یونسکو به نام ایران، زحمات هنرمندان مبتکر و خلاق ایرانی حفظ می‌شود. با ثبت جهانی آینه‌کاری ایرانی وارد مرحله‌ای تازه از حفاظت، مستندسازی، حمایت مالی و معرفی جهانی خواهد شد.