شاه اسماعیل ترک‌زبان بود نه ترک‌تبار / نقد عملکرد خشونت گرایانه شاه اسماعیل برای ترویج شیعه و ستایش در باره ایجاد وحدت سرزمینی ایران

یک جهان موازی بدون صفویه، ایران به‌لحاظ فرهنگی رو به سوی صورتبندی نوعی تسنن معنوی دلبسته امامان شیعه  و چه بسا تشیع امامی داشت حرکت می کرد. این به اصطلاح «تسنن دوازده امامی»، البته زمینه‌هایی در ایران داشت: اندیشه‌های ایران باستانی، تصوف، موعودگرایی و غلو و مقاومت منفی مردم ایران در برابر حکام عرب جبار از جمله مهم‌ترین این زمینه‌ها بودند