زنان در صحنه سیاسی آمریکای لاتین

مقاله حاضر به حضور زنان در عرصه سیاسی آمریكای لاتین می پردازد.
شیلی علی رغم همه اعتبارش به عنوان الگوی موفق اقتصادی آمریكای لاتین در سالهای اخیر و نمونه حكومت دمكراتیك در این منطقه، در زمینه حقوق زنان از دیگر همسایگانش عقب افتاده است. تا ۱۸ ماه پیش شیلی تنها كشور نیم كره غربی زمین بود كه همچنان طلاق را ممنوع می كرد. در چنین جامعه محافظه كاری كه كلیسای كاتولیك روم هنوز در آن نفوذ زیادی دارد، یك زن به نام «میشل بشلت» برای شركت در انتخابات ریاست جمهوری آماده می شود و اتفاقا بیشترین اقبال را برای جانشینی ریكاردو لاگوس رئیس جمهور شیلی دارد. این زن ۵۲ ساله كه وزیر دفاع پیشین شیلی است می گوید كه همه ویژگی های مناسب از نظر جامعه شیلی را به طور یكجا در خود دارد چون یك زن سوسیالیست مطلقه است كه به كلیسا هم وابسته نیست. اما نظرسنجی ها نشان می دهد این زن مطلقه كه دارای سه فرزند است در انتخابات ریاست جمهوری شیلی كه قرار است ماه دسامبر برگزار شود شانس زیادی برای پیروزی دارد.
اگر نظرسنجی ها درست نتیجه دهد بشلت اولین زنی خواهد شد كه در شیلی به ریاست جمهوری انتخاب می شود. ظاهر و عینك گرد و طلایی این زن او را به مدیران مدرسه شبیه كرده است. اما او از رهبران پیشروی نسلی از زنان است كه در صحنه سیاست مردسالارانه آمریكای لاتین رخنه كرده اند. از سال ،۱۹۹۱ یازده كشور در آمریكای لاتین قانونی را به اجرا گذاشتند كه در آن احزاب سیاسی ملزم به نامزدكردن حداقل تعدادی از كاندیداهای زن برای پارلمان می شوند. بعد از اجرای این قانون تعداد نمایندگان زن در این منطقه از سال ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۹ دوبرابر شد. كشور دوازدهم یعنی كلمبیا در سال ۲۰۰۰ قانونی تصویب كرد كه به حضور زنان در حداقل ۳۰ درصد از مناصب تصمیم گیری در قوه مجریه مربوط می شد. انتخابات میان دوره ای امسال كنگره آرژانتین هم واقعه دیدنی است. چون صحنه رقابت میان كریستینا فرناندز دو كرچنر همسر رئیس جمهور فعلی و هیلدا دوهالده همسر رئیس جمهور پیشین است.
در ۱۰ سال گذشته شمار زنان در مناصب قدرت در آمریكای لاتین به شدت افزایش یافته و آنها دیگر به حضور در وزارتخانه ها راضی نیستند، بلكه به دنبال پست های انتخابی همچون نمایندگی مجلس و حتی رئیس جمهوری هستند.این تغییری عمده نسبت به شرایط گذشته است. تا ۸۰ سال پیش هیچ زنی حق رأی در هیچ نقطه ای از آمریكای لاتین را نداشت. تا سال ۱۹۵۶ این قانون همچنان در كلمبیا پابرجا بود. وقتی «ماریادوكارمولارا» در نیمه دهه ۱۹۸۰ به عنوان اولین نماینده زن پارلمان برزیل انتخاب شد با حیرت تمام دریافت كه در ساختمان پارلمان سرویس بهداشتی برای زنان وجود ندارد. در سال ۱۹۹۲ وقتی او به عنوان اولین شهردار زن در شهر صنعتی بتیم برزیل انتخاب شد همه تلاشش را به كار گرفت كه اذهان مردم برزیل را برای حضور خود در صحنه آماده كند. او می گوید، مردم همواره به دنبال مردی بودند كه به تصورشان از پشت پرده هدایت امور را در دست دارد. همه می گفتند كه او شش ماه بیشتر دوام نمی آورد. اما او اكنون دوره دوم نمایندگی خود را در كنگره می گذراند. زنانی مانند لارا مسیر طولانی را طی كرده اند تا در عرصه سیاست آمریكای لاتین به اینجا رسیده اند. قراردادن سهمیه برای زنان در انتخابات پارلمانی این كشورها در این سیر صعودی تأثیر فراوانی داشته است. قانون سهمیه بندی برای اولین بار در سال ۱۹۹۱ در آرژانتین به تصویب رسید. كارلوس منم رئیس جمهور آرژانتین در دهه ۱۹۹۰ از قانون سهمیه بندی جنسیتی در انتخابات حمایت كرد و به این ترتیب شمار زنانی كه بعد از انتخابات مجلس وارد پارلمان شدند زیاد شد. این اقدام رئیس جمهور آرژانتین، زنان دیگر كشورهای آمریكای لاتین را بر آن داشت كه خواستار قوانین مشابه شوند. تاكنون آرژانتین و كاستاریكا بهترین نتایج را بدست آورده اند و زنان در این كشورها یك سوم پارلمان را در اختیار دارند. این در حالیست كه در آمریكا زنان فقط ۱۴ تا ۱۵ كرسی های سنا و مجلس نمایندگان را در اختیار خود دارند. در مكزیك زنان یك چهارم كرسی های كنگره ملی را در اختیار دارند. در سنای كلمبیا ماه گذشته اتفاق عجیبی افتاد و برای اولین بار یك زن به ریاست این كنگره انتخاب شد.
