استراتژی مدیریت آب مزارع پرورشی به منظور پیشگیری از بیماری لکه سفید( WSSD )

بیماریWSSD دارای ویروسی است كه به كلیه مزارع پرورش میگو در جهان آسیب رسانیده است. از سال۱۹۹۹ این بیماری حداقل در هفت كشور قاره آمریكا شامل ایالات متحده آمریكا، هندوراس، نیكاراگوئه، گواتمالا، پاناما، كلمبیا و اكوادور گزارش گردیده است. در اغلب این كشورهاویروس بیماری WSSD هم در میگوهای وحشی و هم در میگوهای پرورشی گزارش گردیده است. مرگ و میر اولیه در این كشورها ابتدا ضعیف و آهسته ولی پس از چند ماه از گزارش اولیه بسیار شدید می باشد.زمان معرفی ویروس به محیط عاری در یك جمعیت میگوی وحشی تا زمان مرگ و میر شدید واكنشی از زمان مورد نیاز برای ویروس و تكثیر آن در محیط، میزبان و اكوسیستم پرورشی می باشد. بعضی از علائم این بیماری بطور مشخص از بیماریهای دیگر مثل بیماری TSV كه تشخیص آن با علائم ظاهری مشكل است متفاوت است.بنابراین ابزارهای سریع تشخیص برای عامل این بیماری ضرورت دارد.از سالهای قبل در آسیا تجربه این بیماری باعث گردیده است كه پرورش دهندگان میگو سیستمی را ارئه دهند كه خسارت ناشی از این بیماری را به حداقل كاهش دهند. با تطبیق روشهای ایمنی و همراه كردن روشهای مدیریت استاندارد سیستمهای پرورشی در شرایط تولید، این امكان وجود دارد كه ضایعات ناشی از این بیماری و سایر بیماریها به حداقل كاهش یابد.
●راههای انتقال بیماری WSSD
مهمترین راههای انتقال ویروس بیماریWSSD به سیستمهای پرورشی غیر آلوده بر اساس اهمیت و میزان شیوع بیماری به ترتیب ذیل است:
مولدین و لاروهای آلوده به WSSV
ارگانیسمهای میزبان یا ناقل WSSV
ویروس آزاد و موجود در آب و انتقال آن به مزارع میگو
محصـــولات تازه ، یخ زده و یـا خام سخت پـــوستان، همچنیـــن آب كـارگــاههای عمل آوری
تجهیزات، وسایل نقلیه، انسان
حیوانات شكارچی ) سگ، پرندگان )
لاروهای آلوده، ناقلین و ارگانیسمهای میزبان از گذشته دور مهمترین حاملین بیماری به مزارع غیر آلوده بوده اند. پرورش دهندگان برای كنترل این بیماری مبادرت به تهیه و ذخیره دار كردن لاروهای عاری از بیماری WSSD كرده، و همچنین تلاش می كنند كه ناقلین این بیماری از سیستمهای پرورش خود خارج نمایند.
●مدیریت بیماری WSSD
سه اقدام عمومی مدیریتی باید جهت كنترل این بیماری در مزارع پرورشی انجام شود. این اقدامات باید در یك روش مدیریتی اختصاصی و همچنین در یك شرایط اختصاصی مزارع پرورشی انجام شود.
این اقدامات شامل :
فقط پست لاروهای عاری از WSSD ذخیره دار شوند.
