استانداردها در آموزش الکترونیکی

۱- مقدمه
سیستم های آموزش الكترونیكی چنانچه بخواهند با هم همكاری داشته باشند، لازم است تا ساختارهای داده اشتراكی را بفهمند. بدون داشتن استانداردهای مشخص ، هر متولی و تولیدكننده آموزشی ، ابزارها و ساختار داده خودش را خواهد داشت و امكان همكاری بین آنها نخواهد بود.بطور كلی استفاده از استاندارد ها و توسعه سیستم ها بر مبنای آنها دارای مزیت های زیر است:
۱- ماندگاری (Durability) – در صورتی كه نرم افزارها و مواد آموزشی بر اساس استانداردهای منظم و مدون ایجاد شوند .همگام با تغییر محتوا و شیوه ها براحتی قابل تغییر بوده و مدت زمان بیشتری می توانند مورد استفاده قرار گیرند. بعبارتی دیگر با تغییردر مطالب و شیوه های آموزشی ، مجبور به جایگزین كردی سیستم نخواهیم بود.
۲- همكاری(Interoperability) – در صورتی كه سیستم های آموزشی منطبق بر استانداردها ایجاد شوند ،این استاندارد می تواند بعنوان یك زبان مشترك ، امكان همكاری بین انواع مختلف سخت افزار،سیستم عامل ها،مرورگرها و سیستم های مدیریت آموزشی را فراهم كند.
۳- دسترس پذیری(Accessibility)- چنانچه محتوای آموزشی بر اساس استاندارد مشخصی ایجاد شده و توصیف شود ،یعنی فیلدهای توصیف كننده محتوا استاندارد و شناخته شده باشد ،براحتی می توان آنرا شاخص بندی،جستجوكرده وتوسط هر سیستم مبتنی بر استاندارد، ردگیری كرد و سریعتر به منابع مورد نیاز دسترسی خواهیم داشت.
۴- استفاده پذیری مجدد(Reusability) – براحتی میتوان از منابع آماده شده استاندارد، در سیستم های آموزشی مختلف،یا در یك سیستم آموزشی برای اهداف و در دوره های مختلف، چندین بار استفاده كرد. [۱]
۵- مبادله پذیری(Interchangeability)- امكان مبادله محتوا ومنابع آموزشی مختلف ، بین سیستم های آموزشی كه با استانداردها آشنا باشند،براحتی امكان پذیر خواهدبود.همچنین می‎توان در هر سیستم، امكاناتی برای ورود و صدور بسته های محتوایی قرار داد،تا براحتی امكان بسته بندی محتوا بر اساس استاندارد و صدور آن و ورود بسته محتوایی و تفسیر و استفاده از آن فراهم شود.
۶- مدیریت پذیری(Manageability) - با داشتن اطلاعات مبتنی بر استاندارد در مورد دوره ها،معلم و فراگیر و نیز محتوای آموزشی ،امكان مدیریت،سازماندهی و بكارگیری منابع راحت تر می شود. (E-Learning Standards –by Peter Donkers)
استانداردهای مختلفی جهت ایجاد هماهنگی و امكان همكاری بین سیستم های آموزش الكترونیكی ایجاد شده است .استانداردها برای تسهیل توصیف،بسته بندی، مرتب سازی و تحویل محتوای آموزشی ، فعالیت‎های آموزشی و اطلاعات فراگیر طراحی شده‎اند. هدف از استانداردها فراهم كردن شرایطی است تا :
۱- محتوای آموزشی منحصر به یك سیستم آموزشی خاص نباشند
۲- محتوای آموزشی قابل استفاده مجدد باشند
۳- امكان به اشتراك گذاشتن محتوا و اطلاعات فراگیر وجود داشته باشد
۴- همكاری بین سیستم ها تسهیل شود
هر استاندارد از چند مشخصه تشكیل شده است كه هر مشخصه توصیه هایی در یك زمینه مشخص از فرآیند آموزش ارائه می‎دهد.[۱]
استانداردهای همكاری تكنولوژی آموزشی:
۱- كاربر را قادر می‎سازند تا محتوای آموزشی مناسب را پیدا كرده و بازیابی كند‌(مشخصه های DCMI،IMS وIEEE MetaData و IMS Digital Repositories )
۲- طرح سناریوهای آموزشی و فرموله كردن طراحی آموزشی (مشخصه های IMS Learning Design , OUNL [۱]EML)
۳- تحویل محتوای آموزشی مطابق با نیازمندیهای فراگیر (مشخصه های OUNL EML,IMS Learning Design,IMS Single Sequencing,ADL SCORM)
۴- اشتراك محتوای آموزشی بین سیستم‎ها (مشخصه های IMS Content Packaging ,ADL SCORM)
۵-ایجاد و برگزاری آزمون ها به كمك كامپیوتر (مشخصه های IMS Question & Test Interoperability)
۶- نگهداری و به اشتراك گذاشتن اطلاعات فراگیر (مشخصه های IMS Learner Information Packages (LIP) ,Competencies,Enterprise)
۷- اطمینان از اینكه محتوای آموزشی برای همه افراد قابل دسترس است (مشخصه های IMS Accessibility,W۳C WAI)[۲]
در این میان استانداردهای زیر از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بیشتر مورد استقبال قرارگرفته اند.
۱) ADL SCORM(Advanced Distributed Learning - Sharable Content Object Reference Model)
۲) AICC (Aviation Industry CBT Committee)
۳) IEEE LTSC (Inistitute of Electrical and Electronical Engineers)
