تاریک و روشن ورزش دختران دانش آموز

درحیاط مدرسه دخترانه، مسابقه والیبال بین دو تیم بر پا است. دخترهای دبیرستانی در سوتهای كوچك می دمند وبچه های دو تیم را تشویق می كنند: « یه تكون، آبشار تو بتكون » هر لحظه كه صدای آنها اوج می گیرد ، معلم ورزش بانگرانی پشت بلندگو تذكر می دهد كه صدایشان را پایین تر بیاورند تا عابران و مردانی كه از خیابان كنار مدرسه در حال رفت و آمدند، آن رانشنوند. دخترها ابرو در هم می كشند. معلم ناظم به طرفشان می آید و باصدای بلند می گوید: «اگر ساكت نباشید ، دفعه دیگر از این خبرها نیست.» و دختران دانش آموز كه گمان می كردند با بالاتر رفتن دیوارهای مدرسه راحت تر می توانند ورزش كنند، حالا باید نگرانی دیگری هم داشته باشند ، این كه در سكوت ورزش كنند، در سكوت بازی كنند و بالاخره این كه در سكوت هم شادی كنند.
و تازه این تمام ماجرا نیست. صف طولانی از باید و نبایدهای فرهنگی ، اجتماعی و قانونی سرنوشت وضعیت جسمی و روانی دانش آموزان دختر ایرانی را به سمتی هدایت می كند كه سرانجام موجب هشدار دادنها و اظهارنظرهای پی در پی كارشناسان و متخصصان می شود.از جمله این متخصصان دكتر پروانه وحیدی متخصص طب فیزیكی و توانبخشی است كه مطالعات زیادی در باره معضل فقر حركتی دانش آموزان دختر دارد. سخنان او نگران كننده وهشدار آمیز است : « به طور متوسط هر دانش آموز دختر ایرانی بویژه در مقطع دبیرستان با یك یا دو معضل مربوط به ساختار قامتی خود از جمله گودی كمر، افتادگی شانه ها ، پاهای پرانتزی شكل ، انحنای غیرطبیعی ستون فقرات مواجه است .» به عقیده دكتر پروانه وحیدی اینها البته مشكلاتی است كه زمینه آنها از كلاس اول دبستان به محض ورود دانش آموزان دختر به مدرسه شروع می شود و در دبیرستان خود را نشان می دهد. او در حالی كه در كامپیوترش آماری از كار تحقیقاتی مشترك خود و دانشجویانش را در باره معضل فقر حركتی دانش آموزان دختر جست و جو می كند، روبه من می پرسد: « چرا باید یك دختر دانش آموز ۱۶- ۱۵ ساله از ناراحتی در ناحیه كمر و زانو شكایت كند، در حالی كه او هنوز در آغاز سنین جوانی است. ازدواج نكرده ، باردار نشده و مسؤولیت دشوار مادری را هم برعهده نگرفته است؟!» نتیجه تحقیق موردنظر دكتر پروانه وحیدی متخصص طب فیزیك و توانبخشی نشان می دهد : «۲۵ درصد دانش آموزان جامعه آماری موردمطالعه در دبیرستانهای تهران دارای شانه های افتاده بوده اند. ۲۰درصد از دردهای مقطعی در ناحیه كمر و ستون فقرات اظهار ناراحتی كرده اندو حدود ۱۵ درصد از درد پا و زانوها شكایت داشته اند.» به نظر بسیاری از متخصصان طب و كارشناسان ورزش بیش از ۵۰درصد اختلالات ساختار قامتی كه دراثر كمی تحرك ، ورزش نكردن ، بد راه رفتن، بد نشستن ، حمل ناصحیح كیف كه در دختران دانش آموز به وجود می آید با كمك فعالیت های ورزشی و تحرك كافی قابل برطرف شدن است.