این اتفاقات فقط به پارلمان محدود نمی شود. در شیلی و كلمبیا زنان پست های مهمی دارند. اولین زنانی كه در این منطقه به پست ریاست جمهوری رسیدند به آمریكای مركزی تعلق داشتند. یكی از آنها ویولتا چامورو در نیكاراگوئه بود و دیگری میزیا موسكاسو در پاناما.
این روند باعث تغییر نگرش طبقه عوام در آمریكای لاتین شده است. نظرسنجی های اخیر نشان می دهد در شهر لیما پایتخت پرو ۴۹درصد از مردم بر این باورند كه زنان بهتر از مردان می توانند حكومت كنند. نظرسنجی ای كه مؤسسه گالوپ سال ۲۰۰۰ در شش شهر بزرگ آمریكای لاتین انجام داد نشان می دهد كه مردم این شهرها توانایی زنان را در كاهش فقر، بهبود كیفیت آموزش و كنترل فساد، بیشتر از مردان می دانند.شاید هیچ كس به اندازه كریستینا فرناندز دوكرچنر همسر رئیس جمهور آرژانتین نماد سیاستمداران زن عصر جدید در آمریكای لاتین نباشد. الهام بخش او اوا پرون همسر خوان دومینگو پرون و قهرمان مبارزات حقوق كارگران در آرژانتین است كه هنگام مرگ در سن ۳۳ سالگی به یك نماد تبدیل شده بود. كریستینا در زمان دانشجویی به جنبش جوانان حزب پروتیست پیوست. در دوران خشونت های سیاسی دهه ۱۹۷۰ او به همراه همسرش نستور كرچنر برای مدتی از سیاست فاصله گرفتند اما با احیای دموكراسی در سال ،۱۹۸۳ این دو فعالیت سیاسی شان را ازسر گرفتند. اما درخشش سیاسی كریستینا برگرفته از شوهرش نبود.
او در سال ۱۹۹۵ با وارد شدن به سنا وجهه ملی به خود گرفت. در آن زمان شوهرش یك فرماندار ناشناس بود و چند سال بعد تازه تصمیم گرفت وارد انتخابات ریاست جمهوری شود. كریستینا سپس با حضور در گفت وگوهای سیاسی در تلویزیون و با محكوم كردن فروش غیرقانونی اسلحه و فساد حكومتی كه در دولت كارلوس منم به اوج رسیده بود، به چهره ای آشنا در این كشور تبدیل شد. انتقادهای شدید او را از رئیس جمهور كه رهبر حزب حاكم پرونیست هم بود باعث اخراج كریستینا از فراكسیون حزب حاكم در سنا شد.بعد از پیروزی حیرت انگیز كرچنر در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۳ كریستینا ترجیح داد كه در سنا بماند. نستور كرچنر از همسرش به عنوان سلاحی در نبرد سخت خود برای به كنترل درآوردن حزب پرونیست استفاده می كند. در انتخابات امسال سنا، كریستینا با همسر ادواردو دوهالده رئیس جمهور سابق رقابت می كند. او نسبت به رقیبش از موقعیت بهتری برخوردار است. اما در دیگر كشورهای آمریكای لاتین همسران رئیس جمهورها باعث دردسر و رسوایی شوهرانشان شده اند. در مكزیك و پرو ولخرجی های همسران رئیس جمهور دردسرهای زیادی برای آنها به همراه داشته و از محبوبیت آنها هم كاسته است.زنان آمریكای لاتین برای احقاق حقوق همجنس هایشان و یا به خاطر شعارهای فمینیستی وارد عرصه سیاست نمی شوند. كریستینا كرچنر در تمام ۱۶ سال گذشته كه در سنا بوده است هیچ گاه در سخنرانی هایش اشاره ای به این موضوعات نكرده است. حضور زنان در عرصه قدرت پیشرفتی در حق برابری درآمد زنان در محیط های كار یا موضوع سقط جنین ایجاد نكرده است. زنان نماینده اول از هر چیز اعضای حزبشان و نماینده آن هستند و اولویت های حزبی است كه محور برنامه های آنان را تعیین می كند.اما همین حضور در عرصه سیاسی پیشرفت بسیار چشمگیری نسبت به گذشته به حساب می آید. میشل بشلت نامزد ریاست جمهوری در شیلی وعده داده است در صورت پیروزی در انتخابات نیمی از مناصب كابینه را با زنان پر كند.
نیوزویك
ترجمه: نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری