تلخکامی های چهارشنبه سوری

زنده نگه داشتن آداب و رسوم کهن و آیینهای مردمی زمانی خاطره انگیز، لذت بخش و دوست داشتنی است که موجب آزار و اذیت دیگران و یا صدمه به خود فرد نشود.
رسم چهارشنبه سوری یکی از رسمهایی است که معمولاً با اتفاقات ناگواری همراه می شود و شیرینی انتظار آمدن نوروز را به تلخی تبدیل می کند.
مراسمی که بعضی ها آنقدر در برگزاری آن به راه افراط می روند و بسیاری از خانواده ها را از نیمه دوم اسفند ماه مضطرب و نگران می کنند، تا آنجا که چهارشنبه آخر سال به جای آن که با آتش بازی، نورافشانی و خاطره های شاد همراه باشد، تبدیل می شود به «چهارشنبه سوزی» همراه با غم و درد و غصه!
به طور حتم، آگاهی و هوشیاری خانواده ها می تواند در کاهش صدمات و آسیبهای چهارشنبه آخر سال، بسیار مؤثر واقع شود و لطمه های وارده به چشم، گوش، پوست و... ناشی از انفجار ترقه و وسایل آتش بازی کودکان و نوجوانان را به حداقل برساند.
از همین رو، با چند نفر از متخصصان در همین زمینه گفتگویی داریم که شما را به مطالعه آن دعوت می کنیم.
● گوشتهای سرخ و سوخته
دکتر محمدحسن آموزگار فوق تخصص جراحی پلاستیک و ترمیمی و عضو هیأت علمی دانشگاه در این باره می گوید: مهمترین مسأله در پیشگیری از حوادث این مراسم، آگاهی والدین برای عدم استفاده فرزندانشان از مواد و وسایل آتش بازی دست ساز است. چون لوازم آتش بازی که امروز، در تمام نقاط دنیا به کار برده می شود، استاندارد سازی شده و تمام نکات ایمنی در آن لحاظ شده است، اما مواد دست ساز چون از نظر میزان ماده منفجره کنترل نمی شود، بنابراین ضریب انفجارشان بالاست و به تبع آن ضریب ایمنی بسیار کاهش می یابد. به همین دلیل هم هنگام استفاده اغلب صدا و انفجار کنترل نشده ای دارد، به طوری که حتی باعث کنده شدن آسفالت خیابان یا سنگ دیوار می شود. پس به همان اندازه نیز می تواند ضایعه ایجاد کنند و کشنده باشند.
نکته دوم این است که در همه جای دنیا برای مراسم آتش بازی و جشنهای آیینی، اماکن خاصی را در نظر می گیرند و آن جا را به تمام تجهیزات برای پیشگیری از احتمالات ممکن مجهز می سازند. برای مثال اورژانس و آتش نشانی در محل مستقر است تا اگر حادثه ای رخ داد به سرعت وارد عمل شوند و به کمک مصدومین بشتابند. خوشبختانه امسال در تهران مقدمات حضور نیروهای اورژانس و آتش نشانی فراهم شده است.
وی می افزاید: ما برای زنده نگهداشتن آداب و رسوم و سنتهای دیرین، برآورده کردن نیازهای روحی روانی و عاطفی قشر جوان جامعه، برای پیشگیری از حوادث و سوانح و... آسیبهای اجتماعی و... و سرانجام برای ایجاد زمینه شادابی و نشاط جامعه نیاز به برنامه ریزی داریم و باید محیطی سالم و ایمن برای تخلیه هیجانات طبیعی جوانان فراهم کنیم تا ان شاء ا... با هیچ حادثه ای که همراه با عوارض بسیار ناگوار است، در این ایام روبه رو نشویم.
ما در بخش سوختگی بیمارانی داشتیم که به خاطر شرکت در این مراسم و استفاده از مواد محترقه غیر استاندارد چشم، دست، پا و یا قسمتی از بدن خود را از دست داده و در مواردی نیز پس از تحمل درد و رنج طاقت فرسای ناشی از سوختگی شدید زندگی را بدرود گفته اند. ضمن آنکه در برخی موارد نیز عابران و رهگذران بی گناه قربانی بازیهای کودکانه و نادرست کسانی شده اند که از مواد و لوازم دست ساز برای آتش بازی استفاده کرده اند.