در حیاط دبستان پسرانه امید ، پسرهای كوچك ۸-۷ ساله دنبال هم می دوند. دزد و پلیس بازی می كنند و در شور و غوغای كودكانه تبهكاران خیالی را از پای درمی آورند . در كوچه پس كوچه های شهر پسرهای ۱۲-۱۰ ساله فوتبال گل كوچك بازی می كنند. دنبال توپ می دوند و در خیال خودشان را جای فوتبالیست های معروف می گذارند. پسرهای ۱۷-۱۶ ساله در پاركها و محوطه های روباز محله های شهر تنیس و بسكتبال و والیبال بازی می كنند و دخترها در همه این موارد فقط نظاره می كنند و منتظر می مانند تا شاید طرحهایی مثل طرح استتار مدارس دخترانه نیمه كاره رها نشوند. پاركها به محیط مناسبی برای ورزش كردن زنان ودختران تبدیل شوند و یا به گفته دكتر سجادی معاون تندرستی و تربیت بدنی آموزش و پرورش بر اساس ماده ۱۱۷ قانون برنامه چهارم توسعه در تجهیز مدارس به وسایل و سالن های ورزشی مدارس دخترانه در اولویت قرار بگیرند و سالن های ورزشی در كنار مدارس دخترانه احداث شوند تا دانش آموزان دختر بتوانند در فضای مناسبی ورزش كنند. شیوا احمدی عضو تیم بسكتبال دبیرستان دخترانه كوثر می گوید: «موقع بازی كردن روپوش دست و پایم را می گیرد،مگر می شود هم سه گام بردارم و هم روپوشم را بالا بگیرم؟!»طرح مناسب سازی مدارس دخترانه به علت محدودیت های فیزیكی در كمتر از ده درصد مدارس اجرا شد. مخالفت هایی را هم برانگیخت و چنان كه باید دردی از مشكل ورزش دختران دانش آموز كم نكرد. مینو كه در دبیرستانی در منطقه ۹ تهران درس می خواند روزی را به خاطر می آورد كه ۸-۷ كارگر ساختمانی زیرنظر مدیر مدرسه دور تا دور دیوارهای حیاط مدرسه را با ایرانیت دوسه متر بالاتر بردند تا دانش آموزان دختر در حیاط راحت تر ورزش كنند. الآن دو سال از آن روز می گذرد و هنوز آنها نتوانسته اند در ساعت ورزش فقط لباس ورزشی بدون روپوش به تن كنند: «از وقتی دیوارها بالاتر رفت ، ساختمانهای اطراف هم قد كشیدند و یك طبقه ها شدند ، دو سه طبقه و بیشتر و باز هم مدیر مدرسه گفت با همین روپوش ها ورزش كنید!» مینو و دوستانش امسال دوره دبیرستان را تمام می كنند. زنگ ورزش ترجیح می دهند در كلاس بنشینند، با هم حرف بزنندو به شور و حرارتی كه بچه های سال اولی با روپوش و مانتوهای بلند موقع ورزش از خود نشان می دهند، لبخند بزنند.طرح سنجش ساختار بدنی دانش آموزان دختر كه از یكی دو سال قبل از سوی دفتر تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در برخی شهرهای كشور شروع شد، وضعیت بغرنجی را از لحاظ سلامت دختران دانش آموز نشان داد. از آن جمله با اجرای این طرح در قزوین مشخص شد كه ۴۶درصد دختران دانش آموز قزوینی ناهنجاری اسكلتی دارند. این مطالعات در سطح كلی تر نشان داد كه ۸ میلیون دانش آموز دختر به نوعی با این اختلالات و ناهنجاریهای جسمی و حركتی روبرویند. نبود امكانات و فضای ورزشی مناسب در مدارس به علاوه تابوهایی كه ورزش كردن زنان ودختران را در مكانهای عمومی نظیر پاركها نمی پسندد، فقط یك راه باقی می گذارد و آن هم احداث ورزشگاهها و سالن های ورزشی مناسب زنان ودختران است.اما مسأله اینجاست كه چقدر ساختن سالن های ورزشی برای زنان ودختران در اولویت كاری مسؤولان و دست اندركاران ورزشی كشور قرار دارد و اصولاً آنها تا چه اندازه به چنین موضوعی علاقه و توجه نشان می دهند. این پرسشی بود كه البته از سوی فائزه هاشمی بانی مسابقات اسلامی ورزشی زنان و رئیس بازیهای همبستگی زنان مسلمان نیز در اوایل مهر امسال مطرح شد. او كه در حین برگزاری چهارمین دوره مسابقه های اسلامی بانوان به دلیل هزینه های ناشی از این مسابقات مورد انتقاد قرار گرفته و در معرض این پرسش بود كه آیا بهتر نبود هزینه این بازیها صرف احداث سالن های ورزشی مخصوص زنان می شد، گفت : «در طول چهارسال گذشته كه این مسابقات برگزار نشد چندسالن ورزشی برای زنان ساخته شد؟!»