خارج كردن ویروس و كلیه ناقلین این بیماری از مزار ع
حداقل رساندن استرس، زیرا ممكن است با استرس بروز بیماری سریعتر شود. این اقدام ممكن است نیازمند اقدامات دیگر از قبیل افزایش سیستم دفاعی بدن میگو از طریق همراه شدن بعضی از مواد غذائی با غذای میگو نیز باشد.تولید لاروهای عاری از بیماری WSSV را می توان از مولدین عاری از ویروس بدست آورد، همچنین ایجاد شرایط ایمنی در هچریها و ایجاد روشهای تشخیصی به منظور غربال كردن بیماریها باید از دیگر برنامه های جلوگیری از انتقال ویروس به پست لاروها باشد. این ویروس میتواند از طریق فیلترهای فیزیكی و با داروهای شیمیائی از مزارع خارج شود. همچنین استفاده از سیستم های بسته با آب چرخشی از روشهای دیگر جلوگیری از این بیماری می باشد. نهایتاً كاهش و حذف استرس نه تنها باعث می شود كه بیماریWSSD و سایر بیماریها بروز نكنند بلكه سبب ایجاد تولیداتی می شود كه دارای حداقل آلودگی با این بیماری باشد. آماده سازی اولیه استخر و مدیریت آب استخر از روشهای ارزشمندی هستند كه میتوانند از بروز این بیماری جلوگیری كنند. وجود ویروس بیماری WSSD در یك مزرعه همیشه نمی تواند به تنهائی باعث بروز بیماری شود بلكه عوامل دیگری نیز باید وجود داشته باشد تا این بیماری خود را نشان دهد، در یك مزرعه ممكن است چند میگو به تنهائی این ویروس را داشته باشند ولی شیوع بیماری توسعه پیدا نكند. وجود فاكتورهای متعدد در یك مزرعه نیاز است تا بیماری WSSD ظهور نموده و بیماری شیوع پیدا كند.
▪این فاكتورها شامل :
پاتوژن) ویروس( به اندازه كافی در مزرعه وارد شده باشد ) ویروس آزاد یا از طریق ناقلین آلوده )تعدادی از حاملین ویروس در استخر موجود باشد.شیوع بیماری و آلوده شدن میگوها در استخر اتفاق بیافتد.تغییر سلامت میگوها و تغییر در كیفیت آب یا سایر فاكتور كه باعث ایجاد استرس در میگوها شود.تراكم استخرهای پرورشی ناشی از ذخیره سازی بالا كه منجر به عمل خود خوری یا كانی بالیسم شود.آبگیری استخرهای پرورشی و خارج كردن ناقلین WSSVیكی از روشهای مطمئن در كنترل بیماری WSSD اطمینان از عدم حضور ویروس و ناقلین آن در استخر می باشد. ویروسهای آزاد را می توان از طریق زیر از استخر خارج نمود:
▪پر كردن استخرها با آب استخرهای ذخیره یا كانالهای آبرسان كه قبلاً ضد عفونی شده و از ویروس فعال پاك شده اند.
▪پر كردن استخرها با آبی كه ضد عفونی نشده و بدنبال آن استفاده از مواد ضد عفونی در آب استخر.
▪پر كردن استخرها با آبی كه ناقلین WSSD توسط مواد شیمیائی از اّن خارج شده و به مدت ۵-۴ روز ▪نگهداری شده تا كلیه ویروسهای عفونی نتوانند ایجاد عفونت كنند.
▪همچنین ناقلین ویروس WSSD نیز میتوان در آبگیری اولیه به طریق زیر از استخر خارج نمود:
▪فیلترهای فیزیكی توسط صاف كردن یا غربال كردن تورهای مناسب.
▪پر كردن استخرها از طریق فیلترهای معمولی و استفاده كردن از تركیبات شیمیائی به منظور كشتن ناقلین .
▪پر كردن استخرها از طریق آب ضد عفونی شده و پاك شده از ویروس WSSD از محلهای استخرهای ذخیره یا كانالهای آبرسانی .