۴) IMS (Instructional Management System Global Learning Cosortium)
۵) W۳C (World Wide Web Consortium)
۶) CanCore (Canadian Core Learning Resource Metadata Application Profile Initiative)
۷) DCMI (Dublin Core Metadata Initiative)
این استانداردها نیز با هم سازگاری كامل داشته و در خیلی از موارد به عنوان مرجع برای یكدیگر قرار گرفته اند.
استانداردهای فوق هم در طراحی مفهومی و هم پیاده سازی توصیه هایی ارائه می كنند. بعضی از آنها مثل AICC و IMS بیشتر به تعیین مشخصه های فنی می‎پردازند و برخی دیگر مثل SCORM و ALIC ،مدل های مرجع در پیاده سازی می‎باشند.[۳]۲- فرآیند آموزشی
در یك فرایند آموزشی مجموعه ای از فعالیت ها توسط معلم ، دانش آموز و مدیریت انجام می‎شود. این فعالیت ها بر اساس قوانین و روالهای آموزش و پرورش انجام می‎گیرد. هر استاندارد دارای یك سری از مشخصه ها است كه هر مشخصه بخشی از این فرآیند را پوشش می‎دهد.[ ۴] بنابراین برای
ایجاد یك سیستم آموزشی استاندارد، لازم است تا از مشخصاتی از چند استاندارد بر حسب نیاز استفاده شود.
در این فرایند ابتدا آموزش دهنده با اساس موضوعات تعیین شده درسی از مخازن حاوی محتوای آموزشی منابعی را برای آموزش انتخاب كند.و سپس فعالیت هایی را برای آموزش آن انجام داده ویك مجموعه از آزمون ها را برای ارزیابی فراگیران ارائه كند.فراگیر با دریافت محتوای آموزشی بر اساس نیاز و اختیارات خود، به یادگیری بپردازد. فراگیر میتواند با استفاده از امكانات موجود ارتباط همزمان یا ناهمزمان با آموزش دهنده داشته باشد.مدیریت با اطلاعاتی كه از فراگیر،آموزش دهنده وگزارشاتی كه از مخازن داده دریافت می كند می تواند برنامه ریزی مناسبی را انجام دهد.
۳- سیستم مدیریت آموزشی(LMS)
یكی از عناصر اصلی در هر سیستم آموزشی ، سیستم مدیریت آموزشی است كه طراحی و پیاده سازی آن باید مبتنی بر استانداردهای آموزشی باشدو عبارتست از یك مجموعه از امكانات و توابع كه برای تحویل ، ردیابی ، گزارش گیری و مدیریت محتوای آموزشی، پیشرفت فراگیر و فعل وانفعال با ‏فراگیر طراحی شده است. در بسیاری از استانداردهای آموزشی از اصطلاح LMS بجای CMI [۲] استفاده می‎كنند. ولی LMS عموما دارای امكانات و قابلیت هایی است كه بلحاظ تاریخی در CMI وجود نداشته است از جمله اتصالات Back-end به دیگر سیستم های اطلاعاتی،ردیابی و گزارش گیریهای پیچیده، ثبت نام متمركز، همكاری آنلاین و تحویل محتوا بصورت متناسب با قابلیت های فراگیر. یكی از استانداردهای آموزشی مهم ، استاندارد SCORM می‎باشد در این استاندارد، LMS به یك محیط Server-based گفته می‎شود كه عملكردهای هوشمندانه ای برای تحویل محتوای آموزشی به فراگیر و ردگیری آنرا را دارا می‎باشد. [۵]
یك سیستم مدیریت آموزشی عموما دارای قابلیت های زیر می باشد.
§ user administration
§ User performance trackin
§ Educational collaboration system
§ Content Management
§ Educational content Authoring
§ Storage and Database system
كه ابزارهای همكاری در آن می تواند به یك یا چند روش زیر امكان داشته باشد:
§ Synchonized Presentation
§ Forum/ messaging
§ E-mail
§ Filesharing
§ e-exam
§ Voice communication [۶]


منابع و ماخذ:
۱- Specifications and Standards in eLearning Systems: Current Overview of Seven Models - by e-com inc. (Demo.flexsite.net/templates/theorix_۱۳_۰۲_۲۰۰۲/download/T۴Standardsoverview.pdf)
۲- Introduction to Learning Technology Standards and CETIS ( ۸.۳-Campbell.pdf)
۳- Metadata for e-Learning Objects –by Ya-ningArthur Chen, Shu-jiun SophyChen
۴- Computing Centre, AcademiaSinica (Pnclick.Org/annual/annual۲۰۰۲/pdf/۰۹۲۱/۱۱/e۲۱۱۱۰۵.pdf)
۵- Introduction to Learning Technology Standards and CETIS by Lorna M. campbell -Centre for Educational Technology Interoperability Standards
۶- Sharable Content Object Reference Model (SCORMTM) Version ۱.۲ The SCORM Overview October ۱, ۲۰۰۱
۷- The implementation of SCORM e-learning standards in a pilot distance learning system in T.E.I. of Crete J. Kaliakatsos, A.G. Malamos, A. Damianakis Technological Educational Institute of Crete

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان