امداد رسانی در فوریت‌های پزشکی

● کلاه ایمنی و آسیبهای سر و گردن
بنا بر قوانین راننگی استفاده از كلاههای ایمنی برای موتور سیكلت سوارها و دوچرخه سوارها ضروری است است. كلاه ایمنی هم راننده را از ذرات منتشر شده در هوا محافظت می كند و هم سر و صورت را از خطرهای احتمالی مصون می دارد. از این گذشته استفاده از كلاه ایمنی در هنگام رانندگی با موتور سیكلت و یا دوچرخه نشانه ی نظم و انضباط اجتماعی راننده می باشد.
● فكر می كنید چه نوع كلاهی مناسب است؟
یك نوع ازكلاهها، كلاهی است كه فقط قسمت سر و صورت را می پوشانند و به كلاه هواپیمایی یا كلاه پلیس معروفند. نحوه ی به سر گذاشتن این كلاه مهم است و استفاده از عینك دودی هم ضروری به نظر می رسد.
نوع دیگر كلاههای ایمنی به كلاه تكمیل معروف است. كلاههای تكمیل قسمت جلوی صورت و فك را نیز می پوشاند. جنس این كلاهها معمولاً سخت تر است و چون جلوی چشم با شیشه گرفته می شود، استفاده از عینكهای غیر طبی ضرورت ندارد.
● به هر حال موقع خرید كلاه ایمنی چند نكته را به خاطر داشته باشید.
١- كلاه گوشها را تحت فشار قرار ندهد و سر كاملاً راحت و آزاد باشد. هنگام تصادفات گاه دیده شده است كه كلاه به قدری تنگ بوده است كه بیرون كشیدن سر مصدوم از كلاه مشكل می باشد. البته گشادی بیش از اندازه هم مورد نظر نیست.
۲- در صورت استفاده از عینك، كلاه ایمنی باید به اندازه عینك جا داشته باشد.
۳- لبه پشتی كلاه باید كمی بالا باشد، بطوریكه وقتی سر را به عقب می كشیم با مهره های گردن تماس پیدا نكند. در واقع پشت كلاه ایمنی باید به حدی جا داشته باشد كه فرد دیگری بتواند آن را به آسانی و بدون گرداندن ستون فقرات از روی سر مصدوم بردارد.
باید به خاطر داشت زمانی كه مصدوم بیهوش شده است باید از حركات اضافی گردن جلوگیری كرد.
● صدمات سر
سر عضوی است كه امكان دارد در سوانح تحت آسیبهای جدی قرار بگیرد. بنابراین لازم است فردی كه با یك مصدوم آسیب دیده از ناحیه سر، روبرو می شود با نشانه ها و علائم ضربه به سر آشنا باشد.
اصولاً صدماتی كه به سر وارد می شود ممكن است از یك بریدگی یا خراشیدگی ساده تا یك ضربه شدید كه منجر به شكستگی جمجمه شده است، باشد و یا صدمه وارده منجر به خونریزی شود كه در هر یك می تواند علائم مختلفی را ایجاد كند.
مغز به جهت اینكه یك عضو پیچیده ای است می تواند به دلیل صدماتی كه به سر وارد می شود، علائم مختلفی را ایجاد كند. ازجمله استفراغ، حالت تهوع، آب آوردگی، فلج و بی حسی، كاهش سطح هوشیاری و نهایتاً می تواند منجر به مرگ هم بشود.
فرد باید در مواجهه با كسی كه از ناحیه سر آسیب دیده است به یك سیری علائم توجه كند و با دیدن این علائم قطعاً باید مصدوم را به اولین مركز درمانی برساند تا اقدامات لازم برای نجات فرد صورت گیرد.
علائم و نشانه هایی كه در تشخیص به فرد امدادگر كمك می كند این است كه مصدوم ممكن است دچار كاهش سطح هوشیاری شود. تهوع و استفراغ هم از علائم شایع است كه بعد از ضربه به سر اتفاق می افتد. تشنج های شدیدی كه این افراد بلافاصله و یا بعد از مدتی پیدا می كنند از علائم آسیب دیدگی سر است. از علائم دیگر حالت خواب آلودگی و اختلال حافظه است و با توجه به شدت ضربه وارده ممكن است ترشحات و یا حتی آب شفاف از گوش و بینی فرد مصدوم خارج شود.
عدم تعادل در راه رفتن فرد مصدوم نیز علامت مهمی است. همچنین تقلیل تعداد ضربان قلب و تنفس مصدوم یك علامت هشدار دهنده است. فرد مصدوم ممكن است دچار سردردهای شدید و یا یك سری مشكلات چشمی بشود. مهمترین علامتی كه می توان در چشم بیمار مشاهده كرد، عدم تقارن مردمكهاست. یعنی اندازه مردمكها متفاوت می شود.