قبل از استفاده از داروهای شیمیائی وضعیت قانونی استفاده از داروها نیز باید در استخرهای پرورشی تحقیق و مطالعه شود. آژانس های تنظیم كننده و سازمانهای تجارت آبزیان دریائی در مقابل استفاده از داروهای شیمیائی و علف كش ها در محصولات تولید مزارع پرورشی میگو مقاومت نشان می دهند.بهرحال، بهترین مكانیسم برای خارج كردن ناقلین و ویروسهای آزاد از استخرها در مدت آبگیری استفاده از غربال و توری می باشد كه بطور فیزیكــی كلــیه ارگانیسم های ناقل كه شامل سخت پوستان كوچك و ویروسها می باشد بعد از طی ۴ تا ۵ روز از استخر محو میشود.استفاده از سیستم جریان آب در مزارع باز و بزرگ بدلیل استفاده از فیلتــرهای كوچك به ابعاد ۵۰-۱۰۰ میكرون می تواند تلاشی در جهت جلوگیری از ورود كوپه پودا و سایر میكروارگانیسم ها به استخر باشد ولی در اجرا غیر عملی، غیر اقتصادی و غیر ممكن است . به این ترتیب، با در نظر گرفتن عدم ایستادگی در برابر قانون و تحت شرایط خاص، استفاده ازداروهای مخصوص یك راه عملی و اقتصادی در دسترس برای پرورش دهندگان در جهت جلوگیری از ناقلین ویروسWSSD می باشد.بر اساس اندازه استخر و محاسبه سود و زیان حاصله، استفاده از داروهای شیمیائی به منطور ضد عفونی كردن آب و خارج كردن ناقلین باید بطور دقیق بررسی شود. در آسیا، پرورش دهندگان معمولاً از تعدادی داروهای شیمیائی به منظور پاك كردن آب دریا از ویروس های آزاد استفاده می كنند كه شامل فرمالین ppm ) ۴۰-۲۰ )، سدیم یا كلسیم هیپوكلریت ( مقدار باقیمانده ( ppm ۳۰-۲۰) بنزا كلونیوم كلراید (ppm۲۰-۱۰ ) می باشد.در طراحی ایمنی روشهای تولید میگو استفاده از كلسیم هیپوكلریت بعنوان اولین ضد عفونی كننده در سال ۱۹۹۸ و با دوزppm ۲۰ كلرین به عنوان حداقل مقدار باقی مانده استفاده شده است. مقـدار ppm۳۰ كلـرین به عنـوان مقدار باقـی مانده برابر با kg/ha ۴۰۰-۳۰۰ استفاده از هیپوكلریت استفاده شده در استخرهای پرورشی می باشد.بعضی از پرورش دهندگان در كشورهای آسیایی تمایل به استفاده از علف كش های با مقدار تخفیف داده شده دارند. ضد عفونی كننده های شیمیائی جهت خارج كردن WSSV و ناقلین آن بسیار موثر می باشد ولی نسبت به علف كش ها بسیار گران بوده و معایبی نیز بهمراه دارند از جمله باعث از بین بردن فیتوپلانكتونها و تولیدات میكروبها میشوند. علف كش هائی كه معمولاً جهت خارج ساختن ناقلین WSSV استفاده میشوند شامل Dipterex ۹۵ SP یـــاdichlorvos, sevin ( carbaryl ) , Nevugon می باشند. ماده Dipterex یك نام تجارتی برای علف كش های ارگانوفسفات بوده كه تركیب فعال آن (۹۵%) ماده تری كلروفرم میباشد. این ماده در محیط ناپایدار بوده، باعث كاهش اثرات حشره كش ها شده و باعث افزایش سلامت محیط زیست می شود.بر اساس اعلام كارخانه سازنده این ماده توسط U.S F.D.A تاًئید گردیده ( ولی نه برای پرورش میگو) و یكی از علف كش هائی است كه در آسیا مورد تاًئید قرار گرفته است. همچنین این ماده هیچ واكنش متقابلی با فیتوپلانكتونها نخواهد داشت. درمان استخرها برای كنترلWSSV با استفاده از Dipterex در هنگام شروع آبگیری بشرح ذیل است:استخرها را تا حد مجاز از آب پر می كنیم. درب كانال ورودی آب را می بندیم. ۴۸ ساعت صبر كرده تا اگر تخمهائی ناقل ویروس هستند به نوزاد تبدیل شوند.پودر Dipterex را در آب حل كرده و با مقدار ppm۷/۰ – ۵/۰ (kg/ha ۷-۵ ) در استخری كه یك متر عمق داشته باشد مورد استفاده قرار می دهیم. تاًثیر Dipterex بستگی به PH محیط دارد و بهترین PH برای تاًثیر آن ۰/۸-۵/۷ می باشد. اگرPH از ۸ افزایش یابد مقدار Dipterex را باید افزایش داد.به مدت ۱۰-۷ روز قبل از ذخیره كردن لاروها صبر نموده، زیرا در این مدت ویروسهای آزاد و ناقلین آنها از بین می روند.این روش را می توان در ضدعفونی كردن آب برای استخرهای ذخیره كه در هنگام تعویض آب استفاده می شودنیز انجام داد. این نكته بسیار حائز اهمیت است كه در هنگام كار كردن با مواد علف كش باید رعایت نكات ایمنی را نمود. به همین منظور افرادی كه با این مواد كار می كنند باید لباس های محافظ از قبیل چكمه ، ماسك، دستكش و عینك استفاده نمایند.
