اجرای محوری مهارت‌آموزی و اشتغال زندانیان در آذربایجان غربی؛ استان دوم کشور در کارآفرینی برای زندانیان

اشتغال و حرفه‌آموزی در زندان‌ها، امروز دیگر تنها یک برنامه جانبی در نظام اصلاح و تربیت نیست، بلکه به یکی از مؤثرترین راهکار‌های بازگشت دوباره زندانیان به زندگی سالم اجتماعی تبدیل شده است. بسیاری از محکومان با حضور در کارگاه‌های فنی و آموزشی، مهارت‌هایی می‌آموزند که نه‌تنها اوقات حبس آنها را هدفمند می‌کند، بلکه مسیر آینده‌شان را نیز دگرگون می‌سازد. آمار‌ها نشان می‌دهد زندانیانی که در دوره‌های حرفه‌آموزی و اشتغال شرکت می‌کنند، پس از عفو و آزادی با احتمال بسیار کمتری به چرخه جرم بازمی‌گردند و اغلب به نیروی کار مولد در جامعه تبدیل می‌شوند. این روند، علاوه بر کاهش آسیب‌های فردی و اجتماعی، به تحکیم بنیان خانواده‌های آسیب‌دیده و کاهش هزینه‌های عمومی در حوزه جرم و آسیب‌های اجتماعی کمک کرده است.

در همین راستا یکی از استان‌های فعال در زمینه ایجاد اشتغال برای زندانیان استان آذربایجان غربی است.

مراد فتحی، مدیرکل زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی استان آذربایجان غربی، در گفت‌وگو با میزان با اشاره به تأکید سند تحول و تعالی قوه قضاییه بر حرفه‌آموزی و اشتغال مولد، جزئیات برنامه‌های مهارت‌آموزی و اشتغال زندانیان، آمار عملکرد، رشته‌های فعال، معیار‌های انتخاب کارگاه‌ها، نقش مراکز مراقبت پس از خروج و تأثیر این اقدامات بر کاهش تکرار جرم و حمایت از خانواده‌های زندانیان را تشریح کرد.

از اشتغال زندانیان تا کاهش تکرار جرم، تقویت کرامت انسانی و بازگشت آبرومندانه زندانی به جامعه

مراد فتحی با اشاره به سیاست‌های تحولی قوه قضاییه در حوزه اصلاح و تربیت زندانیان اظهار کرد: مهارت‌آموزی و اشتغال زندانیان در زندان‌های آذربایجان غربی، برنامه‌ای محوری و نظام‌مند است که در تمام واحد‌های تابعه از مرحله غربالگری مددجویان تا صدور گواهینامه و پیگیری اشتغال پس از آزادی را پوشش می‌دهد. هدف اصلی این برنامه، کاهش تکرار جرم، تقویت کرامت انسانی و بازگشت آبرومندانه زندانی به جامعه است.

وی افزود: در چارچوب سیاست‌های تحولی قوه قضاییه، هر زندانی واجد شرایط بر اساس سوابق شغلی، علاقه‌مندی و توانمندی ارزیابی شده و به دوره‌های مهارتی متناسب با بازار کار معرفی می‌شود. این برنامه سالانه اجرا و بر پایه تفاهم‌نامه با اداره‌کل آموزش فنی و حرفه‌ای، جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی، سازمان صمت و سایر دستگاه‌ها پیش می‌رود. اساتید برون‌سازمانی در زندان‌ها مستقر شده و استاندارد‌های ملی رعایت می‌شود.

مدیرکل زندان‌های آذربایجان غربی ادامه داد: در حال حاضر، کارگاه‌های فرشبافی، خیاطی، نانوایی، صنایع‌دستی، نجاری، مبل‌سازی، تعمیرات، شیرینی‌پزی و رشته‌های فنی-خدماتی فعال است. نزدیک به هزار زندانی همزمان در کارگاه‌های داخل زندان مشغول مهارت‌آموزی و اشتغال هستند و هزاران نفر به کارگاه‌های برون‌سازمانی اعزام شده‌اند؛ این امر استان را در زمره برترین‌ها قرار داده و آذربایجان غربی پس از تهران، دومین استان کشور از نظر کارآفرینی برای زندانیان است.

فتحی با اشاره به روند صدور گواهینامه‌ها گفت: پس از آموزش، آزمون‌های استاندارد برگزار و گواهینامه رسمی بدون ذکر زندان صادر می‌شود که در بازار کار معتبر است. مددجویان دارای گواهینامه به بانک‌ها و نهاد‌های حمایتی برای تسهیلات اشتغال معرفی می‌گردند. تجربیات نشان‌دهنده کاهش بازگشت به زندان و افزایش اعتمادبه‌نفس مددجویان است. برنامه‌ریزی برای توسعه کارگاه‌ها، مشارکت بخش خصوصی و پوشش ۱۰۰ درصدی زندانیان مستعد ادامه دارد.