یك توپ فوتبال كه از بازی فوتبال پسرهای كوچه كنار مدرسه با یك شوت بلند داخل حیاط مدرسه دخترانه افتاد. با ولوله عجیب و سر وصدای زیاد چند دختر دانش آموز كه به دیوار حیاط مدرسه تكیه داده و در خودشان فرو رفته بودند، همراه شد. دخترها پابه توپ شدند تا معلم ورزش و ناظم و مدیر مدرسه دستشان بیاید كه چه شده ، دخترهای دانش آموز دو تیم چهارنفره شده بودند. پاسكاری ها را كرده و تركیب بازی را هم شكل داده بودند. فقط ده دقیقه چنان هیجان و تحركی داشتند كه گویا ساعتهااست كه پا به توپ مشغول بازی اند. اما در یك آن فریاد خانم مدیر همه چیز را متوقف كرد. توپ به صاحبان اصلی اش برگردانده شد و دخترها سرزنش شده از كاری كه كرده بودند، دوباره به همان جمع های كوچك سه چهار نفره برگشتند. مدیر مدرسه می گوید: « ما هم چاره ای جز اجرای ضوابط و بخشنامه ها نداریم . محوطه مدرسه كوچك است . مدارس ما با نگاه به اهمیت داشتن ورزش ساخته نشده اند. با لباس فرم هم ورزش كردن سخت است. این شرایط را درك می كنیم ، اما همه اینها نمونه ای از كل وضعیت ورزش زنان در كشور است.»مسؤولان آموزش و پرورش می گویند بیكار ننشسته اند. گاهی خبر از توزیع دوچرخه و اسكیت دربرخی مدارس دخترانه می دهند و از همایش های كوه پیمایی و دوهمگانی كه برپا كرده اند، حرف می زنند و این كه سعی دارند با آموزشهایی به دانش آموزان مهارتهای صحیح مثل درست نشستن، درست راه رفتن و ... را جایگزین عادتهای بد آنها كنند. اما آنها هم خوب می دانند كه كارهای شده درمقابل كوه بزرگی از كارها كه باقی مانده ناچیز است؛ آن هم درجامعه ای كه اگر سرانه فضای استاندارد برای ورزش دانش آموزان ۵‎/۲ متر است ، این میزان برای دختران دانش آموز ۱۷ و برای پسران دانش آموز ۲۶ سانتی متر است. دكتر پروانه وحیدی می گوید: «مشكلات مربوط به ساختار قامتی و ناهنجاریهای اسكلتی فقط مختص دختران نیست، در پسرها هم مشاهده می شود . چنانچه به دلیل وجود همین معضلات قد ایرانیان دست كم ۳‎/۵ سانتی متر كوتاه تر شده است، اما همه این موارد به دلیل فشارهای فرهنگی و مسائل اجتماعی و حساسیت های خانواده ها درمورد دختران بیشتر و حادتر است. تجربه نشان داده اگر به خانواده ها و مردم آگاهی بدهیم، آمادگی رعایت و اجرای آموزشهایی را كه دیده اند، دارند. از همان خانواده و سنین اولیه كودك است كه عادت های راه رفتن ، نشستن، دویدن و خوابیدن شكل می گیرد و تحرك داشتن و ورزش كردن اهمیت پیدا می كند. بنابراین باید سهمی از وظایفی را هم كه به دوش آموزش و پرورش محول می كنیم، خودمان در مقابل فرزندانمان به عهده بگیریم و مهم تر از همه این كه به سلامت، تغذیه و تحرك فرزند دختر و پسرمان به یك اندازه اهمیت و ارزش قائل شویم.»در تاریك - روشن غروب خیابان پر می شود از دختران دانش آموزی كه از مدرسه بیرون می آیند. با چهره های خسته، كیف های سنگین و انرژی های تلنبار شده. آیا آنها جایی برای بیرون ریختن این انرژیها، مهار خستگی و مقابله با افسردگی شان خواهند یافت؟!
فاطمه امیری

منبع : روزنامه ایران