همچنین علف كش ها را نباید در زمانیكه باد جریان دارد استفاده كرد زیرا ممكن است به صورت ذرات معلق در هوا در استخرهائی كه ذخیره دار شده اند موجب آلودگی میگوها گردد. هنچنین در زمانیكه از مواد شیمیائی در استخرها استفاده میشود باید مواظب بود كه این خطر وجود دارد كه خرچنگها از استخر ضدعفونی شده به استخرهائی كه ضدعفونی نشده اند بروند و موجب ایجاد مسمومیت گردند.بعد از استفاده علف كش ها در استخرهای پرورشی باید بلافاصله نسبت به هوادهی استخر اقدام نموده تا شكستن زنجیره شیمیائی علف كش ها تسریع شود. استخرهائی كه عمل هوادهی در آنها انجام نمی شود مدت زمان بیشتری نیاز دارند كه میزان آنها در استخر كاهش یابد. بعضی از علف كش ها در شرایط قلیائـــی(۱۰ > PH ) غیــر فعال می شونـــد، در ایــن حالت می توان Kg/ ha ۱۰۰۰-۵۰۰ از ماده هیدروكسیدكلسیم یااكسید كلسیم جهت خنثی كردن باقیمانده علف كش ها در صورت باقی ماندن در استخر استفاده نمود. بعد از اینكه علف كش ها یا مواد شیمیائی در استخرمورد استفاده قرار گرفتند، یك تور پلانكتونی از محل استخرهای ذخیره كشیده شده تا نسبت به عدم وجود موجودات پلانكتونی اطمینان حاصل شود.همچنین زئوپلانكتونهای جمع شده باید دوبار با آزمایش PCR بررسی شده و دو روز قبل از ذخیره دار كردن استخر ضد عفونی شده، دو عدد توری جهت بررسی بقاء لاروها به مدت ۴۸ ساعت در استخرهای ضدعفونی شده قرار میدهیــم و هر كدام از توریها را با ۵۰-۲۵ پست لارو ذخیره می كنیم و میزان بقاء آنها را بررسی می كنیم و به این طریق عدم وجود مواد سمی تاًئید می شود. این نكته مهم قابل توجه است كه پرورش دهندگان آسیائی ابتدا علف كش ها را جهت ضد عفونی كردن آب دریا استفاده نموده و سپس استخر را آبگیری می نمایند و به این طریق علف كش ها به هنگام تعویض آب از استخر خارج نشده و در محیط گسترش نمی یابد. در اغلب اوقات پرورش دهندگان اجازه می دهند كه مدت زیادی علف كش ها خنثی شده و غیر فعال شوند و سپس استخر را آبگیری می نمایند و به این طریق میگو تماس مستقیمی با تركیبات شیمیائی پیدا نمی كند.
●غربال كردن بوسیله فیلتر یا توری
در زمانیكه داروهای شیمیائی در دسترس نباشد، در صد بسیار بالائی از ناقلین WSSV حاضر در آب می تواند بصورت انتخابی از طریق نصب توری از آب خارج نمود. این امكان وجود ندارد كه كلیه ناقلین WSSV از این طریق خارج شوند اما تعداد قابل توجهی از ناقلین به این شكل كاهش پیدا كرده و امكان احتمال آلودگی WSSV به میگو به حداقل كاهش می بابد. برای تكمیل این روش ، توری ها باید در محلهائی كه محلهای اساسی هستند به شكل ذیل نصب شوند:
قبل از پمپاژ ورودی توری با اندازه cm۲
در قسمت شاخه بیرونی كانال آبرسان mm۲-۱
در محل ورود آب به استخر ابتدا توری ۳۰۰ میكرونی و سپس ۵۰۰ میكرونی
در محل كانال خروجی توری cm۳-۲
تورهای بسیار ظریف۲۰۰ تا ۲۵۰ میكرونی باید در ورودی استخرها استفاده گردیده و بعد از اینكه استخرها پر شدند می توان از توری ۵۰۰-۳۰۰ میكرونی جایگزین آنها نمود. همچنین جهت افزایش اثر توری ها می توان از كیسه های توری جهت نصب در ورودی استخرها استفاده نمود كه سطح مؤثر توری را افزایش دهد و همچنین قبل از اینكه توری سنگین شده و كنده شود می توان مدت زمان طولانی تری استفاده نمود.