دکتر آموزگار با تجربه چند ساله مسؤولیت در بخش سوختگی به عوارض ناگوار و غیرقابل جبران این حوادث اشاره کرده و می گوید: آنچه در پیشگیری از بروز عوارض خطرناک، آتش بازی قابل توجه است این است که افراد باید هنگام مراقبت از مصدوم، موظب سلامت خودشان باشند، چون زمانی می توانند به مصدوم کمک کنند که خودشان سالم باشند.
بنابراین در صورتی به کمک مصدوم بشتابند که خودشان در خطر نباشند. به علاوه در صورتی که با فوریتهای پزشکی آشنا نیستند و اطلاعات صحیح پزشکی ندارند، اقدام به کمک نکنند و فقط باید با ۱۱۰ و ۱۱۵ تماس بگیرند و حادثه را اطلاع دهند تا پرسنل دوره دیده و آشنا به فوریتهای پزشکی و کمکهای اولیه با تجهیزات لازم به محل حادثه برسند، زیرا در چنین موقعیتی اول باید کمک بخواهند، سپس فرد مصدوم را از محل انفجار و آتش دور کنند و در صورت امکان لوازم و وسایل انفجاری نظیر ترقه و مواد آتش زا را از محل دور کنند تا انفجار مهیب تری رخ ندهد.
به گفته دکتر آموزگار، در چنین حوادثی اغلب اطرافیان دستپاچه شده و نمی دانند چگونه با فرد مصدوم برخورد کنند و توصیه می شود وقتی با چنین فردی روبه رو شدند، اول او را به پشت بخوابانند و پاهایش را کمی بالا نگه دارند و چیزی برای خوردن و آشامیدن به او ندهند و در حالی که به او دلگرمی می دهند، نفس کشیدن وی را کنترل کنند و سریعتر مصدوم را به اورژانس برسانند. چنانچه لباس فرد آتش گرفته از دویدن وی جلوگیری کنند و برای خاموش شدن آتش او را وادار به غلتیدن روی زمین و نرسیدن اکسیژن به آتش کنند.
● خطر کوری جدی است
دکتر محمدرضا صداقت، فوق تخصص قرنیه و عضو هیأت علمی دانشگاه در این خصوص با اشاره به آمار مراجعان همه ساله مصدومان چشمی در اثر انفجار ترقه و مواد آتش زا یادآور می شود: در حوادث آتش بازی و انفجار ترقه، بیشترین و بزرگترین آسیبها ممکن است به چشمها وارد شود که عوارض غیرقابل جبران از جمله نابینایی را به دنبال دارد.
این پزشک متخصص درباره اقدامهای اولیه برای جلوگیری از عوارض وخیم تر چشمی می گوید: در مواردی که مایعاتی مانند نفت یا مواد شیمیایی به چشم پاشیده شود، باید چشم مصدوم حتماً با آب معمولی شسته شود و معمولاً این کار را در حالی که سر مصدوم داخل دستشویی گرفته شده و آب از روی آلودگی می گذرد و از صورت بیرون می ریزد باید حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه انجام شود، سپس باند یا گاز استریل روی چشم بگذارید و مصدوم را به بیمارستان برسانید.
وی تصریح می کند: در صورتی که جسم خارجی در چشم مصدوم فرو رفته باشد، اصلاً آن را دستکاری نکنید و در این وضعیت حتی شستشوی چشم لازم نیست، زیرا ممکن است فرورفتگی جسم خارجی عمیق تر شود و عوارض بدتری به جا بگذارد. فقط کافی است چشم را بدون دستکاری با یک دستمال تمیز بپوشانید و مصدوم را به اورژانس برسانید.
اگر مصدوم کودک است، به او بگویید که چشمهایش را بی حرکت نگه دارد تا از آسیب بیشتر به چشم جلوگیری شود و از همه مهمتر به فرزندان خود آموزش دهید هرگز ترقه به سمت دیگران پرتاب نکنند.