تقاضای بازار کار محلی مبنای رشته های فعال در کارگاه های مهارت آموزی

وی درباره رشته‌های فعال در کارگاه‌های مهارت‌آموزی توضیح داد: این رشته‌ها بر پایه نیازسنجی دقیق از مددجویان، توانمندی‌های فردی و تقاضای بازار کار محلی انتخاب و بومی‌سازی شده‌اند تا زندانیان بتوانند بلافاصله پس از آزادی، اشتغال پایدار ایجاد کنند. در حوزه صنعتی، خیاطی صنعتی، نجاری و مبل‌سازی، تعمیرات لوازم برقی و مکانیکی و جوشکاری فعال است. در بخش کشاورزی نیز دوره‌های پرورش قارچ، زنبورداری، باغبانی و تولید محصولات ارگانیک با همکاری جهاد کشاورزی تدریس می‌شود. در بخش هنری و خدماتی، فرشبافی، صنایع‌دستی مانند معرق‌کاری، ملیله‌سازی، چرم‌دوزی، تسبیح‌سازی، نانوایی، شیرینی‌پزی، آرایشگری، تولید کفش و مصنوعات فلزی اجرا می‌شود. این رشته‌ها با آزمون پایانی و صدور گواهینامه معتبر همراه است و تاکنون هزاران مددجو را توانمند کرده است.

فتحی با اشاره به آمار مشارکت زندانیان در دوره‌های مهارت‌آموزی گفت: تعداد زیادی از مددجویان مرد و زن از تمام زندان‌های استان از جمله ارومیه، خوی، مهاباد و سایر واحد‌های تابعه پس از غربالگری اولیه در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند. بیش از ۸۰ درصد شرکت‌کنندگان دوره‌های خود را با موفقیت به پایان رسانده و گواهینامه معتبر دریافت کرده‌اند.

۱۷۸ کارگاه فعال در زندان‌های آذربایجان غربی

مدیر کل زندان‌های آذربایجان غربی درباره کارگاه‌های اشتغال‌زایی استان گفت: در زندان‌های آذربایجان غربی، حدود ۱۷۸ کارگاه فعال شامل بخش خصوصی، بنیاد تعاون زندانیان و کارگاه‌های داخل زندان وجود دارد. بیش از سه هزار زندانی در مجموع داخل و خارج زندان مشغول کار هستند و نرخ اشتغال به حدود ۷۲ درصد رسیده است. فعالیت‌هایی مانند قالی‌بافی، مبل‌سازی، منبت و معرق‌کاری، تولید کفش، مصنوعات فلزی، ملیله‌سازی، خیاطی، تسبیح‌سازی، چرم‌دوزی، جوشکاری و تولید پوشاک انجام می‌شود. راه‌اندازی ۱۰ کارگاه جدید صنایع‌دستی در سال جاری نیز در دستور کار قرار دارد.

فتحی با قدردانی از حمایت‌های قضایی افزود: با مدیریت مدبرانه رئیس کل دادگستری آذربایجان غربی و دادستان مرکز استان، بیشترین تسهیلگری و حمایت قضایی برای توسعه اشتغال زندانیان فراهم شده و این استان به الگویی کشوری تبدیل شده است.

بیش از ۱۲۰۰ خانواده زندانی تحت پوشش حمایتی قرار دارند

وی درباره مراکز مراقبت پس از خروج گفت: مرکز خدمات اجتماعی و مراقبت پس از خروج زندانیان در جوار اداره کل زندان‌های استان فعال است و روزانه به خانواده‌های زندانیان و زندانیان آزادشده خدمات ارائه می‌دهد. بیش از ۱۲۰۰ خانواده زندانی تحت پوشش حمایتی قرار دارند. وظایف این مراکز شامل خدمات آموزشی، بهداشتی-درمانی، اجتماعی، حقوقی، فرهنگی و مذهبی، ایجاد زمینه اشتغال، ازدواج، ادامه تحصیل، تأمین مسکن و اعطای تسهیلات بانکی است.

مدیرکل زندان‌های استان درباره حمایت از خانواده زندانیان اظهار کرد: برنامه‌های حمایتی شامل مشاوره، بازدید منزل، بسته‌های معیشتی، پیگیری اداری و برگزاری کلاس‌های مهارت‌های زندگی است که با همکاری دادگستری و زندان‌ها اجرا می‌شود.

فتحی در پایان با اشاره به تأثیر مهارت‌آموزی بر اشتغال پایدار پس از آزادی گفت: نمونه‌های موفقی در زمینه گاوداری، تعمیرگاه مکانیکی، زنبورداری، میوه‌خشک‌کنی و بلوک‌زنی وجود دارد. این اشتغال‌ها علاوه بر ایجاد درآمد پایدار، موجب تقویت مسئولیت‌پذیری، بهبود معیشت خانواده‌ها و کاهش بازگشت مجدد زندانیان به زندان شده و کرامت انسانی زندانیان و خانواده‌های آنان را حفظ کرده است.