كیسه های توری به عنوان فیلتر با اندازه ۳-۲ متر پهنا نتیجه بهتری را میدهد اما محدودیتی جهت اندازه یا پهنای این تورها وجود ندارد. تركیب چند كیسه در یكدیگر بعنوان مثال یك كیسه توری در كیسه توری دیگر بسیار مؤثرتر و اندازه سوراخ توری را كاهش میدهد.كیسه یا تورهای آویزان با اندازه cm۳-۲ باید در محل كانال خروجی گذاشته شود تا از انتقال میگوهای آلوده به محیط بیرون جلوگیری نماید. ممكن است پرورش دهندگان میگو به فكر تمیز كردن تورهای نصب شده در محلهای ورودی و خروجی كانالها باشند. برای این منظور یك فرد مشخصی این مسئولیت را بعهده گرفته و نسبت به تمیز كردن توری ها با یك برس اقدام نماید.
در زمانیكه نسبت به تمیز كردن توری ها اقدام می شود ممكن است بعضی از سخت پوستان كوچك كه به توری ها چسبیده اند له شده ، و زخم شوند و باعث وارد شدن ویروسهای موجود در آنها به داخل استخرها شوند. به همین دلیل نباید توری ها كثیف را در زمانیكه در محل خود نصب هستند تمیز نمود بلكه باید آنها را خارج كرده و سپس به تمیز كردن آنها اقدام كرد.برای مزارع بزرگی كه دارای شوری بالا بوده و نیازمند تعویض آب زیاد میباشند، نصب توری بهترین راه عملی جهت خارج كردن ناقلین ویروسWSSD بوده و در كنار آن می توان از داروهای شیمیائی نیز استفاده نمود.بیماری WSSD ممكن است پرورش دهندگان را تشویق به تغییر در مهندسی مزارع پرورش نماید. به این ترتیب كه غالب مزارع متراكم از كانالهای آبرسان بتونی جهت انتقال آب استفاده نموده و به این طریق پرورش دهندگان از یك ردیف توری در اندازه مختلف در محل ورودی استخر استفاده می نمایند. همچنین استفاده از فیلترهــای مكانیكــی شبیه بشكــه یا الك نیــز می تواند در محــل ورودهای مورد استفاده قرار گیرد ولی حداكثر سایز این فیلترها ۱۰ میكرون می باشد.استفاده از هر دو تكنولوژی در استخرهائی كه نیازمند آب زیاد هستند میتواند استفاده از داروهای شیمیائی را به حداقل كاهش دهد.همچنین فیلترهای شنی قادر به خارج كردن ذرات با اندازه ۱۰ میكرون می باشد. با استفاده از مهندسی جدید وبا حداقل هزینه نگهداری می توان فیلترهای شنی را در گوشه استخر طراحی نموده و باعث خارج كردن كلیه ناقلین WSSV و همچنین لاروهای كوچك سخت پوستان شد.●روش مدیریت آب در استخرهای پرورشی :
در محیطهائی كه بیماری WSSD حضور دارد، روشهای مرسوم مدیریت آب باید تغییر یافته تا جلوگیری كند از :
معرفی ناقلین WSSD به مزارع غیر آلوده.
تغییرات ناگهانی كیفیت آب كه می تواند باعث شروع بیماریزائی شود.
خارج شدن ناقلین WSSD و فعال شدن ویروسهای بیماری در محیط و گسترش پیدا كردن به مزارع عاری از بیماری .
