استفاده از بتائین در آبزیان

● بتائین
بتائین یا تری متیل گلیسین یك تركیب آمونیوم چهار وجهی میباشد كه اولین بار در چغندر قند كشف شد. بتائین ماده‌ای است سفید رنگ وگرانوله كه یكی از متابولیتهای كولین می‌ باشد و به عنوان یك گروه متیل دهنده عمل می‌كند. ولی باید توجه داشت كه بتائین تنها تركیبی است كه بطور مستقیم به عنوان دهنده گروه متیل در چرخه انتقال این گروه در كبد دخالت دارد به همین دلیل بازده حیاتی آن بیشتر از كولین می‌باشد و یكی از مواد موجود در چرخه‌‌‌هائی می‌باشد كه هموسیستئین را به ال- ‌‌متیونین تبدیل می‌كند . یكی از اصلی ترین قسمتهای این چرخه بوسیله آنزیم متیونین سنتاز كاتالیز شده و از متیل‌كوبالامین به عنوان كوفاكتور و ۵- متیل‌تتراهیدروفولات به عنوان كوسوبسترا استفاده می‌كند. علاوه براین بتائین نقش لیپوتروپیك و محافظت از كبد را نیز برعهده دارد. مواد لیپوتروپیك موادی هستند كه از ذخیره چربی در كبد جلوگیری كرده و موجب افزایش سرعت حذف آن از كبد می‌گردند.
همچنین ازتجمع چربی در بافتها نیز جلوگیری می‌‌‌‌‌‌‌‌كنند. چگونگی تجزیه چربیها استئوتوزیس نامیده می‌شود . بتائین ، كولین و ال‌- ‌‌‌متیونین از جمله موادی هستند كه استئوتوزیس كبدی را در حیوانات مورد آزمایش تغییر می‌‌‌دهند. بنظر می‌ رسد فعالیت لیپوتروپیكی این مواد ناشی از ترانس متیلاسیون و اس‌‌‌-‌‌‌ آدنوزیل متیونین می‌باشد. اس‌- آدنوزیل متیونین در بسیاری از واكنشهای بیوشیمیائی كه موجب افزایش سلامتی كبد می‌ گردد، از جمله نقش آن در فسفولیپیدها، دخالت می‌نماید. اس‌‌-‌‌‌ آدنوزیل متیونین از بتائین از طریق انتقال گروه متیل بین بتائین و هموسیستئین بدست می‌آید بطوری كه ابتدا با انتقال گروه متیل از متیونین به هموسیستئین ، ال‌‌- ‌‌متیونین تشكیل شده و سپس این ماده به اس‌‌‌- ‌آدنوزیل متیونین تبدیل می‌شود. تبدیل كولین به بتائین نیز به واسطه فعالیت دوآنزیم كولین دهیدوژناز و بتائین آلدئید دهیدروژناز انجام می‌گیرد وسپس از طریق یك جفت واكنش ترانس متیلاسیون گروه متیل در كولین به عنوان یك گروه متیلی در اس آدنوزیل متیونین جایگزین می‌گردد. همچنین مشخص گردیده است كه بتائین كبد حیوانات مورد آزمایش را در برابر سموم كبدی مانند اتانول و كربن تتراكلراید محافظت می‌‌كند.
نقش محافظتی بتائین در مورد كبد نیز احتمالا از طریق ایجاد اس آدنوزیل ذكر شده در بالا می باشد . علاوه بر آن بتائین احتمالا از طریق فعالیت اسمولتیكی نیز نقش محافظتی خود را ایفا می‌‌كند . یكی از جنبه‌ های جالب خاصیت اسمولیتیكی بتائین نقش آن در حفاظت از اسپرمهای منجمد اسب و كاهش استرس ماهیهائی مانند سالمون كه در آب شیرین پرورش یافته و سپس در آب دریا رها می‌شوند می‌‌باشد. بتائین از روده كوچك به داخل آنتروسیتها جذب می‌شود سپس از آنتروسیتها به داخل گردش خون پروتال انتقال یافته و به كبد كه اولین جایگاه و مهمترین جایگاه متابولیسم آن است حمل می‌گردد. بتائین بطور وسیعی در غذاهای انواع حیوانات از جمله طیور، خوك، گوساله و ماهی استفاده می‌شود. و استفاده بلند مدت از آن نیز هیچگونه اثر سوئی ندارد و هیچگونه باقی مانده‌ای نیز در محصولات دیده نمی‌شود و بعد از دفع شدن نیز حداكثر طی دو هفته توسط میكروارگانیسمها تجزیه میشود.
