آثار و فواید اعتدال

▪ پرسش:
حرکت و سلوک انسان اگر در مسیر اعتدال و به دور از هرگونه افراط و تفریط باشد چه فواید و منافعی را برای انسان و جامعه به دنبال دارد؟
ـ پاسخ:
گام نخست در مسیر حرکت و سلوک اعتدالی …

پرسش:

حرکت و سلوک انسان اگر در مسیر اعتدال و به دور از هرگونه افراط و تفریط باشد چه فواید و منافعی را برای انسان و جامعه به دنبال دارد؟

ـ پاسخ:

گام نخست در مسیر حرکت و سلوک اعتدالی انسان، شناخت مرزهای اعتدال است که لازمه آن آگاهی از جانب افراط و تفریط در اخلاق و صفات انسانی است. به بیان دیگر در صورت شناخت سه حد افراط، تفریط و حد میانه و وسط است که انسان می تواند گام نخست را در سلوک اعتدالی خود بردارد و گام دوم یعنی عمل در چارچوب مرزهای اعتدال است که می تواند کمالات الهی و انسانی را به ارمغان آورد. آگاهی از آثار و فواید اعتدال کمک شایانی به تقویت انگیزه و روحیه اعتدال گرایی در انسان می کند که اینک در محورهای زیر به آنها می پردازیم:

اعتدال در زندگی فردی و اجتماعی انسان تأثیر بسزایی دارد که مهم ترین آنها را به شرح زیر ارائه می نماییم:

۱) تربیت انسان

یکی از راهکارهای تربیت و اصلاح نفس، میانه روی است؛ زیرا تربیت، در سایه تعدیل قوای نفسانی و کنترل قوه غضب، شهوت و عقل به دست می آید. بر این اساس امام علی(ع) می فرماید: «هرگاه به اصلاح خود مایل بودی میانه رو، قانع و کم آرزو باش.»

(غررالحکم و دررالکلم، ج۳، ص ۱۹۲)

۲) نجات انسان

پیامبر اعظم(ص) یکی از سبب های نجات آدمی را اعتدال در هنگام دارایی و نداری می داند. (تنبیه الخواطر، ج۱، ص ۱۶۷) این نجات شامل نجات انسان از ناملایمات زندگی دنیا و عذاب عالم برزخ و قیامت می شود.

۳) بی نیازی

امام صادق(ع) در این زمینه می فرماید: «ان القصد یورث الغنی» به درستی که میانه روی، سبب بی نیازی و ثروت می شود.

دلیل این بی نیازی آن است که با اعتدال و اندازه گیری در زندگی، فعالیت های اقتصادی مانند: مصرف، تولید، و هزینه های زندگی سامان می یابد و از اسراف جلوگیری می شود.

۴) سلامتی بدن

سلامت بدن انسان به تعادل قوای جسمانی بستگی دارد. به عنوان نمونه غدد هورمونی اگر کمتر یا زیادتر ترشح کند، سلامت آدمی را تهدید خواهد کرد.

علی(ع) می فرماید: هرکس سلامتی می خواهد پس باید میانه رو باشد (دررالحکم و دررالکلم، ج۵ ص۲۲۶)

۵) وحدت امت

پیامبر اعظم(ص) می فرماید: بر شما باد به میانه روی، زیرا ملتی که میانه رو باشد، هرگز دچار تفرقه نخواهد شد (فردوس الاخبار، ج ۱، ص ۲)

۶) الفت میان مردم

پیامبر اعظم(ص) فرمود: استووا تستو قلوبکم. (معتدل باشید، تا دلهای شما به همدیگر نزدیک شود)

دلیل این الفت و نزدیکی آن است که بسیاری از اختلاف های فرقه ها و افراد مختلف جامعه بر اثر افراط و تفریط در مباحث اجتماعی و دینی پدید می آید.

۷) آسان شدن مشکلات

علی(ع) می فرماید: میانه روی در کارها را فراگیر، زیرا کسی که میانه روی در کارها را فراگیرد، امور زندگی بر او آسان خواهد شد. (غررالحکم ودررالکلم، ج۳، ص۴۴۰) انسان میانه رو آمادگی نسبی برای رویارویی با مشکلات اجتماعی را دارد. مثلا کسی که اهل قناعت است و برای کم خرج کردن تمرین کرده، در واقع خود را برای روزهای سخت آماده نموده است.»

۸) رشد و بالندگی

پیامبر اعظم(ص) می فرماید: «خدای تعالی هرگاه ماندگاری و رشد امتی را بخواهد اعتدال و پاکدامنی را روزی شان می کند. (در المنثور، ج۳، ص۲۷۰)

۹) در امان ماندن از هلاکت

علی(ع) می فرماید: لن یهلک من اقتصد، کسی که میانه روی کند هلاک نمی شود.

(غررالحکم و دررالکلم، ج۵، ص۷۰)