ورود ناقلین ویروسWSSV را می توان از طریق تغییر آب استخر، یا تغییر آبی كه قبلاً از ناقلین این ویروس پاك شده اند یا از طریق فیزیكی و یا شیمیائی جلوگیری كرد. حذف یا كاهش تغییر آب یكی از مهمترین روشهای جلوگیری از بیماری WSSV می باشد. این موضوع وقتی با موفقیت مضاعف همراه است كه همراه باشد با دو هدف جلوگیری از ورود ویروس بیماری و ناقلین آن به استخرها از طریق فیلترهای نصب شده و همچنین جلوگیری از ایجاد استرس و جلوگیری از تغییر كیفیت آب كه می تواند موجب بروز بیماریWSSD شود. روش تعویض آب به میزان حداقل یا صفر تنها زمانی ضروری است كه قبلاً عامل بیماری در مزارع موجود باشد یا اینكه در اطراف مزرعه این بیماری وجود داشته باشد.
روش تولید از طریق تعویض حداقل آب
تنوعی از روشهای تغییر آب در استخرهای پرورشی میگو به میزان كم یا صفر را می توان به منظور كنترل كیفیت آب و یا جلوگیری از ناقلین WSSV به داخل مزارع مورد استفاده قرار داد.
▪این روشها شامل :
A: عدم تعویض آب برای سیستم های بسته و ساكن .
B:تعویض آب به میزان كم برای سیستم های بسته و در حال گردش.
C:تعویض آب به میزان كم برای سیستمهائی كه بخشی از آب حالت چرخشی دارد.
:Dروش تركیبی برای سیستمهای متغیر و در حال جریان.
روش A برای سیستم های بسته، ساكن با عدم تعویض آب، به سیستم هائی كه كاملاً بسته بوده اشاره می شود كه در این روش استخر فقط یكبار از آب پر شده و هیچ تغییر آبی برای استخر در زمان رشد میگو وجود ندارد. از مثالهای موفق این سیستم را می توان به مزرعه ائی در منطقه Belize در سال ۱۹۹۹ اشاره نمود كه میانگین تولید آن به ۱۱ تن در هر هكتار رسید. در این مزارع آب یك استخر بعد از طی دوره برداشت دوباره به استخرهای ضد عفونی كننده وارد شده و بــرای تولیــد بعدی مورد استفاده قرار می گیرد. عوامل مؤثــر در موفقیت این روش عبارتند از
۱ – عمــق استخر(۴/۱ متر) و كف استخر از پلاستیك پوشیده شده است .
۲ – هوادهی بسیار قوی ( Hp/ha ۶۰-۳۰ ) تا ذرات معلــق و باكتریهــا به صورت محلول و شنــاور نگهــداری شونـــــد. ۳
– نگهداری زنجیره غذائی میكروبهای رنگ دوست كه می تواند هم نقش فیلتر بیولوژیكی و هم نقش هضم كننده بیولوژیكی را برای مواد آلی باز می كند. این روش مدیریتی كاملاً برای مدیریت بیماری WSSD موفق بوده زیرا بعد از هر مرحله برداشت آب خروجی مجدداً در محلهای ذخیره آب نگهداری شده و می تواند دوباره ضد عفونی شده و ناقلین را از بین برده یا خارج نماید. بعضی از پرورش دهندگان در آمریكای مركزی در حال استفاده از تجربه این روش بصورت سیستم بسته و ساكن و عدم تعویض آب می باشند كه در آن هیچ علف كشی نیز استفاده نمی شود.در این روش بین هر سیكل تولید، كانال اصلی آبرسانی را خشك نموده تا كلیه ناقلین WSSDرا از مرحله قبلی پرورش حذف نمایند. در این روش كانال اصلی آبرسانی پرشده و بعد از ۵ روز اولین ردیف استخرهائی كه باید ذخیره دار شوند از آب پر می شود. بعد از ۵ روز دیگر استخرها را آماده كرده و ذخیره دار می كنیم. وقتی كه یك استخر آبگیری شد، هیچ تعویض آبی تا زمان برداشت صورت نمی گیرد مگر اینكه كیفیت آب كاهش یابد و ناچاراً نیاز به تعویض آب باشد.