● آسیبهای شنوایی
دکتر مهدی درخشان متخصص گوش، گلو، بینی نیز درباره آسیبهای شنوایی در اثر صدای انفجار و ترقه ها توضیح داده می گوید: در صورتی که صدای انفجار بلند باشد، ممکن است که منجر به پارگی پرده گوش شود و آسیب جدی به سیستم شنوایی وارد کند و در این گونه موارد چنانچه صدای بلند و ضایعات آن منجر به پارگی پرده گوش شود باید خیلی سریع روی گوش را بپوشانید و مصدوم را به اولین مرکز درمانی برسانید که در بعضی موارد خود به خود پارگی ترمیم می شود و گاهی اوقات نیاز به جراحی می باشد.
در صورتی که بعد از صدمه دیدن گوش احساس درد کردید، احتمال وجود جسم خارجی در گوش وجود دارد که توصیه می شود هرگز آن را دستکاری نکنید و چیزی داخل گوش نکنید و بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
وی صداهای ناشی از ترقه زدن و انفجار مواد محترقه را برای سیستم شنوایی مضر دانسته و تأکید می کند: والدین فرزندان خود را از این کار منع نمایند و اجازه ندهند با آلودگی صوتی ایجاد شده توسط ترقه و فشفشه و نظیر آن فرزندشان دچار کاهش شنوایی گردند. در مواردی که ترقه کنار گوش منفجر شود، ممکن است که به عصب شنوایی آسیب برسد و درست مانند خمپاره ای که در جبهه منفجر شود و عصب گوش را صدمه بزند، همین ترقه کوچک هم می تواند به همان اندازه خطرناک باشد.
دکتر درخشان اضافه کرد: عوارض صدمه و آسیب عصب گوش با سوت کشیدن و صدای گوش گاهی تا پایان عمر فرد را گرفتار می سازد.
● آتش بازی غیراستاندارد
دکتر غلامرضا خزاعی متخصص پوست وعضو هیأت علمی دانشگاه نیز به جراحات پوستی ناشی از سوختگی و انفجار اشاره کرده و خاطرنشان می کند: در بازیهای چهارشنبه سوری از همه شایعتر آسیب پوست است که یا به صورت سوختگی و یا جراحات کوچک و بزرگ تا عمق پوست مجروح می شود. وسایل آتش بازی غیراستاندارد اغلب در دست بچه ها و یا بزرگترهای مصرف کننده منفجر می شوند و بسته به نوع انفجار، جراحات سطحی و عمقی ایجاد می کنند که در برخی موارد خونریزی پوست مثلاً انگشتان دست خطری جدی برای جوانان و کودکان است.
این متخصص معتقد است، در چنین مواردی که زخم ایجاد شده با خونریزی همراه است، باید برای بند آوردن خون آن روی زخم را محکم فشار دهید و دستمال تمیزی روی آن بگذارید و در حالی که به آرامی آن را می فشارید، قسمت صدمه دیده را از سطح قلب بالاتر بگیرید و اگر مصدوم کودک است، او را بخوابانید؛ چون بی حرکت بودن او به کاهش فعالیت قلب در نتیجه کاهش شدت خونریزی می انجامد. سپس به سرعت فرد حادثه دیده را به مرکز مجهز درمانی برسانید. برای سوختگیهای ناشی از آتش بازی نیز بسته به درجات سوختگی باید در مراکز اورژانس و سوختگی اقدام به درمان نمایید.
دکتر خزاعی با تأکید بر آموزش کودکان و جوانان توسط والدین و آشنا کردن آنان با خطرات بازی با مواد محترقه و آتش برای پرهیز از بازیهای پردرد سر به فروشندگان این وسایل نیز توصیه می کند با ناآگاهی و فروش مواد غیراستاندارد جان هموطنان خود به ویژه جوانان و کودکان را به خطر نیندازند. از رسانه های عمومی نیز درخواست می کند در جهت آموزش عموم خانواده ها تلاش کنند.

پروین محمدی

منبع : روزنامه قدس