در انتظار خشکسالی

ایران از نظر وقوع حوادث غیرمترقبه در رتبه سوم جهان قرار دارد.هر سال شاهد هستیم که خسارات زیادی از خشکسالی متوجه تولیدات و محصولات کشاورزی در کشورمان می‌شود. کشاورزی یکی از ارکان مهم اقتصاد هر کشور را شامل می‌شود. بی‌توجهی و عدم سیاستگذاری مناسب برای مقابله با این پدیده مطمئناً اثرات زیانباری را به‌وجود خواهد آورد.
●خشکسالی
خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که نقاط مختلف جهان را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. در بررسی‌های به‌عمل آمده مشخص شد که خشکسالی عامل ۲۵% از مهلک‌ترین بلایای طبیعی قرن بیستم است. این در حالی است که از نظر میزان خسارات نیز در میان ۱۰۰ بلای طبیعی پرخسارت، خشکسالی در ۵ مورد، عامل خسارت بوده است.خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است گرچه بسیاری به اشتباه آن را واقعه‌ای تصادفی و نادر می‌پندارند. این پدیده تقریباً در تمامی مناطق اقلیمی رخ می‌دهد، ضمن اینکه مشخصات آن در مناطق مختلف کاملاً متفاوت است. خشکسالی جزء بلایای طبیعی نامحسوس است.
●خشکسالی در ایران
ایران سرزمین خشک و کم‌بارانی است. تحقیقات نشان می‌دهد میزان بارندگی متوسط سالانه در ایران حدود ۲۴۰ میلیمتر و کمتر از ۷۵ درصد بارندگی متوسط کره زمین است. در ایران علاوه بر کمی بارندگی نوسانات شدید بارندگی در مقیاس‌های روزانه، فصلی و سالانه موجب عدم اطمینان کافی نسبت به دریافت حداقل بارش مورد نیاز جهت مصارف کشاورزی می‌شود. این در حالی است که بیشترین خشکسالی مربوط به جنوب‌شرق کشور، بیش از سایر نقاط است.بیشترین فراوانی خشکسالی، با ۵۰% متعلق به منطقه بندرعباس و پس از آن زابل ۴۷%، زاهدان ۴۳% یزد و... است.از سوی دیگر کارشناسان دلایل متفاوتی برای خشکسالی در ایران مطرح کرده‌اند. که عبارت از تأثیر سیستم‌های پرفشار حاره‌ای است که بارندگی بخش‌های جنوبی کشور را نسبت به بخش‌های شمالی و غربی به‌طور محسوس کاهش داده و مانع از تأثیر سیستم‌های شمال‌غربی به این مناطق می‌شود.مهندس حسین جانی مدیرکل دفتر هماهنگی امور استان‌ها در این‌باره می‌گوید: با تصویب ماده ۴۴ برنامه سوم توسعه در سال ۸۳ طرحی با عنوان امداد و نجات کشور توسط سازمان هلال احمر تشکیل شد که این طرح در قالب سه کار گروه تخصصی که عبارت از کار گروه پیشگیری از آفات و نباتات طبیعی، کار گروه احیاء مراتع و مقابله با خشکسالی است. وی در ادامه می‌افزاید: این کار گروه‌ها نقش به‌سزائی در پیشگیری و مقابله با خشکسالی در کشور را داشته‌اند.مهندس فرح‌آرا نوروزی مشاور فائو در مورد اثرات خشکسالی بر امنیت غذا در خانواده و جامعه می‌گوید: امنیت غذائی موضوعی چندبخشی است و مانند بسیاری از مفاهیم نوین توسعه پایدار اجتماعی، ابعاد مختلفی دارد. سیاست‌های اقتصادی کلان کشور از یک سو بر سیاست‌های غذائی و از سوئی بر سیاست اقتصادی، اجتماعی اثرگذار است.وی در ادامه می‌افزاید: بحث امنیت غذائی سابقه ۲۰ـ۱۵ ساله دارد و پیشینه این بحث مربوط به سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۲ می‌شود که طی آن کنفرانسی بین‌المللی تحت عنوان تغذیه و امنیت و مبانی فکری آن در سیر تکاملی خود، از خودکفائی به عرضه سپس به دسترسی رسید.وی در ادامه اظهار می‌کند: بانک جهانی در سال ۱۹۸۶ امنیت غذائی را این‌گونه تعریف کرد: ”دسترسی همه مردم در تمام زمان‌ها به غذای کافی برای تأمین زندگی سالم و فعال“.نوروزی می‌گوید: براساس مطالعات بالینی که به‌طور پراکنده در مناطق مختلف کشور انجام شده است، کمبود آهن، ویتامین A، ید و کلسیم جزء معضلات بهداشتی و تغذیه کشور به‌ویژه در روستاها است.نوروزی در مورد آینده‌نگری امنیت غذائی و خشکسالی معتقد است: جمعیت کشور با فرض خوش‌بینانه در سال ۱۴۰۰ به ۹۰ میلیون نفر می‌رسد و پیش‌بینی می‌شود کشور ایران ۴ـ۳ خشکسالی در ۱۶ـ۱۵ سال آینده را تجربه کند. خشکسالی در نهایت منجر به کمبود تولید گیاهان می‌شود.مشاور فائو در ادامه می‌گوید: مهمترین شاخص‌های ارزیابی امنیت غذائی نسبت خودکفائی یا خوداتکائی در غذاهای اساسی مثل غلات و حبوبات است. مطالعات نشان می‌دهد: ۹ درصد سرانه مردم در روز از مواد گیاهی عرضه می‌شود.مهندس نوروزی در پایان می‌گوید: گرچه میانگین دریافت انرژی در خانوارهای ایرانی بالاتر از متوسط نیاز است اما در کشور از هر ۱۰ نفر ۳ نفر کمبود انرژی، ۴ نفر پرمصرف و بدمصرف و ۴ نفر در سطح مطلوب مصرف قرار دارند.
طیبه براتی