گزارش گردیده كه در یكدوره ۱۲۰ روزه پرورش بدون تغییر آب ( فقط اضافه شدن آب باران ) یك تولیــد موفق حاصــل گردیده است. روش مدیریت تغییر حداقل آب نیازمند بكارگیری ذخیره سازی كم بوده مگر اینكه از هــوا ده یا روش گردشی آب استفاده شود. در آسیا پرورش دهندگان از سیستم متراكم با هوادهی و عدم تعویض آب با حداقل تعویض استفاده نموده و در نهایت دوره پرورش به ۱۰۰ روز یا كمتر محدود میشود ( تا به این طریق استخر را از آلودگی ناشی از كیفیت پائین آب دور كنند. روش مدیریت عدم تعویض آب برای مناطقی كه دارای شوری بالا هستند روش مناسبی نمی باشد). در استراتژی و روش مدیریتی B، تعویض آب بسیار كم و سیستم بسته و آب حالت گردشی دارد.
این سیستم در آسیا استفاده می شود. در این سیستم وقتی یكبار آب ضد عفونی شده و مزارع آبگیری میشوند، آب از ناقلینWSSV پاك شده و وقتی آب جدید به منظور تعویض آب نیاز باشد، آب اضافه شده از محل ذخیره مركزی كه قبلاً ضد عفونی شده و از ناقلین WSSD و ویروسهای آزاد پاك شده است استفاده می گردد. آب خارج شده از استخر در یك سیستم چرخشی در استخرهای ضد عفونی كننده یا محلهای ذخیره ضد عفونی كننده قرار گرفته و سپس در محلهای ذخیره وارد می شود. در بعضی مزارع كه بطور عملی این روش را استفاده می كنند، آب ممكن است برای ۲ تا ۳ بار در یك سیكل تولیدی استفاده شده و بعداً جایگزین شود. فشار اقتصــادی ناشی از ضد عفونی كردن آب در این سیستــم بسیار پائین است زیرا این آب را می توان مجدداً در تولیدات بعدی مورد استفاده قرار داد.
آب وقتی تعویض می شود كه كیفیت آن در یك استخــر مشخص نزول كرده باشد. بطور عمومی در این روش تغییر آب روزانه بسیار كم می باشد.استراتژی و روش مدیریت C یك تغییری از این سیستم است. گردش بخشی از آب وقتی لازم است كه مقداری آب ضد عفونی نشده به استخر ها وارد شود. این آب از ذخایر خارج از مزرعه كه خطرWSSV آن پائین بوده و كیفیت آن بالا می باشد تاًمین می گردد. بنابرانی باتوجه به اینكه تعویض آب در این سیستم بسیار پائین می باشد نیازمند توجه جدی به هوادهی بوده زیرا باعث ایجاد مقدار اكسیژن كافی شده و باعث گردش آب می شود.یك مزرعه در اكوادور تركیبی از سیستم بسته بانضمام استفاده از ازن (Ozon) را به عنوان روش مدیرتی B مورد استفاده قرار داده است . در این روش تعویض آب بسیار كم و آب حالت چرخشی دارد و در نتیجه كیفیت آب كنترل شده و بیماری WSSD نیز تحت مراقبت می باشد. آب ورودی با ازن ضد عفونی شده و آب ضد عفونی شده در استخر در جریان است. آبی كه ضد عفونی نشده است را اجازه نمی دهند به استخر وارد شود. بهبود و پیشرفت وضعیت تولید در این استخرها گزارش گردیده است. این بهبود وضعیت تولید وقتی كه سیستم استفاده از ازن و گردش آب مورد استفاده قرار گرفته است بوجود آمده است .
همچنین استفاده از ازن باعث خنثی شدن علف كش ها و سایر آلوده كننده ها در آب میشود.تفكیك نكردن آب چرخشی ممكن است سبب نتایج زیان آور نیز شده و از این طریق یك بیماری از یك استخر به سایر استخرها منتقل شود. از این مشكل نیز به شرط اینكه آب استخرهای ذخیره را با مواد شیمیائی ضد عفونی نموده و سپس به استخر وارد نمود می توان جلوگیری كرد. با این وجود در سیستم های چرخشی باید لزوماً استخری كه دارای عفونت WSSV است را شناسائی و آن را از سایر مزارع تفكیك نمود.استــراتژی D یا سیستم تركیبــی یا هیبرید روشی است كه ابتدا هیچگونه تعویض آبی انجام نمی شود ولی در ماههای پایانی برداشت از آب ضد عفونی نشده استفاده می شود. این روش كاملاً عملی بوده و روشی است كه هزینه كمی دارد و غالب پرورش دهندگان آمریكا قبل از اینكه روشهای ایمنی بیولوژیكی مرسوم شود از این روش استفاده می كردند.