● در ضربه به سر، یك سری اقدامات اولیه را باید انجام دارد:
▪ اگر فرد نیاز به احیاء تنفسی دارد، اقدام به احیای تنفسی كنیم. حتماً باید به راههای هوایی توجه شود.
▪ باید توجه كنیم كه آیا به مهره های گردنی صدمه وارد شده است یا خیر.
▪ اگر فرد دچار تشنج شده است حتماً سعی كنیم او را روی زمین قرار دهیم و از سر و گردن مصدوم محافظت كنیم. ولی نباید مانع حركت دست و پای مصدوم كه شدیداً در حال لرزش است، شویم. چرا كه این كار می تواند باعث شكستگی شود و یا اگر دندانهایش به جهت تشنج قفل شده است به هیچ وجه نباید سعی كرد كه دهان مصدوم را به هر وسیله ای باز نگه داریم.
▪ فرد مصدوم را با توجه به شدت جراحات وارده به اولین مركز درمانی برسانیم.
● شكستگی فك و گونه
استفاده از كمربند ایمنی به خصوص در مسافرتهای خارج از شهر بسیار مهم و ضروری است. در بسیاری از موارد دیده شده است كه ترمزهای ناگهانی در تصادفات نه چندان مهم، باعث جلو رفتن سر و آسیب دیدن فك و صورت شده است.
شكستن استخوانهای صورت در بین موتور سیكلت سوارها بسیار رایج است ولی به ندرت دیده شده كه موتور سوارانی كه از كلاه ایمنی استفاده می كنند دچار شكستگی فك و گونه شوند.
موتور سیكلت سواران باید توجه داشته باشند كه استفاده از كلاه ایمنی بخاطر حفظ سلامتی خود آنان است. تحقیقات نشان داده است كه كلاه ایمنی احتمال خطر ضربه مغزی و شكستگی فك و گونه را تا ٨٠٪ كاهش می دهد.
● مؤثرترین كمكهای اولیه به یك فرد مصدوم:
▪ مجروح را بی جهت حركت ندهید.
▪ از باز بودن راههای تنفسی و ضربان نبض فرد اطمینان پیدا كنید.
▪ اگر علائم شكستگی در فك یا گونه مشاهده كردید فوراً با یك تكه پارچه، استخوانهای صورت را ثابت كنید.
● طرز صحیح بیرون كشیدن كلاه ایمنی فرد مصدوم:
حركت باید از عقب به بالا صورت بگیرد و در حین بیرون كشیدن كلاه ، باید یك دست زیر سر مصدوم قرار بگیرد.
آزمایشهای علائم حیاتی در هر شرایطی لازم است.
● نشانه های شكستگی فك و گونه:
١- فرد مصدوم قادر به صحبت كردن نیست.
۲- خونریزی از دهان یا گونه
۳- نامرتب شدن دندانها
٤- تورم فك
نكته مهم اینكه در نگاه اول، آسیب دیدگی ناشی از ضربه وارده بر اثر حوادث به افراد، مخصوصاً كودكان ساده به نظر می رسد.
● در حالتی كه بیهوشی برای فرد پیش می آید باید با دیدن نشانه ها فوراً فرد را تحت مراقبتهای پزشكی قرار داد. این نشانه های مهم و حیاتی عبارتند از:
١- خواب آلودگی و یا رفتار غیر طبیعی
۲- بالا آوردن غذا
۳- سر درد
٤- اختلال دید
● ایست تنفسی
احیای تنفسی اولین قدم در مواجهه با فردی است كه دچار ایست تنفسی شده است. بایستی بدانیم كه فرد نفس می كشد یا خیر. اولین اقدام این است كه ما صورتمان را نزدیك دهان و بینی فرد مصدوم می آوریم. به این شكل هم می توانیم صدای جریان تنفسی بیمار را بشنویم و هم می توانیم جریان هوای موجود را روی پوست صورتمان حس كنیم. از طرفی می توانیم حركت شكم و قفسه سینه بیمار را هم ببینیم.
سپس باید راه هوایی فرد مصدوم را باز كنیم. اگر سر مصدوم خم شده باشد احتمال مسدود شدن راه هوایی مصدوم وجود دارد. ممكن است زبان به طرف عقب برگشته و راه هوایی را مسدود كرده باشد.
برای فردی كه بیهوش شده است ممكن است ترشحات دهانی، آب دهان و یا محتویات استفراغ شده ی معده مجرای هوایی را مسدود كرده باشد.