● بتائین در محیطهای آبی
بتائین در بدن بسیاری از بیمهرگان دریائی و جانورانی كه صید ماهیها می‌شوند به وفور یافت می‌شود به طوریكه این منبع به عنوان یكی از منابع مهم تامین بتائین مورد نیاز ماهیها می‌باشد. بتائین به دلیل دارا بودن حصوصیات ویژه، در خوراک سالمونها به مقدار ۱۵-۲ گرم در هركیلوگرم خوراک مورد استفاده قرار گرفته و باعث افزایش خوشخوراکی، بهبود میزان رشد و ضریب تبدیل غذایی می گردد. اگر مقدار مصرف خوراک را یک تا ۸ درصد وزن بدن در روز درنظرگرفته و میزان بتائین موجود در خوراک نیز ۲ تا ۱۵ گرم در هر کیلوگرم خوراک باشد، در اینصورت بتائین دریافت شده توسط ماهی از طریق خوراک از ۲۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم در هر کیلوگرم در روز متغیر بوده، که این میزان حتی در آزمایشات طولانی مدت(حدود یکسال) هیچگونه اثر سوئی درپی نداشته است. غلظت بتائین در عضلات سالمون جوان تغذیه شده با جیره كنترل و جیره حاوی بتائین به مقدار ۱۵ گرم در كیلوگرم غذا به مدت یك تا دو ماه، بترتیب ۲۸/۰– ۱۲/۰ و۹/۰- ۷/۰ گرم در كیلوگرم بوده است.
برای مقایسه باید یادآوری نمائیم كه در سخت پوستان مورد مصرف انسان، غلظت بتائین اندازه‌گیری شده در عضلات تازه بین ۱ تا ۹ گرم در كیلوگرم و در حلزونها بین ۶ تا ۱۴ گرم در كیلوگرم می‌باشد.همچنین بتائین برای سالها به عنوان ماده‌ای جهت تحریك ماهیها به غذا خوردن استفاده می‌شد . این خاصیت منحصر به فرد بتائین ناشی از ساختمان دو قطبی و فعالیت شیمیائی گروههای متیل آن می‌ باشد كه می‌تواند در واكنشهای آنزیمی فعال باشد.بتائین از نظر شیمیائی پایدار و غیر سمی می‌باشد و بوسیله همه موجودات زنده در مقادیر مختلف تولید میشود. با این وجود تعداد كمی از موجودات زنده بتائین را در غلظت بالا ذخیره می‌نمایند .
از بهترین ذخیره‌كنندگان بتائین می‌توانیم به گیاهان خانواده Chenopodiaceae (چغندر قند) و بعضی از میكروبها و بی‌مهرگان آبزی اشاره كرد. این موجودات برای محافظت خودشان از استرسهای اسموتیكی در شرایط خشك و یا دارای نمك بالا،بتائین را در بافتهای خود جمع‌آوری می‌نمایند. با توجه به اینكه بیشتر آبزیان بی‌مهره ، منبع غذایی اصلی برای ماهیها می‌باشند ، پس تعجب‌آور نخواهد بود كه به دلیل بو و مزه مطبوع بتائین ماهیها به طرف آن جذب شوند و این خاصیت جذب كنندگی بتائین، آن را یك افزودنی ایده‌آل برای اضافه كردن به خوراك آبزیان بمنظور افزایش خوش خوراكی قرار داده‌است.بطور كلی بتائین در آبزیان موجب بهبود سرعت رشد و ضریب تبدیل غذائی، كاهش درصد چربی و افزایش پروتئین لاشه ،كاهش استرس ناشی از تغییرات محیط پرورش و تحریك آبزیان به تغذیه می‌گردد.

ترجمه و گرداوری توسط علی بزاززادكان

منبع : موسسه مرغداری ایران