در این روش استخرها از آبی كه قبلاً ضد عفونی شده یا از طریق فیلتر غربال گردیده و ناقلین WSSD خارج گردیده اند آبگیری شده و هیچ تعویضی آبی بین ۸-۴ هفته انجام نمی گیرد. اگر كیفیت آب در نتیجه افزایش توده زنده میگوها یا میزان غذادهی كاهش یابد، تعویض آب به میزان كمی انجام شده تا زمانیكه كیفیت آب ثابت شود و در نتیجه تعویض آب به صفر برسد.مدیریت منطقی در زمینه غذا و بلوم پلانكتونی بخوبی میتواند بكارگیری استفاده از هواده ها یا گردش آب را مشخص نموده و استفاده از تعویض آب را به تأخیر اندازد. سینی غذادهی باید به منطور جلوگیری از غذای اضافی دادن استفاده شود. برنامه حاصلخیزی مزرعه ( در صورت نیاز) بایــد در سطح قابل قبول نگهداری شود. تولید كنندگان ممكن است با توجه به امكاناتی نظیر هواده ها و نگهداری كیفیت خوب آب در ۳۰ تا ۶۰ روز اول نیاز به تعویض آب نداشته ولی بعداً ضرورت آن را احساس كنند.در ایران بدلیل تبخیر شدید و به منظور جبران كاهش آب استخرها استفاده از آب مجدد اجتناب ناپذیر است.
در ایران معمولا در ۱۰ تا ۱۵ روز اول بعد از ذخیره سازی فقط حدود ۴تا۷درصد آب به استخرها افزوده میشود و بعد از این زمان و به منظور جلوگیری از افزایش شوری تعویض آب روزانه شروع و در بعضی مواقع ممكن است به ۳۰تا ۴۰ درصد برسد.بنا براین در این روش كه سیستم تعویض آب از طریق آب ورودی از كانالهای آبرسان انجام گرفته و تقریبا تولید در آن ثابت است باید آب روزانه از طریق كانالهای ورودی كه مجهز به فیلتر میباشند انجام داد . ترتیب فیلترها و شكل قرار گرفتن آنها قبلا بیان گردید. این روش شاید آخرین روش مدیریت آب باشد زیرا با این روش خطر انتقال WSSD به طور ثابت وجود دارد اما میتواند بخش قابل توجهی از ناقلین را از استخرها خارج نماید.اما چنانچه بتوان نسبت به ضدعفونی آب قبل از تعویض اقدام نمود بطور قطع خطر ابتلا به بیماری لكه سفید و سایر بیماریها به میزان قابل توجهی كاهش میابد. در اجرای ضد عفونی آب مزارع توجه به فایده و هزینه استخرها ضروری است.
با توجه به شوری با لا و تبخیر شدید آب و بیاز به تعویض حجم قابل توجهی از آب روزانه،بدون شك هزینه استفاده از آب ضدعفونی شده رقم قابل توجهی از هزینه های تولید را در هركیلو میگو شامل میشود با استفاده از این روشها و استفاده از میگوهائی كه دارای ایمنی بالاتری هستند پرورش دهندگان می توانند نسبت به كنترل WSSD موفق باشند.نكته قابل توجه این است كه قبل از استفاده از آب ضدعفونی در مزارع و توصیه آن به پرورش دهندگان ضرورت اجرای یك طرح پایلوت در این زمینه ضروری بوده و با محا سبه هزینه ها وشناخت كلیه مزایا و معایب آن نسبت به ترویج این روش اقدام شود. باید توجه داشت كه آماده سازی مناسب استخرهای پرورشی و كاهش تعویض آب از ابزارهای مهمی هستند كه پرورش دهندگان می توانند جهت مدیریت بهداشتی و جلوگیری از بیماریها استفاده كنند.

دكتر محمد افشار نسب
استادیارموسسه تحقیقات شیلات