● به دو روش می توان راه هوایی را باز كرد:
١- با یك دست زیر گردن مصدوم را بگیریم و دست دیگر را روی پیشانی او بگذاریم و سرش را به عقب خم كنیم و به این شكل مجرای هوایی را باز كنیم.
۲- دست را زیر چانه فرد مصدوم قرار دهیم و چانه بیمار را به سمت بالا بكشیم. معمولاً در مواردی كه احتمال صدمه به مهره های گردنی و احتمال شكستگی مهره های گردنی وجود دارد، باید از روش دوم برای باز كردن مجرای هوایی استفاده كرد.
● علائم خفگی عبارتند از:
١- تورم صورت، گردن و لبها
۲- كبود شدن ناخنهای دست و پا
بعضی از كارشناسان معتقدند استفاده از انگشت بدون پارچه برای تمیز كردن دهان مفیدتر است زیرا انگشت راحتتر در دهان گردش می كند.
در هنگام خفگی سر را به عقب كشیده و آرواره های پائین را باز و در دهان می دمیم. در این زمان باید بینی را با دست بگیریم. ساده ترین راه برای كمك به افرادی كه مبتلا به قطع تنفس شده اند، تنفس دهان به دهان و ماساژ قلبی است. برای بزرگسالان استفاده از دو كف دست و برای كودكان استفاده از یك دست كافی است.
در مواقع خفگی بایستی با انگشت، دهان مصدوم را برای یافتن جسم خارجی جستجو كنیم ولی زمان زیادی را نباید برای این كار تلف كنیم. اگر بیمار تنفس نداشت ما باید بالافاصله از مؤثرترین راه برای برگرداندن تنفس بیمار، یعنی تنفس مصنوعی استفاده كنیم.
برای این كار بعد از آنكه سر بیمار را در وضعیت مناسب قرار دادیم باید كاملاً هوای بازدم خود را درون ریه بیمار خالی كنیم. برای این كار لبها را در اطراف دهان بیمار قرار می دهیم.
دمیدن هوا می تواند از طریق دهان مصدوم و یا بینی او صورت بگیرد. در كودكان هم دهان وهم بینی درون دهان ما قرار می گیرد و ما هوای بازدم خود را به ریه مصدوم هدایت می كنیم.
نكته مهم این است كه باید همزمان با تنفس دادن به فرد مصدوم حركت قفسه سینه او را مشاهده كرد. اگر به میزان مناسب هوا وارد ریه ی فرد مصدوم شود، معمولاً حركت قفسه سینه قابل مشاهده است. اگر علیرغم اقداماتی كه ما انجام دادیم حركتی را در قفسه سینه مشاهده نكردیم به این نتیجه می رسیم كه یك جسم خارجی مجرای هوایی را مسدود كرده و ما باید اقدامات خاص خروج جسم خارجی را از گلو انجام دهیم.
در اینجا دو سؤال مطرح است.
● اول اینكه چه تعداد تنفس لازم است؟
▪ معمولاً بین ١۶- ١٤ تنفس در دقیقه لازم است به فرد مصدوم داده شود تا تنفس فرد برگردد.
● سؤال دوم اینكه آیا همیشه از راه دهان تنفس داده می شود ؟جواب خیر است.
▪ مواردی كه فرد ممكن است به واسطه مصرف سم، دچار بیهوشی و قطع تنفس شده باشد و یا اینكه صدمات و جراحات زیادی به ناحیه صورت و فك فرد وارد شده باشد. قطعاً نمی توان از طریق دهان به دهان، تنفس مصنوعی به فرد مصدوم بدهیم.
● در مورد كسانیكه دچار خفگی با گاز شده اند:
١- مصدوم را به هوای آزاد برده و راحت می خوابانیم.
۲- علائم حیاتی مثل تنفس و ضربان قلب او را آزمایش می كنیم.
۳- تنفس دهان به دهان و یا دهان به بینی را هر چه سریعتر آغاز می كنیم.
٤- از زدن نبض اطمینان حاصل كنیم.
تعداد تنفس مصنوعی باید ۲٠- ١۶ بار در دقیقه و هنگام كمك یك نفر، یك بار ماساژ قلبی و ٥ بار تنفس مصنوعی صورت گیرد.
نكته بسیار مهمی كه هر كمك كننده باید به آن توجه كند لزوم گرفتن نبض بیمار در هنگام گرفتن تنفس مصنوعی است. به راحتی می توان با گذاشتن دست در كنار گردن و یا مچ دست مصدوم از زدن نبض او مطمئن شد.

منبع : واحد مرکزی خبر