هدایای بی‌ تناسب!

هدیه و یا به تعبیری جایزه، سنت نیکویی است، اما تشخیص موقعیت‌ها و نحوه انتخاب این موضوع باید همراه با دقت و هوشمندی صورت پذیرد. بویژه آنکه این هدیه و یا جایزه در حوزه کار فرهنگی …

هدیه و یا به تعبیری جایزه، سنت نیکویی است، اما تشخیص موقعیت‌ها و نحوه انتخاب این موضوع باید همراه با دقت و هوشمندی صورت پذیرد. بویژه آنکه این هدیه و یا جایزه در حوزه کار فرهنگی باشد.

متاسفانه گاه دیده می‌شود که در طی برنامه‌ یا مسابقه‌ای فرهنگی، هدایایی به میهمانان و یا نفرات برگزیده تعلق می‌گیرد که هیچ‌گونه تناسب و سنخیتی با جنس کار فرهنگی ندارد. این هدایا گاه انواع کاسه و بشقاف و فنجان و نعلبکی و انواع چینی‌جات ساخت فرنگ گرفته تا بعید‌ترین کالاها را شامل می‌شود. آنچنان که گویی دغدغه برگزار کنندگان برنامه‌ها خدمت به کشورهای صادر کننده این کالاها یا رونق بازار صنف‌های گوناگون و یا تامین نیازهای آشپزخانه‌های میهمانان و مخاطبان است و بس.

در حالی که بازار کتاب و محصولات فرهنگی با رکودی غم‌انگیز روبروست و برخی از فعالان در این رشته به ورشکستگی رسیده‌اند و یا در آ‌ستانه ورشکستگی قرار دارند و تیراژ شمار قابل ملاحظه‌ای از کتاب‌ها به رقم هزار نسخه رسیده است، صلاح و شایسته به نظر نمی‌رسد که بودجه‌های هنگفت برنامه‌های فرهنگی در مسیرهای بی‌راهه دیگری خرج شود.

این موضوع باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد که چرا مدیران فرهنگی به عنوان هدیه و یا جایزه ترجیح می‌دهند پتو یا ظروف تفلون خریداری شود اما به کتاب و دیگر محصولات فرهنگی هیچ‌گونه اعتنایی ندارند؟ در حالی که هدایای فرهنگی در واقع امتداد و استمرار یک حرکت فرهنگی است و نشانگر توجه به ارتقای فرهنگی جامعه محسوب می‌شود. از سوی دیگر اهدای جوایز غیر فرهنگی نمایانگر بیگانگی با روح و اهداف طرح‌های فرهنگی است، طرح‌هایی که گاه ناپخته و ابتداست و صرفا وسیله‌ای است برای پر کردن فرم‌های گزارش عملکرد مدیران و بهترین گواه برای نا آشنایی چنین مدیرانی با مقوله فرهنگ.

در چنین طرح‌هایی اهداف، ضرورت‌ها و روش‌های کار، نسنجیده و تعریف نشده است و دستورالعمل جامع و اندیشیده شده‌ای به همراه ندارد. به همین لحاظ این طرح‌ها قادر نیستند در فرایندی فرهنگی نقش مثبتی ایفا نمایند.

طرح‌های فرهنگی پویا طرح‌هایی هستندکه در چرخه مناسبات فرهنگی بتوانند قابلیت تعامل و تعادل را دارا باشند و مکمل اجزای دیگر شوند.

از آنجا که بودجه برنامه‌های فرهنگی به اجرای برنامه‌هایی در این عرصه اختصاص می‌یابد، روا نیست که با معیارهای سلیقه‌ای خرج شود و یقینا چنین شیوه‌ای مورد رضای خالق، جامعه و بویژه قشر فرهنگی اجتماع نخواهد بود.

کثرت برنامه‌های فرهنگی بویژه در ایام خاصی از سال مانند فصل تابستان که فصل برنامه‌های فرهنگی با هدف پر کردن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان است این انتظار را ایجاد می‌کند که به جای هزینه کردن در پذیرایی‌های آنچنانی و یا اهدای جوایز نامتعارف، به اصل رونق و نشاط فرهنگی توجه افزونتری شود، تا از این رهگذر کتاب و دیگر محصولات فرهنگی بتوانند به خانه‌ها و خانه دل‌ها راه پیدا کنند و این شاید کمترین حمایتی باشد که مدیران فرهنگی می‌توانند از بخش فرهنگی جامعه به عمل آورند و در جهت اشاعه فرهنگ کتابخوانی و گسترش آگاهی‌ها سهمی برعهده گیرند. این حرکت قطعا موجب دلگرمی ناشران و دیگر عزیزانی که در قلمرو تولید محصولات فرهنگی کوشا هستند نیز خواهد شد.

در عرضه مناسبات اجتماعی نیز، هنوز در جامعه ما گویی کتاب و محصولات فرهنگی به عنوان یک هدیه با ارزش و تحسین‌برانگیز، جا نیفتاده است. این امر شاید ناشی از تلقی‌های سنتی درباره هدیه و یا جایزه باشد که علی‌رغم گذشت زمان به همان شکل پیشین باقی مانده و از آنجا که گزینه‌های دیگری در این خصوص معرفی نشده حتی نسل تحصلیکرده جامعه نیز همان شیوه دیرین را استمرار بخشیده است.

متاسفانه در زمینه فرهنگسازی و اصلاح نگرش ها در این قلمرو، فعالیت و تبلیغات قابل ملاحظه‌ای صورت نپذیرفته است و غالبا کتاب و محصولات فرهنگی در شمار هدایا دیده نمی‌شود. در حالی که جامعه می‌بایست ضرورت این مهم را دریابد و نسبت به آن احساس نیاز کند.

هدیه دهندگان و هدیه گیرندگان هر دو باید به چنان مرتبه‌ای برسند که زیبایی و اهمیت دانایی را که ماندگارترین و زوال‌ناپذیر‌ترین مواهب است درک نموده و به استقبال آن بشتابند.

معیار و ملاک‌های یک هدیه خوب در جامعه معمولا به واسطه قیمت آن سنجیده می‌شود و بیشتر جنبه مادی به خود گرفته است و گاه در این خصوص از سوی یکی از طرفین مشکلاتی پدید می‌آید که نفس با ارزش هدیه دادن نیز زیر سوال می‌رود.

دگرگون کردن نگرش های غلط مادی که رنجش آفرین و سوء‌تفاهم‌آمیز است، نیازمند ارائه الگوهای مثبت و حرکت‌آفرین است. برای جایگزین کردن روش‌های تازه، می‌بایست از سنین پایین، از مفاهیم تعاریف نو،‌به روز و کارآمد، در اختیار جامعه قرار گیرد و از تمامی رسانه‌ها برای آموزش و انتقال مفاهیم نو و منطبق با عصر حاضر،‌ بهره گرفته شود تا موجبات رغبت و انگیزش اجتماعی فراهم آید.

جایگزین شدن کتاب و محصولات فرهنگی به عنوان بهترین هدیه، ثمرات بسیار نیکویی به همراه دارد که شایسته است به عنوان یک طرح فرهنگی مورد تامل جدی قرار گیرد.

کامران شرفشاهی